14.11.2024

Աշխատանք դասարանում 

,,Քանի դեռ սպասում է ավտոմեքենան,, պատմվածքի քննարկում։ 

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Կարդա՛ ,,Ծերունին և ծովը,, պատմվածքի առաջին մասը և պատասխանի՛ր հարցերին։ 

1. Բնութագրի՛ր տղային՝ տեքստից մեջբերումներ անելով: 

Տղան, ում անունը Մանոլին է, երիտասարդ ձկնորս է, ով մեծ հարգանք ու սեր ունի Սանտիագոյի՝ ծերունու նկատմամբ: Նա ներկայացված է որպես նվիրված, բարի և հոգատար անձ:

• Մեջբերում 1. «Տղան սիրում էր ծերունուն»: Սա ցույց է տալիս նրա հոգատարությունն ու անկեղծ զգացմունքները:

• Մեջբերում 2. «Տղան ամեն օր օգնում էր ծերունուն պատրաստվել ձկնորսության»: Այս հատվածը նկարագրում է Մանոլինի նվիրվածությունը:

• Մեջբերում 3. «Ես դեռ շատ բան պիտի սովորեմ ձեզանից»: Այս խոսքերով տղան հարգանք է ցուցաբերում ծերունու փորձառության և իմաստության նկատմամբ:

Տղայի կերպարը նուրբ հակադրություն է ծերունու միայնակ պայքարի ֆոնի վրա՝ ընդգծելով մարդկային կապի ու աջակցման կարևորությունը:

2. Առանձնացրո՛ւ ծերունու նկարագրությունը: 

Սանտիագոն ծեր, բայց տոկուն ձկնորս է, ով ապրում է միայնակ և իր կյանքի մեծ մասը նվիրել է ձկնորսությանը: Նրան բնութագրող տողեր՝

• «Հին էր նրա ամեն ինչը, բացի աչքերից»: Սա շեշտում է նրա ֆիզիկական թուլությունն ու տարիքը, բայց նաև աչքերի միջոցով ընդգծում է նրա ոգու կենսունակությունը:

• «Նրա մաշկը արևից մուգ էր, ձեռքերը՝ սպիներով պատված»: Այս նկարագրությունն ընդգծում է ծերունու աշխատանքի քրտնաջան բնույթը և նրա փորձառու լինելը:

• «Նա ծովի հետ ընկերություն էր անում, բայց երբեմն այն կոչում էր դաժան»: Այս խոսքերը արտահայտում են նրա խոր կապը բնության հետ՝ միաժամանակ ընդգծելով ծովի ուժը և չնախատեսելիությունը:

3. Մեկնաբանի՛ր միտքը՝ Հին էր նրա ամեն ինչը, բացի աչքերից, իսկ աչքերի գույնը նման էր ծովին, աննկուն մարդու ուրախ աչքեր էին դրանք։ 

Այս նախադասությունը ներկայացնում է Սանտիագոյի՝ որպես ուժեղ հոգու և տոկուն անհատի կերպարը: Աչքերը համեմատվում են ծովի հետ, որը խորհրդանշում է կյանքի անսահմանությունն ու փոփոխականությունը:

• Աննկուն մարդ: Չնայած ֆիզիկական թուլությանը, նրա աչքերը պահպանում են կենսունակությունը, նպատակասլացությունն ու հույսը:

• Ուրախություն: Նրա ուրախ աչքերը ցույց են տալիս, որ կյանքի դժվարությունները չեն կոտրել նրան. նա կարողանում է գնահատել կյանքը նույնիսկ ծանր պայմաններում:

Այս միտքը ընդգծում է մարդու ներքին ուժը, որը կարող է պահպանվել անկախ արտաքին դժվարություններից:

4. Մեկնաբանի՛ր՝ Բայց գիտեր, որ հեզությունը եկել է և իր հետ ո՛չ ամոթ է բերել, ո՛չ էլ մարդկային արժանապատվության կորուստ։

Սկզբում պարտք ես խնդրում, հետո էլ ողորմություն ես խնդրում…

Այս միտքը արտահայտում է Սանտիագոյի կյանքի փորձը և նրա հաշտված վերաբերմունքը ծերության ու կորուստների հանդեպ:

