Աշխարհը և մենք

Շատ վաղուց մի արքա կառուցեց պալատ, որի բոլոր պատերը, հատակը և առաստաղը հայելուց էին: Այնպես պատահեց, որ  պալատ մտավ մի շուն:  Իր շուրջը նայելով՝ նա տեսավ բազմաթիվ շներ: Լինելով շատ խելացի և զգուշավոր՝ համենայն դեպս ատամ ցույց տվեց, որպեսզի իրեն պաշտպանի այդ միլիոնավոր շներից և վախեցնի նրանց: Ի պատասխան նրան՝ բոլոր շները անմիջապես իրենք էլ ատամ ցույց տվեցին: Շունը կամացուկ հաչեց: Մյուսները սպառնալիքով պատասխանեցին նրան (պալատում արձագանք կար): Հիմա շունը հաստատ համոզված էր, որ իր կյանքը վտանգված է, և սկսեց բարձր հաչել: Սակայն երբ նա հաչում էր, հայելիների միջի շները նրան պատասխանում էին հուսահատ հաչոցով: Եվ որքան շատ էր նա հաչում, այնքան բարձր էին նրանք պատասխանում, ինչպես թվում էր խեղճ շանը: Առավոտյան շանը գտան սատկած: Սակայն նա պալատում միայնակ էր եղել: Ոչ ոք չէր կռվել նրա հետ, որովհետև պալատը դատարկ էր: Ուղղակի նա տեսել էր ինքն իրեն բազմաթիվ հայելիների մեջ և վախեցել: Եվ երբ նա սկսել էր կռվել, հայելիների միջի արտացոլանքները պայքարի մեջ էին մտել: Նա սատկել էր իր միլիոնավոր սեփական  արտացոլանքների հետ պայքարում:

Այս պատմությունը խորապես ալեգորիկ է և ունի բազմաթիվ հուզական ու փիլիսոփայական մակարդակներ։ Այն կարելի է մեկնաբանել հետևյալ կերպ.

1. Վախը և դրա սուբյեկտիվ բնույթը

Շունը վախենում է իր սեփական արտացոլանքներից, որոնք իրականում որևէ վտանգ չեն ներկայացնում։ Սա ցույց է տալիս, որ շատ հաճախ մեր վախերը գալիս են ոչ թե արտաքին աշխարհից, այլ մեր ներքին ընկալումներից։ Մենք ինքներս ենք կառուցում մեր վախերը՝ առանց գիտակցելու, որ դրանք իրական չեն։

2. Հակազդեցության նշանակությունը

Շունը սկսեց ագրեսիվ կերպով պաշտպանվել այն, ինչ ինքն էր համարում վտանգ։ Սակայն նրա յուրաքանչյուր գործողություն սրում էր իրավիճակը, քանի որ «հակառակորդները» ընդամենը արտացոլանք էին, որոնք կրկնօրինակում էին նրա սեփական վարքը։ Սա կարող է ուսուցանել, որ երբեմն մեր ռեակցիաները ավելի մեծ վնաս են հասցնում, քան բուն իրավիճակը։

3. Հուզական մեկուսացում և ինքնազգացողություն

Հայելիների պալատը կարող է խորհրդանշել մեկուսացվածություն, որտեղ անհատը հանդիպում է միայն իր սեփական մտքերին, հույզերին և վախերին։ Շունը, գտնվելով միայնության մեջ, կորցրեց իրականության ընկալումը և խրվել էր ինքնակործանման մեջ։

4. Ինքնաճանաչողության պակաս

Շունը չէր ճանաչում ինքն իրեն արտացոլանքում։ Եթե նա կարողանար հասկանալ, որ հայելիներում տեսնում է միայն իր պատկերը, նա կխուսափեր այդքան սթրեսից ու պայքարից։ Սա հուշում է, թե որքան կարևոր է ինքնաճանաչողությունը՝ սեփական վախերը հաղթահարելու համար։