• Հեզությունը և արժանապատվությունը: Սանտիագոն հասկացել է, որ դժվարություններն ու ծերությունը բնության անխուսափելի մասն են: Նա հեզաբար ընդունում է իր վիճակը՝ առանց խոնարհվելու կամ իր արժանապատվությունը կորցնելու:

• Պարտք և ողորմություն: Այս խոսքերը ցույց են տալիս, որ կյանքի դժվարությունները երբեմն մարդուն ստիպում են դիմել օգնության: Սակայն Սանտիագոն չի ընկճվում՝ տեսնելով այս գործընթացը որպես կյանքի բնական մաս:

Հեմինգուեյն այստեղ ներկայացնում է մարդու կռիվը կյանքի ծանրությունների հետ՝ նշելով, որ արժանապատվությունը պահպանվում է այն ժամանակ, երբ մարդը հաշտ է իր վիճակի հետ:

18․11-22․11

Թեման․ներածություն։Նյուտոնի օրենքները

Դասարանում քննարկվող հարցեր

1․Ի՞նչ է ուսումնասիրում մեխանիկայի  <<դինամիկա>> բաժինը։

Մեխանիկայի այն բաժինը, որն ուսումնասիրում է տարաբնույթ շարժումների առաջացման եւ փոփոխման պատճառները կոչվում է դինամիկա նաեւ այն հունարենից ՝ դինամիս բառից է ՝ ուժ:

2․Նյուտոնի առաջին օրենքի ձևակերպումը:

Մարմինը շարունակում է պահպանել դադարի կամ հավասարաչափ ուղղագիծ շարժման վիճակը, քանի դեռ հարկադրված չէ փոփոխել այդ վիճակը կիրառված ուժերի ազդեցությամբ: Այս եզրակացությունը հայտնի է իներցիայի օրենք անվամբ. Այն ձեւակերպել է Գալիլեյը 400 տարի առաջ :

3․Ի՞նչն է մարմնի արագության փոփոխության պատճառը:

Մարմնի արագության փոփոխության պատճառը, դա մարմնի վրա ազդող անհամակշիռ ուժերն են։

4․Նյուտոնի երկրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը

Մարմնի արագացումը ուղիղ համեմատական է մարմնի վրա ազդող ուժին եւ հակադարձ համեմատական մարմնի զանգվածին: a=F/m

5․Ո՞ր դեպքում է մարմինը շարժվում արագացմամբ:

Մարմինը շարժվում է արագացմամբ եթե նրա վրա ազդող ուժերը չեն համակշռում:

6․Բերել մարմինների փոխազդեցության օրինակներ

Մեքենայի հրում,բեռի ձգում:

7․Նյուտոնի երրորդ օրենքի ձևակերպումը,գրել բանաձևը

Երկու մարմիններ միմյանց հետ փոխազդում են մոդուլով հավասար և հակառակ ուղղված ուժերով:

F1=-F2

Սովորել՝ Է. Ղազարյանի դասագրքից. էջ23-ից մինչև էջ33։

Կատարել Է. Ղազարյանի դասագրքից. էջ177-178 խնդիրներ29․30,31,32,33,37-ից մինչև 46-ը

Նպատակը՝

Համոզվել,որ ուսումնասիրվող շարժումը հավասարաչափ արագացող է։

Աշխատանքը կատարելու համար սովորողը պետք է իմանա․

1․Հավասարաչափ շարժման հիմնական բանաձևերը․

V=at S=at²/2 ՝ այս բանաձևից a= 2S/t²

2․Արագացման սահմանումը,բանաձև,միավորը։

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր․մետաղե ճոռ․պողպատե գնդիկ,վայրկենաչափ․մոտաղյա բաժակ,չափաժապավեն քանոն,ամրակալան։

Փորձի ընթացքը․

Ամրակալանին ամրացրու ճոռը,որոշակի անկյան տակ։Ճոռի հիմքին տեղավորիր մետաղյա բաժակը։Չափիր ճոռի երկարությունը։Դա կլինի այն ճանապարհը(S),որը կանցնի գնդիկը փորձի ժամանակ։Բաց թող գնդիկը ճոռի վերևի մասից, և միաժամանակ աշխատեցրու վայրկենաչափը։Երբ գնդիկը կբախվի արգելակին կանգնեցրու վայկենաչափը և գրանցիր շարժման ժամանակը՝կլորացնելով վայրկյանի տասնորդական մասով։Փորձը կրկնիր երեք անգամ և հաշվիր չափված ժամանակների միջին արժեքը՝t=(t₁+t₂+t₃)/3:Հաշված ժամանակը ընդունիր որպես գնդիկի շարժման ժամանակ։Վերևի բանաձևով հաշվիր արագացումը՝ a= 2S/t²

Այժմ նույւն փորձը ,նույն կերպ կրկնիր S-ի համար ընտրելով երկու ուրիշ չափեր։

Եթե կատարածս փորձերից `արագացումը ստացվի 3 փորձերից ճանապարհը լինի նույնը ապա կհամոզվեմ որ թեք ճոռով գնդիկի շարժումը հավասարաչափ արագացող է, քանի որ այդ շարժման դեպքում արագացումը հաստատուն է :

Կատարածդ փորձերից արա վերջնական եզրակացություն,գնդիկի շարժումը թեք ճոռով———

1․հավասարաչափ է։

2․անհավասարաչափ արագացող է։

3․ հավասարաչափ արագացող է։Ինչո՞ւ։

Նույն փորձը կատարեցի 3 անգամ ՝

Փորձ 1

S = 1.1 մ

t^₁ = 1. 21 վ

t^₂ = 0.96 վ

t₃ = 1.36 վ

a — ?

https://youtu.be/NKnokcHR8Yc?si=-xc_QlIF1vogNHrH
փորձ 2

S = 0.5մ

t^₁ = 0.8 վ

t^₂ = 0.6 վ

t₃ = 0.7

a — 2

փորձ 3

S = 0.3 մ

t^₁ = 0.6վ

t^₂ = 0.5վ

t₃ = 0.8 վ

a — 1.5

11․11-15․11

Թեման․Հավասարաչափ շարժում շրջանագծով:

Դասարանում քննարկվող հարցեր․կատարվող․ 

1.Որ շարժումն են      անվանում   շրջանագծային հավասարաչափ շարժում:

Այն հավասարաչափ շարժումը որի, հետագիծը շրջանագիծ է, կոչվում է շրջանագծային հավասարաչափ շարժում:

2.Ինչ ուղղություն ունի արագությունը շրջանագծային հավասարաչափ շարժման դեպքում:բերել օրինակներ

Հետագծի յուրաքանչյուր կետում ուղված է այդ կետում տարված շոշափողով :

3.Ինչ է պտտման պարբերությունը:

Այն ժամանակամիջոցը, որի ընթացքում շրջանագծային հավասարաչափ շարժում կատարող մարմինը կատարում է մեկ լրիվ պտույտ, կոչվում է պտտման պարբերություն:

4.Ինչ է պտտման հաճախությունը,և որն է նրա միավորը:

Պտտման հաճախություն են անվանում այն ֆիզիկական մեծությունը,որը հավասար է միավոր ժամանակամիջոցում մարմնի կատարած պտույտների թվին։ Միավորը ՝ 1/վ:

5.Գրել և բացատրել պտտման պարբերության և հաճախության կապն արտահայտող բանաձևը:

Որպես պտտման հաճախության միավոր ընդունված է այն պտտման հաճախությունը,որի դեպքում շրջանագծով հավասարաչափ շարժվոց մարմինը 1վ-ում կատարում է 1 պտույտ։Այդ միավորը նշանակում են այսպես 1վ^-1։Համեմատելով (17) և (18) բանաձևերը՝ կարելի է տեսնել,որ պտտման պարբերությունը և պտտման հաճախությունը փոխադարձաբար հակադարձ մեծություններ են․

n=1/T,

T=1/n

6.Ինչպես կարելի է հաշվել շրջանագծով հավասարաչափ շարժվող մարմնի արագությունը,եթե հայտնի են շրջանագծի շառավիղը և պտտման պարբերությունը կամ պտտման հաճախությունը։

Եթե հայտնի է պտտման T պարբերությունը և շրջանագծի r շառավիղը, ապա կարելի է որոշել մարմնի v արագությունը: Իրոք, T ժամանակում մարմինն անցնում է շրջանագծի երկարությանը հավասար՝ S=2πr ճանապարհ, որտեղ π ≈3,14 

Քանի որ շարժումը հավասարաչափ է, ապա մարմնի արագությունը՝ v=2πr/T

 Սովորել՝ Է. Ղազարյանի դասագրքից. էջ18-ից մինչև էջ20

28․10-1․11

Թեման․Ազատ անկում:Ազատ անկման արագացում

Դասարանում քննարկվող հարցեր․կատարվող փորձ ՝Լաբ․աշխ․հավասարաչափ արագացող շարժման ուսումնասիրում

1․Ո՞ր շարժումն են անվանում ազատ անկում։

Մարմինների անկումը վակումում միայն երկրի ձգողության ազդեցությամբ, կոչվում է ՝ ազատ անկում:

2․Գրել և բացատրել ազատ անկման բանաձևը.

Ազատ անկումը ներկայացնում է հավասարաչափ արագացող շարժում :

Ազատ անկման արագացումը ՝ g = 9.8մ/վ ²

Ահա եւ երկու բանաձեւերը՝

Դիցուք ՝ մարմինն ազատ ընկնում է դադարի վիճակից :

3․Ձևակերպել Գալիլեյի օրենքը

Բոլոր մարմինները երկրի ձգողության ազդեցությամբ ընկնում են նույն արագացմամբ:

Տանը կատարել և հղումը ուղարկել ինձԱզատ անկում

 Սովորել՝ Է. Ղազարյանի դասագրքԹեման .Հավաասարաչափ արագացող շարժմաից. էջ13-ից մինչև էջ16

Դասարանական.

1.Կազմե՛ք հետևյալ օքսիդներին համապատասխան հիդրօքսիդների բանաձևերը, և անվանե՛ք. ա) լիթիումի օքսիդ

դ) նատրիումի օքսիդ բ) ծծմբի(IV) օքսիդ ե) բարիումի օքսիդ գ) երկաթի(II) օքսիդ զ) ֆոսֆորի(V) օքսիդ 

2.Տրված են հետևյալ սխեմաները՝ 

C- >CO2 ->H2CO3

S->SO2->SO3->H2SO4

Գրե՛ք իրագործվող ռեակցիաների հավա սարումները:

3.Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ   քիմիական        տարրերի նշանները: Նշիր դրանց Ar-ները
      1) F, C, P, Si, Na
     2)  O, C, Li, K, Ba
     3)  P, O, C, Fe, N
     4)  K, Na, P, Fe, C

Ֆոսֆորի, թթվածնի, ածխածնի, երկաթի և ազոտի քիմիական տարրերի նշանները գրված են 3-րդ շարքում՝ P, O, C, Fe, N:

Նրանց ատոմային զանգվածները (Ar)՝

• P (ֆոսֆոր): 31

• O (թթվածին): 16

• C (ածխածին): 12

• Fe (երկաթ): 56

• N (ազոտ): 14

Հարցեր

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  հիմքերը նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl, CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂ , K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄, MgO, NaOH, H₃PO₄, SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃

2. Հաշվի՛ր տրված նյութի մոլային զանգվածը

 Որոշե՛ք թթու առաջացնող տարրի օքսիդացման աստիճանը հետևյալ թթուներում. HNO2, H2SiO3, HNO3, HCIO4, H3PO4

. HNO₂: Նիտրոզ թթվի մեջ ազոտի օքսիդացման աստիճանը +3 է։

• H₂SiO₃: Սիլիցիումի օքսիդացման աստիճանը +4 է։

• HNO₃: Նիտրաթթվի մեջ ազոտի օքսիդացման աստիճանը +5 է։

• HClO₄: Քլորի օքսիդացման աստիճանը +7 է։

• H₃PO₄: Ֆոսֆորի օքսիդացման աստիճանը +5 է։

3. Հիմքեր կամ հիդրօքսիդներ —https://www.imdproc.am/p/qimia/8-dasaran/anorganakan-miacutyunneri-daseri-veraberyal-giteliqneri-amrapndum-13061/oqsidner-himqer-qimiakan-hatkutyunnery-13062/re-ef730692-177f-4e4b-b39b-8b004a58c677

Տնային

Սովորել

Նշվածներից առանձնացրու՛ հարցի ճիշտ պատասխանները: 

1.Թթուներ, որոնք հանդիպում են սննդամթերքում`

• ֆոսֆորական թթու
• քացախաթթու
• ծծմբական թթու
• կիտրոնաթթու

• Քացախաթթու (օգտագործվում է որպես սննդի համեմունք և կոնսերվանտ)

• Կիտրոնաթթու (օգտագործվում է որպես համեմունք և կոնսերվանտ)

Ֆոսֆորական թթու նույնպես կարող է որոշակիորեն կիրառվել սննդի մեջ, հիմնականում խմիչքներում։

Թթուների հետևյալ շարքից առանձնացրե՛ք միահիմն, երկհիմն և եռահիմն թթուները. HCIO2, H2SO3, HCIO3, H2CrO4, H3AsO4, HBr, H2S, H3PO4 

Միահիմն թթուներ՝

• HCIO₂

• HCIO₃

• HBr

• Երկհիմն թթուներ՝

• H₂SO₃

• H₂CrO₄

• H₂S

• Եռահիմն թթուներ՝

• H₃AsO₄

• H₃PO₄

Դասարանական

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  թթուները նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃ ( ազոտական թթու) ,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl ( աղաթթու),CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄ ( ծծմբաթթու), MgO, NaOH, H₃PO₄ ( Ֆոսֆորական թթու), SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃. 

2. Բերված շարքից՝ HNO3, NH3, NaCl, HCl, H2CO3, HBr, H2O ընտրի՛ր միահիմն թթվածնային թթվի բանաձևը:

Պատ. ՝ HNO₃

3.Որքա՞ն է թթվածնի զանգվածային բաժինը (%) ծծմբային թթվի մոլեկուլում:

Թթվածնի զանգվածային բաժինը ծծմբային թթվի մոլեկուլում մոտավորապես 65.31 % է:

Տնային 

1. Պատմի՛ր ջրածնի ստացման փորձի մասին:

Լաբորատոր պայմաններում ջրածին են ստանում որոշ մետաղների և թթուների (նպատակահարմար է՝ ցինկի ու աղաթթվի) փոխազդեցությունից:

Zn+2HCl=ZnCl2+H2

Գոյություն ունեն սարքեր, որոնց միջոցով ջրածին կարելի է ստանալ ընդհատումներով,այսինքն՝ ցանկացած պահի քիմիական ռեակցիան հնարավոր է դադարեցնել և ապա՝ կրկին վերսկսել:

Այդպիսի սարքերից են Կիպի ապարատը և ընդհատումներով ջրածին ստանալու փոքր սարքը:

2. Սովորի՛ր

3. Հարցեր.Կազմի՛ր այն ռեակցիաների հավասարումները, որոնցով կարելի է ստանալ հետևյալ օքսիդները. CO2, Al2O3, Li2O , CaO, MgO, CuO:

օրինակ՝ C+O2=CO2

4AI+3О2= 2Ai2O3

4LI + O2 = 2LI2O

CaO=Ca+O2

MgO=Mg+O2

CuO=Cu+O2

4.  Որքա՞ն   է   ոսկու   ձուլակտորի   զանգվածը,  որի   ծավալը   2 սմ3  է , իսկ  ոսկու խտությունը  19,3 գ/սմ3 է:

Ոսկու խտությունը՝ ρ=19.3գ/սմ³

ծավալը՝ v=2սմ³

իսկ զանգվածը հավասար է՝ m=ρv հետևաբար. m=19,3*2=38,6գրամ

Պատ.՝ Ոսկու ձուալկտորի զանգվածը՝ 38.6 գրամ է.

Դասարանական

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  թթուները նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃ ( ազոտական թթու) ,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl ( աղաթթու),CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄ ( ծծմբաթթու), MgO, NaOH, H₃PO₄ ( Ֆոսֆորական թթու), SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃. 

2. Բերված շարքից՝ HNO3, NH3, NaCl, HCl, H2CO3, HBr, H2O ընտրի՛ր միահիմն թթվածնային թթվի բանաձևը:

NO₃^-1, Ce^-1, Be^-1.

3.Որքա՞ն է թթվածնի զանգվածային բաժինը (%) ծծմբային թթվի մոլեկուլում:

Թթվածնի զանգվածային բաժինը ծծմբային թթվի մոլեկուլում մոտավորապես 58.5% է։