5. Հանգստության և ինքնակառավարման կարևորությունը

Եթե շունը խաղաղ մնար, ոչինչ չէր պատահի։ Պատմությունը հուշում է, որ մեր ներքին խաղաղությունը հաճախ կարող է հանգուցալուծել այն խնդիրները, որոնք մենք ընկալում ենք որպես ճգնաժամեր։

Այս պատմությունը սովորեցնում է, որ մեր մեծագույն թշնամիները երբեմն մեր իսկ ստեղծածներն են, և մեր ներքին հանգստությունն ու հստակ մտածողությունը կարող են կանխել ինքնակործանումը։

14.11.2024

Աշխատանք դասարանում 

,,Քանի դեռ սպասում է ավտոմեքենան,, պատմվածքի քննարկում։ 

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Կարդա՛ ,,Ծերունին և ծովը,, պատմվածքի առաջին մասը և պատասխանի՛ր հարցերին։ 

1. Բնութագրի՛ր տղային՝ տեքստից մեջբերումներ անելով: 

Տղան, ում անունը Մանոլին է, երիտասարդ ձկնորս է, ով մեծ հարգանք ու սեր ունի Սանտիագոյի՝ ծերունու նկատմամբ: Նա ներկայացված է որպես նվիրված, բարի և հոգատար անձ:

• Մեջբերում 1. «Տղան սիրում էր ծերունուն»: Սա ցույց է տալիս նրա հոգատարությունն ու անկեղծ զգացմունքները:

• Մեջբերում 2. «Տղան ամեն օր օգնում էր ծերունուն պատրաստվել ձկնորսության»: Այս հատվածը նկարագրում է Մանոլինի նվիրվածությունը:

• Մեջբերում 3. «Ես դեռ շատ բան պիտի սովորեմ ձեզանից»: Այս խոսքերով տղան հարգանք է ցուցաբերում ծերունու փորձառության և իմաստության նկատմամբ:

Տղայի կերպարը նուրբ հակադրություն է ծերունու միայնակ պայքարի ֆոնի վրա՝ ընդգծելով մարդկային կապի ու աջակցման կարևորությունը:

2. Առանձնացրո՛ւ ծերունու նկարագրությունը: 

Սանտիագոն ծեր, բայց տոկուն ձկնորս է, ով ապրում է միայնակ և իր կյանքի մեծ մասը նվիրել է ձկնորսությանը: Նրան բնութագրող տողեր՝

• «Հին էր նրա ամեն ինչը, բացի աչքերից»: Սա շեշտում է նրա ֆիզիկական թուլությունն ու տարիքը, բայց նաև աչքերի միջոցով ընդգծում է նրա ոգու կենսունակությունը:

• «Նրա մաշկը արևից մուգ էր, ձեռքերը՝ սպիներով պատված»: Այս նկարագրությունն ընդգծում է ծերունու աշխատանքի քրտնաջան բնույթը և նրա փորձառու լինելը:

• «Նա ծովի հետ ընկերություն էր անում, բայց երբեմն այն կոչում էր դաժան»: Այս խոսքերը արտահայտում են նրա խոր կապը բնության հետ՝ միաժամանակ ընդգծելով ծովի ուժը և չնախատեսելիությունը:

3. Մեկնաբանի՛ր միտքը՝ Հին էր նրա ամեն ինչը, բացի աչքերից, իսկ աչքերի գույնը նման էր ծովին, աննկուն մարդու ուրախ աչքեր էին դրանք։ 

Այս նախադասությունը ներկայացնում է Սանտիագոյի՝ որպես ուժեղ հոգու և տոկուն անհատի կերպարը: Աչքերը համեմատվում են ծովի հետ, որը խորհրդանշում է կյանքի անսահմանությունն ու փոփոխականությունը:

• Աննկուն մարդ: Չնայած ֆիզիկական թուլությանը, նրա աչքերը պահպանում են կենսունակությունը, նպատակասլացությունն ու հույսը:

• Ուրախություն: Նրա ուրախ աչքերը ցույց են տալիս, որ կյանքի դժվարությունները չեն կոտրել նրան. նա կարողանում է գնահատել կյանքը նույնիսկ ծանր պայմաններում:

Այս միտքը ընդգծում է մարդու ներքին ուժը, որը կարող է պահպանվել անկախ արտաքին դժվարություններից:

4. Մեկնաբանի՛ր՝ Բայց գիտեր, որ հեզությունը եկել է և իր հետ ո՛չ ամոթ է բերել, ո՛չ էլ մարդկային արժանապատվության կորուստ։

Սկզբում պարտք ես խնդրում, հետո էլ ողորմություն ես խնդրում…

Այս միտքը արտահայտում է Սանտիագոյի կյանքի փորձը և նրա հաշտված վերաբերմունքը ծերության ու կորուստների հանդեպ:

• Հեզությունը և արժանապատվությունը: Սանտիագոն հասկացել է, որ դժվարություններն ու ծերությունը բնության անխուսափելի մասն են: Նա հեզաբար ընդունում է իր վիճակը՝ առանց խոնարհվելու կամ իր արժանապատվությունը կորցնելու:

• Պարտք և ողորմություն: Այս խոսքերը ցույց են տալիս, որ կյանքի դժվարությունները երբեմն մարդուն ստիպում են դիմել օգնության: Սակայն Սանտիագոն չի ընկճվում՝ տեսնելով այս գործընթացը որպես կյանքի բնական մաս:

Հեմինգուեյն այստեղ ներկայացնում է մարդու կռիվը կյանքի ծանրությունների հետ՝ նշելով, որ արժանապատվությունը պահպանվում է այն ժամանակ, երբ մարդը հաշտ է իր վիճակի հետ:

18․11-22․11

Թեման․ներածություն։Նյուտոնի օրենքները

Դասարանում քննարկվող հարցեր

1․Ի՞նչ է ուսումնասիրում մեխանիկայի  <<դինամիկա>> բաժինը։

Մեխանիկայի այն բաժինը, որն ուսումնասիրում է տարաբնույթ շարժումների առաջացման եւ փոփոխման պատճառները կոչվում է դինամիկա նաեւ այն հունարենից ՝ դինամիս բառից է ՝ ուժ:

2․Նյուտոնի առաջին օրենքի ձևակերպումը:

Մարմինը շարունակում է պահպանել դադարի կամ հավասարաչափ ուղղագիծ շարժման վիճակը, քանի դեռ հարկադրված չէ փոփոխել այդ վիճակը կիրառված ուժերի ազդեցությամբ: Այս եզրակացությունը հայտնի է իներցիայի օրենք անվամբ. Այն ձեւակերպել է Գալիլեյը 400 տարի առաջ :

3․Ի՞նչն է մարմնի արագության փոփոխության պատճառը:

Մարմնի արագության փոփոխության պատճառը, դա մարմնի վրա ազդող անհամակշիռ ուժերն են։

4․Նյուտոնի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը

Մարմնի արագացումը ուղիղ համեմատական է մարմնի վրա ազդող ուժին եւ հակադարձ համեմատական մարմնի զանգվածին: a=F/m

5․Ո՞ր դեպքում է մարմինը շարժվում արագացմամբ:

Մարմինը շարժվում է արագացմամբ եթե նրա վրա ազդող ուժերը չեն համակշռում:

6․Բերել մարմինների փոխազդեցության օրինակներ

Մեքենայի հրում,բեռի ձգում:

7․Նյուտոնի երրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը

Երկու մարմիններ միմյանց հետ փոխազդում են մոդուլով հավասար և հակառակ ուղղված ուժերով:

F1=-F2

Սովորել՝ Է. Ղազարյանի դասագրքից. էջ23-ից մինչև էջ33։

Կատարել Է. Ղազարյանի դասագրքից. էջ177-178 խնդիրներ29․30,31,32,33,37-ից մինչև 46-ը

Նպատակը՝

Համոզվել,որ ուսումնասիրվող շարժումը հավասարաչափ արագացող է։

Աշխատանքը կատարելու համար սովորողը պետք է իմանա․

1․Հավասարաչափ շարժման հիմնական բանաձևերը․

V=at S=at²/2 ՝ այս բանաձևից a= 2S/t²

2․Արագացման սահմանումը,բանաձև,միավորը։

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր․մետաղե ճոռ․պողպատե գնդիկ,վայրկենաչափ․մոտաղյա բաժակ,չափաժապավեն քանոն,ամրակալան։

Փորձի ընթացքը․

Ամրակալանին ամրացրու ճոռը,որոշակի անկյան տակ։Ճոռի հիմքին տեղավորիր մետաղյա բաժակը։Չափիր ճոռի երկարությունը։Դա կլինի այն ճանապարհը(S),որը կանցնի գնդիկը փորձի ժամանակ։Բաց թող գնդիկը ճոռի վերևի մասից, և միաժամանակ աշխատեցրու վայրկենաչափը։Երբ գնդիկը կբախվի արգելակին կանգնեցրու վայկենաչափը և գրանցիր շարժման ժամանակը՝կլորացնելով վայրկյանի տասնորդական մասով։Փորձը կրկնիր երեք անգամ և հաշվիր չափված ժամանակների միջին արժեքը՝t=(t₁+t₂+t₃)/3:Հաշված ժամանակը ընդունիր որպես գնդիկի շարժման ժամանակ։Վերևի բանաձևով հաշվիր արագացումը՝ a= 2S/t²

Այժմ նույւն փորձը ,նույն կերպ կրկնիր S-ի համար ընտրելով երկու ուրիշ չափեր։

Եթե կատարածս փորձերից `արագացումը ստացվի 3 փորձերից ճանապարհը լինի նույնը ապա կհամոզվեմ որ թեք ճոռով գնդիկի շարժումը հավասարաչափ արագացող է, քանի որ այդ շարժման դեպքում արագացումը հաստատուն է :

Կատարածդ փորձերից արա վերջնական եզրակացություն,գնդիկի շարժումը թեք ճոռով———

1․հավասարաչափ է։

2․անհավասարաչափ արագացող է։

3․ հավասարաչափ արագացող է։Ինչո՞ւ։

Նույն փորձը կատարեցի 3 անգամ ՝

Փորձ 1

S = 1.1 մ

t^₁ = 1. 21 վ

t^₂ = 0.96 վ

t₃ = 1.36 վ

a — ?

https://youtu.be/NKnokcHR8Yc?si=-xc_QlIF1vogNHrH
փորձ 2

S = 0.5մ

t^₁ = 0.8 վ

t^₂ = 0.6 վ

t₃ = 0.7

a — 2

փորձ 3

S = 0.3 մ

t^₁ = 0.6վ

t^₂ = 0.5վ

t₃ = 0.8 վ

a — 1.5

11․11-15․11

Թեման․Հավասարաչափ շարժում շրջանագծով:

Դասարանում քննարկվող հարցեր․կատարվող․ 

1.Որ շարժումն են      անվանում   շրջանագծային հավասարաչափ շարժում:

Այն հավասարաչափ շարժումը որի, հետագիծը շրջանագիծ է, կոչվում է շրջանագծային հավասարաչափ շարժում:

2.Ինչ ուղղություն ունի արագությունը շրջանագծային հավասարաչափ շարժման դեպքում:բերել օրինակներ

Հետագծի յուրաքանչյուր կետում ուղված է այդ կետում տարված շոշափողով :

3.Ինչ է պտտման պարբերությունը:

Այն ժամանակամիջոցը, որի ընթացքում շրջանագծային հավասարաչափ շարժում կատարող մարմինը կատարում է մեկ լրիվ պտույտ, կոչվում է պտտման պարբերություն:

4.Ինչ է պտտման հաճախությունը,և որն է նրա միավորը:

Պտտման հաճախություն են անվանում այն ֆիզիկական մեծությունը,որը հավասար է միավոր ժամանակամիջոցում մարմնի կատարած պտույտների թվին։ Միավորը ՝ 1/վ:

5.Գրել և բացատրել պտտման պարբերության և հաճախության կապն արտահայտող բանաձևը:

Որպես պտտման հաճախության միավոր ընդունված է այն պտտման հաճախությունը,որի դեպքում շրջանագծով հավասարաչափ շարժվոց մարմինը 1վ-ում կատարում է 1 պտույտ։Այդ միավորը նշանակում են այսպես 1վ^-1։Համեմատելով (17) և (18) բանաձևերը՝ կարելի է տեսնել,որ պտտման պարբերությունը և պտտման հաճախությունը փոխադարձաբար հակադարձ մեծություններ են․

n=1/T,

T=1/n

6.Ինչպես կարելի է հաշվել շրջանագծով հավասարաչափ շարժվող մարմնի արագությունը,եթե հայտնի են շրջանագծի շառավիղը և պտտման պարբերությունը կամ պտտման հաճախությունը։

Եթե հայտնի է պտտման T պարբերությունը և շրջանագծի r շառավիղը, ապա կարելի է որոշել մարմնի v արագությունը: Իրոք, T ժամանակում մարմինն անցնում է շրջանագծի երկարությանը հավասար՝ S=2πr ճանապարհ, որտեղ π ≈3,14 

Քանի որ շարժումը հավասարաչափ է, ապա մարմնի արագությունը՝ v=2πr/T

 Սովորել՝ Է. Ղազարյանի դասագրքից. էջ18-ից մինչև էջ20

28․10-1․11

Թեման․Ազատ անկում:Ազատ անկման արագացում

Դասարանում քննարկվող հարցեր․կատարվող փորձ ՝Լաբ․աշխ․հավասարաչափ արագացող շարժման ուսումնասիրում

1․Ո՞ր շարժումն են անվանում ազատ անկում։

Մարմինների անկումը վակումում միայն երկրի ձգողության ազդեցությամբ, կոչվում է ՝ ազատ անկում:

2․Գրել և բացատրել ազատ անկման բանաձևը.

Ազատ անկումը ներկայացնում է հավասարաչափ արագացող շարժում :

Ազատ անկման արագացումը ՝ g = 9.8մ/վ ²

Ահա եւ երկու բանաձեւերը՝

Դիցուք ՝ մարմինն ազատ ընկնում է դադարի վիճակից :

3․Ձևակերպել Գալիլեյի օրենքը

Բոլոր մարմինները երկրի ձգողության ազդեցությամբ ընկնում են նույն արագացմամբ:

Տանը կատարել և հղումը ուղարկել ինձԱզատ անկում

 Սովորել՝ Է. Ղազարյանի դասագրքԹեման .Հավաասարաչափ արագացող շարժմաից. էջ13-ից մինչև էջ16

Դասարանական.

1.Կազմե՛ք հետևյալ օքսիդներին համապատասխան հիդրօքսիդների բանաձևերը, և անվանե՛ք. ա) լիթիումի օքսիդ

դ) նատրիումի օքսիդ բ) ծծմբի(IV) օքսիդ ե) բարիումի օքսիդ գ) երկաթի(II) օքսիդ զ) ֆոսֆորի(V) օքսիդ 

2.Տրված են հետևյալ սխեմաները՝ 

C- >CO2 ->H2CO3

S->SO2->SO3->H2SO4

Գրե՛ք իրագործվող ռեակցիաների հավա սարումները:

3.Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ   քիմիական        տարրերի նշանները: Նշիր դրանց Ar-ները
      1) F, C, P, Si, Na
     2)  O, C, Li, K, Ba
     3)  P, O, C, Fe, N
     4)  K, Na, P, Fe, C

Ֆոսֆորի, թթվածնի, ածխածնի, երկաթի և ազոտի քիմիական տարրերի նշանները գրված են 3-րդ շարքում՝ P, O, C, Fe, N:

Նրանց ատոմային զանգվածները (Ar)՝

• P (ֆոսֆոր): 31

• O (թթվածին): 16

• C (ածխածին): 12

• Fe (երկաթ): 56

• N (ազոտ): 14

Հարցեր

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  հիմքերը նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl, CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂ , K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄, MgO, NaOH, H₃PO₄, SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃

2. Հաշվի՛ր տրված նյութի մոլային զանգվածը

 Որոշե՛ք թթու առաջացնող տարրի օքսիդացման աստիճանը հետևյալ թթուներում. HNO2, H2SiO3, HNO3, HCIO4, H3PO4

. HNO₂: Նիտրոզ թթվի մեջ ազոտի օքսիդացման աստիճանը +3 է։

• H₂SiO₃: Սիլիցիումի օքսիդացման աստիճանը +4 է։

• HNO₃: Նիտրաթթվի մեջ ազոտի օքսիդացման աստիճանը +5 է։

• HClO₄: Քլորի օքսիդացման աստիճանը +7 է։

• H₃PO₄: Ֆոսֆորի օքսիդացման աստիճանը +5 է։

3. Հիմքեր կամ հիդրօքսիդներ —https://www.imdproc.am/p/qimia/8-dasaran/anorganakan-miacutyunneri-daseri-veraberyal-giteliqneri-amrapndum-13061/oqsidner-himqer-qimiakan-hatkutyunnery-13062/re-ef730692-177f-4e4b-b39b-8b004a58c677

Տնային

Սովորել

Նշվածներից առանձնացրու՛ հարցի ճիշտ պատասխանները: 

1.Թթուներ, որոնք հանդիպում են սննդամթերքում`

• ֆոսֆորական թթու
• քացախաթթու
• ծծմբական թթու
• կիտրոնաթթու

• Քացախաթթու (օգտագործվում է որպես սննդի համեմունք և կոնսերվանտ)

• Կիտրոնաթթու (օգտագործվում է որպես համեմունք և կոնսերվանտ)

Ֆոսֆորական թթու նույնպես կարող է որոշակիորեն կիրառվել սննդի մեջ, հիմնականում խմիչքներում։

Թթուների հետևյալ շարքից առանձնացրե՛ք միահիմն, երկհիմն և եռահիմն թթուները. HCIO2, H2SO3, HCIO3, H2CrO4, H3AsO4, HBr, H2S, H3PO4 

Միահիմն թթուներ՝

• HCIO₂

• HCIO₃

• HBr

• Երկհիմն թթուներ՝

• H₂SO₃

• H₂CrO₄

• H₂S

• Եռահիմն թթուներ՝

• H₃AsO₄

• H₃PO₄

Դասարանական

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  թթուները նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃ ( ազոտական թթու) ,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl ( աղաթթու),CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄ ( ծծմբաթթու), MgO, NaOH, H₃PO₄ ( Ֆոսֆորական թթու), SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃. 

2. Բերված շարքից՝ HNO3, NH3, NaCl, HCl, H2CO3, HBr, H2O ընտրի՛ր միահիմն թթվածնային թթվի բանաձևը:

Պատ. ՝ HNO₃

3.Որքա՞ն է թթվածնի զանգվածային բաժինը (%) ծծմբային թթվի մոլեկուլում:

Թթվածնի զանգվածային բաժինը ծծմբային թթվի մոլեկուլում մոտավորապես 65.31 % է: