1. Կարդա՛, ցույց տուր, թե  որ բառերին են լրացնում ընդգծված մակբայները, , որոշի՛ր, թե գործողության ինչն են ցույց տալիս դրանք: 

Իսկույն-դուրս գնաց, ձև

Ծերունին տխուր մտահոգության մեջ վեր կացավ, վրանի վարագույրները ցած թողեց և իսկույն դուրս գնաց: Սամվելը մի քանի րոպե մնաց լռության մեջ: Մի քանի անգամ վեր առավ մագաղաթի թերթերը, կամենում էր գրել, բայց դարձյալ ցած դրեց: Նա վեր կացավ, արագ ետ քաշեց վարագույրի մի եզրը, նստեց, կրկին առավ մագաղաթյա թերթը և սկսեց դանդաղ գրել:

Իսկույն-դուրս գնաց, ձև

Մի քանի անգամ-վեր առավ, քանակ

Դարձյալ-ցած դրեց, չափ

Արագ-ետ քաշեց, ձև

Կրկին-առավ, քանակ

Դանդաղ-գրել, ձև

Տեղի մակբայ

Նախադասության մեջ լինում են տեղի պարագա և պատասխանում են որտե՞ղ, ո՞ւր հարցերին: Օրինակ՝ Երկրերկիր տարածվեց քաջ ասպետի համբավը: 

Տեղի մակբայներեն են՝ ամենուր, ամենուրեք, այլուր, բերնեբերան, բերնից բերան, դեմ առ դեմ, դեմ դիմաց, դեմուդեմ, դեսուդեն, դեմ հանդիման, դռնեդուռ, գյուղեգյուղ, երկրեերկիր,հետ կամ ետ, ընդառաջ, հեռու, մեջտեղ, պատն ի վեր, սարն ի վեր, վար, վեր, տեղ-տեղ: 

2. Գտի՛ր  մակբայները: 

Նրանք գյուղեգյուղ փնտրում էին սարերում հայտնված մարդուն: 

Հորիզոնը տեղ-տեղ շատ բարձր էր: 

Քամին գույնզգույն տերևները դեսուդեն էր քշում: 

Վայրի գազանները քարեքար ընկան, իրենց բներից փախան: 


3. Երգել, խաղալ, ապրել բայերի հետ գործածի՛ր համապատասխան տեղի մակբայներ:

Հեռվում երգում էր հայտնի երաժիշտ։ 

Ընկերոջս հետ դեմ դիմաց նստած խաղումենք։

Իմ ընկերը ապրում է երկու դպրոցների մեջտեղը։

1. Նշեք նշված թվերից մեկից մեծ և մյուսից փոքր թիվ:

ա) 3 < 5 <br> բ) -29 < -25 <br> գ) 2.404 < 2.4 <br> դ) 2.5 < 2.6 <br> ե) -3.72 < -3.71 <br> զ) -0.501 < 0.6 <br>

2. Տրված ճշմարիտ անհավասարությունից ստացեք նոր ճշմարիտ անհավասարություն՝ գումարելով նրա երկու մասերին միևնույն թիվը:

ա) 15 < 20 -> 15 + 3 < 20 + 3 -> 18 < 23 <br> բ) 1.1 < 1.2 -> 1.1 + 0.5 < 1.2 + 0.5 -> 1.6 < 1.7 <br> գ) 5 > 4 -> 5 + 2 > 4 + 2 -> 7 > 6 <br> դ) 1.3 ≥ 1.2 -> 1.3 + 0.4 ≥ 1.2 + 0.4 -> 1.7 ≥ 1.6 <br> ե) 2.5 < 3 -> 2.5 + 1 < 3 + 1 -> 3.5 < 4 <br> զ) 5 ≤ 6 -> 5 + 2 ≤ 6 + 2 -> 7 ≤ 8 <br>

3. Երկու ճշմարիտ անհավասարությունների հիման վրա կատարեք եզրակացություն:

ա) -5 < 0 և 0 < 2 -> -5 < 2 <br> բ) 2 > 1 և 1 > 0 -> 2 > 1 > 0 <br> գ) -3.7 > -4 և -4 > -7 -> -3.7 > -7 <br> դ) -2 < 0 և 0 < 2 -> -2 < 2 <br> ե) 2.1 > 2 և 2 > 1.6 -> 2.1 > 2 > 1.6 <br> զ) 0.5 < 0.6 և 0.6 < 0.67 -> 0.5 < 0.67 <br>

4. Բազմապատկեք ճշմարիտ թվային անհավասարությունները:

ա) 14 > 10 և 2 > 1 -> 14 * 2 > 10 * 1 -> 28 > 10 <br> բ) 5 > 3 և 6 > 5 -> 5 * 6 > 3 * 5 -> 30 > 15 <br> գ) 6 < 7 և 2 < 3 -> 6 * 2 < 7 * 3 -> 12 < 21 <br> դ) 8 < 9 և 1 < 2 -> 8 * 1 < 9 * 2 -> 8 < 18 <br>

5. Գումարեք ճշմարիտ թվային անհավասարությունները:

ա) 14 > 11 և 10 > 9 -> 14 + 10 > 11 + 9 -> 24 > 20 <br> բ) -2 > -3 և 3 > 2 -> -2 + 3 > -3 + 2 -> 1 > -1 <br> գ) -6 < -5 և 2 < 3 -> -6 + 2 < -5 + 3 -> -4 < -2 <br> դ) -8 < 0 և 8 < 9 -> -8 + 8 < 0 + 9 -> 0 < 9 <br>

6. Տրված ճշմարիտ անհավասարությունից ստացեք ճշմարիտ անհավասարություն, որում յուրաքանչյուր թիվ փոխարինված է իր հակադիրով:

ա) 3 > 0 -> -3 < 0 <br> բ) 5 > -1 -> -5 < 1 <br> գ) -9 < -1 -> 9 > 1 <br> դ) -5 < -1 -> 5 > 1 <br> ե) 9 > -2 -> -9 < 2 <br> զ) 0 < 3 -> 0 > -3 <br>

ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ XVII ԴԱՐԻ ԵՐԿՐՈՐԴ ԿԵՍԻՆ ԵՎ XVIII ԴԱՐՈՒՄ.ԾՐԱԳՐԵՐ, ԽՈՍՏՈՒՄՆԵՐ ԵՎ
ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՈՒՄՆԵՐ

Հայաստանի ներքին և արտաքին դրությունը XVII դ. երկրորդ կեսերին – XVIII դ. սկզբին: XVII դ. երկրորդ կեսը նշանավորվեց Հայաստանի ազատագրական պայքարը կազմակերպելու գործնական նոր ջանքերով։ Ուշագրավ էր, որ այս գործում, բացի Հայ առաքելական եկեղեցուց,
ներգրավվեցին նաև հայկական իշխանությունների մնացորդները և հայ վաճառականները։ Կարևոր դեր խաղացին Հայաստանի դժվարամատչելի անուններում դեռևս գոյություն ունեցող հայկական փոքր իշխանությունները՝ պաշտպանված լեռնային ամրոցներով։ Դրանք պահպանել էին իրենց ինքնավարությունը և նշանակալի դեր ունեցան ազատագրական շարժման գործում։ Հայաստանի ազատագրման գործընթացին մասնակցեցին նաև գաղթօջախների հայերը:

Ազատագրական պայքարի աշխուժացումը և Հայոց եկեղեցին։ XVII դ.կեսերից Օսմանյան և Սեֆյան պետություններն աստիճանաբար թուլացան։ Հայաստանի ազատագրման հեռանկարների համար նպաստավոր էր նաև միջազգային դրությունը։ Կաթոլիկ եկեղեցին փորձում էր Օսմանյան կայսրության դեմ պայքարում ներգրավել եվրոպական պետություններին, Ռուսաստանին և Պարսկաստանին: Ազատագրման հույսեր էին փայփայում նաև հույները, ասորիներն ու վրացիները։Հայաստանի ազատագրման գործը XVIII դ. կրկին կապվեց Եվրոպայի աջակցության հետ։ Սսի(Կիլիկիայի) կաթողիկոս Խաչատուր Գ Գաղաթացին նորից փորձում էր դրան հասնել Հռոմեական եկեղեցուն դավանական զիջումեր անելու ճանապարհով։ Նույն ժամանակ Եվրոպայի
օգնությամբ հակաօսմանյան պայքարին մասնակցեցին նաև հայ վաճառականները, հատկապես
Մահտեսի Մուրադը։ Արևմուտքից ակնկալություններ ուներ նաև Էջմիածինը։ 1677 թ. Ամենայն հայոց կաթողիկոս Հակոբ Դ Ջուղայեցին Էջմիածնում հրավիրեց գաղտնի ժողով, որին մասնակցում էին աշխարհիկ և հոգևոր գործիչներ։ Որոշվեց կաթողիկոսի գլխավորությամբ առաքելություն ուղարկել Եվրոպա՝ աջակցություն ստանալու համար։ Պատվիրակությունը Կոստանդնուպոլսում էր, երբ կաթողիկոսը անսպասելիորեն մահացավ։ Պատվիրակները ստիպված վերադարձան Հայաստան՝ բացառությամբ երիտասարդ Իսրայել Օրիի։

Խնդրագրերից անցում ծրագրերի.Իսրայել Օրի։ Իսրայել Օրին Կոստանդնուպոլսից անցնում է Իտալիա, այնուհետև Ֆրանսիա։ Այստեղ ծառայում է բանակում և ստանում սպայի կոչում։ Այնուհետև մեկնում է Գերմանիա (Սրբազան հռոմեական կայսրություն), հաստատվում Դյուսելդորֆ քաղաքում։ Ծառայության անցնելով կայսրընտիր իշխան Յոհան Վիլհելմի մոտ՝ հնարավորություն է ունենում նրա հետ քննարկելու Հայաստանի ազատագրության հարցը։ Վերջինս խոստանում է աջակցել Օրիին, եթե միայն Օրին ունենա պաշտոնական լիազորություն հայկական կողմից։ Յոհան Վիլհելմի խորհրդով Օրին վերադառնում է Հայաստան՝ հայ մելիքներից համապատասխան գրավոր փաստաթղթեր ստանալու նպատակով։ 1699 թ. Անգեղակոթում հրավիրված Սյունիքի մելիքների գաղտնի խորհրդաժողովը Օրիին հանձնում է մելիքների կնիքներով և ստորագրություններով թղթեր և լիազորում շարունակել բանակցությունները։ Վերադառնալով Եվրոպա՝ Օրին Յոհան Վիլհելմին է ներկայացնում Հայաստանի ազատագրության իր կազմած ծրագիրը՝ «Պֆալցյան ծրագիրը»։ Սակայն
միջազգային իրադրությունը Եվրոպայում զգալիորեն փոփոխվել էր. հակաօսմանյան տրամադրությունները մարել էին։ Արևմուտքից չստանալով որևէ շոշափելի օգնություն՝ Իսրայել Օրին մեկնում է Մոսկվա։ 1701 թ. նա Պյոտր I ցարին է ներկայացնում Ռուսաստանի աջակցությամբ Հայաստանի ազատագրության նոր ծրագիրը՝ «Մոսկովան ծրագիրը»։ Ցարը խոստանում է զբաղվել այդ գործով ռուսշվեդական (Հյուսիսային) պատերազմի բարեհաջող ավարտից հետո։ Հարավային Կովկասում և Պարսկաստանում տիրող իրավիճակին ծանոթանալու նպատակով Պյոտրը միաժամանակ որոշում է Օրիի ղեկավարությամբ դեսպանություն
ուղարկել Պարսկաստան։
1708-1709 թթ. Օրին իրականացնում է իր ուղևորությունը։ Հարավային Կովկասում գտնվելու ողջ ընթացքում ակտիվորեն աշխատում է արմատավորել ազատագրական պայքարի գաղափարը և ապահովել Ռուսաստանի նկատմամաբ հայ ժողովրդի բարեհաճությունը։ Պարսկաստանից վերադարձի ճանապարհին նրան է միանում Գանձասարի կաթողիկոս Եսայի ՀասանՋալալանը։ Օրիի ծրագիրը, սակայն, մնում է անավարտ, քանի որ 1711 թ. նա մահանում է Աստրախանում։ Նրա գործը շարունակում են Արցախ վերադարձած կաթողիկոս Եսայի Հասան Ջալալանը և ուրիշներ։

Ազատագրական պայքարն Արցախում։ Գանձասար վանական համալիրը Շուշիի բերդը
1722 թ. Պարսկաստանի դեմ ապստամբած աֆղաններին հաջողվեց գրավել մայրաքաղաք Սպահանը: Ստեղծված իրավիճակից փորձեց օգտվել Պյոտր Iը, որի վաղեմի նպատակն էր Մերձկասպան շրջանների գրավումը։ Ձեռնարկվեց Կասպիական արշավանքը։ Ռուսաստանի զինված օգնության ակնկալիքով օտար տիրապետությունը թոթափելու քայլեր ձեռնարկեցին վրացիներն ու հայերը։ Պյոտր Iը, սակայն, ընդհատեց արշավանքը և վերադարձավ Աստրախան։ Ռուսական զորքերին սպասող վրացհայկական զորքերը, որոնց առաջնորդներն էին Վախթանգ VIն ու կաթողիկոս Եսայի ՀասանՋալալանը, ցրվեցին։ Արցախ վերադարձած հայկական ուժերը մուսուլմանական իշխանություններին դիմադրելու նպատակով Գյուլիստանում, Շոշում (Շուշիում), Ջրաբերդում և այլուր ստեղծեցին ռազմական ամրություններ՝ սղնախներ։ Դրանք շուտով վերածվեցին կիսանկախ իշխանությունների։
Ռուսների արշավանքն անհանգստացրեց Օսմանյան կայսրությանը, որը ևս փորձեց օգտվել ստեղծված իրավիճակից և ներխուժեց Պարսկաստան։ Օսմանցիների նպատակն էր փակել ռուսական զորքերի առաջխաղացման ուղիները։ Այսպիսով՝ Արցախի ուժերը ստիպված էին մարտնչել նաև ավելի հզոր ու վտանգավոր թշնամու՝ օսմանյան նվաճողների դեմ։ 1723 թ. օսմանյան զորքերը Թիֆլիսը գրավելուց հետո շարժվեցին դեպի Գանձակ։ Այստեղ ծավալված մարտերում հայերի, վրացիների և տեղի մուսուլմանների միացյալ ուժերը պարտության մատնեցին օսմանյան զորքերին։ Հայերն ու տեղի մուսուլմանները փոխօգնության պայմանագիր կնքեցին՝ ընդդեմ օսմանցիների։ Նույն նպատակով Արցախի զորահրամանատարները համաձայնության եկան նաև Պարսկաստանի հետ։ Ազատագրական շարժման համար նոր մարտահրավեր դարձավ 1724 թ. կնքված ռուսօսմանյան պայմանագիրը։
Դրանով ամրագրվում էր Հարավային Կովկասն ազդեցության գոտիների բաժանելը։ Վրաստանն ու Հայաստանն անցնելու էին Օսմանյան կայսրությանը։ 1724 թ. Երևանը գրավելուց
հետո Օսմանյան կայսրությունը ձեռնամուխ եղավ Արցախի և Սյունիքի նվաճմանը։ Հաջողվեց գրավել Գանձակը։ Դրանից հետո իրավիճակն ավելի բարդացավ՝ չնայած հայկական ուժերի համառ դիմադրությանն ու անգամ որոշ հաջողություններին։ Հիշատակելի են հատկապես Վարանդայի և Շուշիի մարտերում ունեցած հաջողությունները։ Արցախում առավելությունն օսմանյան զորքերին անցավ 1728 թ.։ Այդ նույն տարում մահացավ Գանձասարի կաթողիկոս ՀասանՋալալանը։ Ակտիվացան հայ առաջնորդների միջև ներքին տարաձայնությունները. ոմանք ցանկանում էին բանակցել օսմանցիների հետ, մյուսները՝ շարունակել պայքարը մինչ ռուսների օգնությունը։ Այդ պայմաններում հայկական զորամասերն աստիճանաբար կազմալուծվեցին։ Օգնական զորք ստանալու նպատակով Ռուսաստան մեկնած Ավան և Թարխան յուզբաշիների (հարյուրապետեր) գլխավորած պատվիրակությունը, օգնություն չստանալով, այլևս չվերադարձավ Արցախ՝ ծառայության անցնելով ռուսական բանակում։

Ազատագրական պայքարը Սյունիքում։ Տեղի հայ ազատագրական շարժման
մյուս կարևոր կենտրոնը դարձավ Սյունիքը։ Հայ տանուտերերի խնդրանքով Վրաստանից Սյունիք եկած հայ զորավար Դավիթ Բեկը կարողացավ համախմբել տեղի մելիքների ուժերը և
ապստամբեց պարսկական տիրապետության դեմ։ Մի շարք հաղթանակներով նա կարողացավ իր տիրապետությունը հաստատել ամբողջ Սյունիքում։ Շարժու այնքան ազդեցիկ էր, որ պայքարին մասնակցելու եկան անգամ Լեհաստանի և Ղրիմի հայերը։ Սակայն դրությունը Սյունիքում կտրուկ վատթարացավ 1726 թ. գարնանը։ Թիֆլիսը, Երևանն ու Գանձակը նվաճելուց հետո օսմանյան զորքերը կարողացան ռազմակալել Նախիջևանն ու Ղափանի մերձակա գավառները։ Նահանջելով
թշնամու գերազանցող ուժերի առաջ՝ 1727 թ. գարնանը Դավիթ Բեկն իր մի քանի հավատարիմ զինակիցների հետ ամրացավ Հալիձորի բերդում։ Օսմանցիները չկարողացան ներթափանցել բերդ։ Մի քանի օր անց Մխիթար սպարապետի ու Տեր Ավետիսի գլխավորած
խմբին հաջողվեց գաղտնուղով դուրս գալ բերդից և թիկունքից հարձակվելով թշնամու վրա՝
պարտության մատնել նրան։ Դրան հաջորդած Մեղրիի հաղթանակից հետո Դավիթ Բեկը կապ հաստատեց Ատրպատականում գտնվող Սեֆյան շահ Թահմասպ IIի հետ՝ հակաօսմանյան շարժումը համատեղ կազմակերպելու առաջարկով։ Վերջինս իր հատուկ հրովարտակով ճանաչեց Դավիթ Բեկի իշխանությունը Սյունյաց երկրում, անգամ արտոնեց նրան դրամ հատել։ Սակայն այս ձեռքբերումը տևական չեղավ. Դավիթ Բեկի հանկարծակի մահվանից հետո (1728 թ.) նրա հետևորդների շրջանում ակտիվացան կա՛մ ռուսական, կա՛մ պարսկական, կա՛մ էլ օսմանյան աջակցությունն ակնկալող ուժերը։ Իրավիճակը չշտկվեց, անգամ այն ժամանակ, երբ ազատագրական պայքարի գլուխ անցած Մխիթար Սպարապետը մի շարք ռազմական հաջողություններ ունեցավ օսմանցիների դեմ։ Տարաձայնությունների հետևանքով ապստամբական ուժերի կազմալուծումը հնարավոր չեղավ կասեցնել։
Հայ զինվորականության շրջանում ծայր առած տարաձայնությունները պառակտեցին ուժերը։
1730 թ. Մխիթար Սպարապետը դավադրաբար սպանվեց։ Չնայած Արցախի և Սյունիքի ազատագրական շարժումերը վերջնական հաջողության չհասան, սակայն ազատագրական պայքարը դուրս եկավ ծրագրային և ինքնապաշտպանական փուլերից։ Այն վերածվեց լավ կազմակերպված և հետևողական ռազմական շարժման։

Առաջադրանքներ

ա. Ներկայացրո՛ւ։ Ինչո՞վ էր պայմանավորված, որ XVI-XVII դդ. հայ ազատագրական շարժման ղեկավարումը ստանձնեց հայոց եկեղեցին։

XVI-XVII դարերում հայ ազատագրական շարժումը հաճախ գլխավորում էր Հայոց եկեղեցին մի քանի պատճառներով։ Առաջին հերթին, Հայոց եկեղեցին ուներ լայն տարածվածություն և վստահություն ժողովրդի շրջանում՝ որպես հոգևոր կենտրոն։ Եկեղեցին կարող էր միավորել տարբեր համայնքներ և ազգայնական գաղափարներ, ինչը կարևոր էր ազատագրական պայքարի կազմակերպման համար։ Հատկապես այն ժամանակ, երբ քաղաքական հզոր կենտրոններ՝ օսմանյան և սեֆյան Պարսկաստանը, ունեին ուժեղ ազդեցություն հայկական տարածքների վրա, եկեղեցին կարողացավ համախմբել ժողովրդի պայքարը քաղաքական դաշտից դուրս՝ դավանական և հոգևոր դիրքերից։

Երկրորդ, եկեղեցին հաճախ հանդես էր գալիս որպես պետական գործիչների կամ դիվանագիտական գործակալների փոխարինող։ Այն կարողացավ մոտենալ եվրոպական և ռուսական քաղաքական շահերին՝ առաջարկելով դավանական զիջումներ կամ համագործակցություն, ինչը հնարավորություն էր տալիս ստեղծել դաշնակցային հարաբերություններ։ Այդ հանգամանքը հանգեցրեց այն բանին, որ եկեղեցին գտնում էր միանգամից քաղաքական ու հոգևոր լուծումներ՝ օգտագործելով իր հզորությունը։

բ. Բացատրի՛ր։ Ինչո՞ւ էին XVI-XVII դդ. հայ ազատագրական շարժման առաջնորդները Հայաստանի ազատագրման գործը կապում արևմտաեվրոպական երկրների հետ։

XVI-XVII դարերի ընթացքում հայ ազատագրական շարժման առաջնորդները հայցում էին Եվրոպայի աջակցությունը մի քանի գործոններից ելնելով։ Նախ, այն ժամանակ Եվրոպայի երկրները գտնվում էին հակաօսմանյան պայքարի մեջ՝ ջանքեր գործադրելով չեզոքացնել Օսմանյան կայսրության գերիշխանությունը և ընդլայնել իրենց ազդեցությունը Արևելքում։ Հայաստան, որը Օսմանյան և Պարսկաստանի ազդեցության ներքո էր, դարձել էր կարևոր ռազմավարական տարածաշրջան։ Հայերին օգտակար էր Եվրոպայի աջակցությունը, քանի որ նրանք կկարողանային օգտվել արտաքին ուժերից՝ Թուրքիայի և Պարսկաստանի դեմ պայքարելու համար։

Երկրորդ, XVI-XVII դարերի ընթացքում հայկական համայնքները ունեին պատմական կապեր Եվրոպայի հետ՝ հատկապես կաթոլիկ եկեղեցու միջոցով, ինչը բացատրում է եկեղեցականների և քաղաքական գործիչների ջանքերը եվրոպական աջակցությունը ներգրավել Հայաստանի ազատագրման գործում։ Օսմանների դեմ պայքարը համարվել էր համատեղ նպատակ՝ թե՛ հայերի, թե՛ եվրոպացիների համար։

գ. Վերլուծի՛ր։ Որքանո՞վ էին իրատեսական Օրիի «Պֆալցյան» և «Մոսկովյան» ծրագրերը։ Որո՞նք էին եվրոպական երկրների և Ռուսաստանի շահերը Հայաստանի ազատագրության մեջ։

Իսկապես, Իսրայել Օրիի «Պֆալցյան» և «Մոսկովյան» ծրագրերը իրատեսական չէին, քանի որ այս ծրագրերն ամուր հիմնված էին արտաքին դաշնակցային ուժերի վրա, որոնք այդ ժամանակ չունեին բավարար հետաքրքրություն կամ պատրաստակամություն՝ մասնակցելու Հայաստանի ազատագրությանը։ «Պֆալցյան ծրագիրը» հիմնված էր Ֆրանսիայի և այլ եվրոպական երկրների աջակցություն ստանալու վրա, սակայն 17-րդ դարի վերջին եվրոպական երկրները, հատկապես Հռոմը, չէին պատրաստ աջակցելու ռազմական գործողություններին՝ որպես բարոյական կամ դավանական աջակցություն։

«Մոսկովյան ծրագիրը», ըստ էության, նույնպես իրատեսական չէր՝ հաշվի առնելով Ռուսաստանում տեղի ունեցող ներքին խնդիրները և Հյուսիսային պատերազմի արդյունքները, որոնք ավելի կարևոր էին Ռուսաստանի համար։ Բացի այդ, Պյոտր I-ի համառությունը հայերին օգնություն տալու հարցում նշանավորվեց նրանով, որ նա մտադիր էր զբաղվել Հայաստանում լուրջ ներդրումներ կատարելուց միայն այն ժամանակ, երբ Հյուսիսային պատերազմը ավարտվի։ Նույնը վերաբերում էր նաև ռուսական շահերին՝ Ռուսաստանը հետաքրքրված էր այնպիսի հեռանկարներում, որտեղ նրանք կարող էին ունենալ ազդեցություն Կովկասում և ստանալ տարածքներ, ինչպիսին Կարսն էր, բայց Հայաստանի ամբողջական ազատագրումը չէր կարող դառնալ այնպիսի նպատակ, որը ամբողջովին համապատասխանում էր Ռուսաստանի ռազմավարական շահերին։

Եվրոպական երկրների շահերը Հայաստանի ազատագրության հարցում ավելի կենտրոնացված էին Օսմանյան կայսրության թուլացման վրա, սակայն չկար հստակ, աներկբա պատրաստակամություն ակտիվորեն մասնակցելու այնպիսի լայնամասշտաբ գործողություններին, որոնք բխում էին հենց Հայաստանի ազատագրման ուղիղ նպատակներից։

1. Ռազմական ամրությունների՝ սղնախների ստեղծման կարևորությունը Արցախում և Սյունիքում

Սղնախների ստեղծումը Արցախում և Սյունիքում մեծ կարևորություն ուներ՝ հատկապես այն բանից հետո, երբ Ռուսաստանի, Օսմանյան կայսրության և Պարսկաստանի ռազմական գործողությունները նպաստում էին տարածքային անկայունությանը։ Սղնախները գործել էին որպես պաշտպանական հենակետեր՝ շրջափակված տարածքներում մուսուլմանական ու օսմանյան զորքերի հարձակումներից և նվաճումներից պաշտպանելու համար։ Արցախում ու Սյունիքում ստեղծված ամրությունները թույլ էին տալիս համախմբել տեղական ուժերը, կազմակերպել դիմադրություն և ապահովել հայկական բնակչության անվտանգությունը՝ ինքնապաշտպանության միջոցով։
Ներկայացված ամրությունները սարսափելի հարձակումների ժամանակ ծառայում էին որպես խաղաղ բնակչության պահպանման հաստատություններ, իսկ ռազմական ուժերը կարող էին կազմակերպել հակահարձակումներ ու առաջխաղացում։ Սա շատ կարևոր էր հատկապես այն ժամանակ, երբ տեղի մելիքները տարբեր դաշնակցային տարբերակներ էին որոնում՝ օսմանցիների և պարսիկների դեմ պայքարում։

2. Արցախի և Սյունիքի ազատագրական շարժումների անհաջողությունը

Արցախի և Սյունիքի ազատագրական շարժումները չհասան վերջնական հաջողության մի քանի հանգամանքներից ելնելով։

• Առաջին՝ ներքին պառակտումները։ Շարժումների ղեկավարները հաճախ չէին կարողանում համաձայնության գալ և միասնական մարտավարություն մշակել։ Երբեմն առաջնորդներն իսկապես կասկածում էին մեկ այլ պետության կամ ուժի աջակցությանը, ինչի արդյունքում յուրաքանչյուրի հետաքրքրությունները տարբեր էին, ինչը թուլացրել էր պայքարը։
• Երկրորդ՝ արտաքին աջակցության բացակայությունը։ Մինչև Պյոտր I-ի աջակցությունն իրականանալու դեֆիցիտը, հայկական զորքերը հաճախ չէին ստանում անհրաժեշտ օգնություն և չեն կարողացել դիմադրել նրանց դեմ գտնվող մեծ զորահրամանատարներին։
• Եվ վերջապես՝ օսմանյան և պարսկական ուժերի մեծ գերազանցությունը։ Օսմանների ու պարսիկների միջև եղած համագործակցությունը սահմանափակում էր հայկական շարժումների հնարավորությունը, երբ նրանք պետք է պայքարեին մեկ այլ թշնամու դեմ՝ իսկ ռազմավարական և պաշարային գերազանցությունը, որ ուներ Օսմանյան կայսրությունը, արագ և շատ հաճախ ստիպում էր հայկական ջանքերին նահանջել։

3. Պարսկաստանի շահ Թահմասպ II-ի կողմից Դավիթ Բեկի իշխանության ճանաչումը և նրան դրամ հատելու իրավունք տալը

Թահմասպ II-ի կողմից Դավիթ Բեկի իշխանության ճանաչումը և նրան դրամ հատելու իրավունք տալը պայմանավորված էին մի շարք քաղաքական և ռազմավարական գործոններով։

• Նախ, Թահմասպ II-ի համար կար կարևորություն, որ Դավիթ Բեկի նման ուժեղ առաջնորդն աջակցեր իրեն՝ հատկապես որպես դաշնակից, քանի որ Դավիթ Բեկը կարող էր ապահովել Սյունիքի և հարակից տարածքների ռազմական պաշտպանությունը։ Թահմասպ II-ն ցանկանում էր ամրապնդել իր իշխանությունը տարածաշրջանում, ուստի ճանաչելով Դավիթ Բեկի իշխանությունը, նա միաժամանակ կկարողանար համախմբել այդ տարածքների հայ բնակչությանը իր դեմ մուսուլմանական բանակի հարձակումներից։
• Երկրորդ, դրամ հատելու իրավունք տալը ցույց էր տալիս Սեֆյան Պարսկաստանի պատրաստակամությունը Դավիթ Բեկի և նրա զինվորական ուժերին տրամադրել որոշակի տնտեսական աջակցություն՝ նշանելով նրան որպես մի քանի առավելագույն աջակցություն ցուցաբերող բարեկամ։
  Այս քաղաքական քայլը նաև թույլատրվում էր ռազմավարական նպատակներով՝ օգտվելու Դավիթ Բեկի զորքերի աջակցությունից ու բացահայտելով, որ նա ներկայացնում է Սեֆյան Պարսկաստանի ուժեղ ներկայացուցիչներից մեկին, ով պետք է վերահսկեր իր ենթակայության տակ գտնվող տարածքները։

 Fatum
Կախարդական մի շղթա կա երկնքում՝
Աներևույթ, որպես ցավը խոր հոգու.
Իջնում է նա հուշիկ, որպես իրիկուն,
Օղակելով լույս աստղերը մեկ֊մեկու։
Մեղմ գիշերի գեղագանգուր երազում՝
Այն աստղերը, որպես մոմեր սրբազան,
Առկայծում են կարոտագին, երազուն՝
Հավերժաբար իրար կապված և բաժան։
Ես ու դու էլ շղթայված ենք իրարու.
Կարոտավառ երազում ենք միշտ իրար,
Միշտ իրար հետ, բայց միշտ բաժան և հեռու,
Աստղերի պես և՛ հարազատ, և՛ օտար…
1. Բացատրի՛ր բառերը՝ աներևույթ, առկայծել, կարոտագին, կարոտավառ: 

Աներևույթ՝ այն, ինչ չի երևում, կամ չի ճանաչվում, անպատճառական, չտեսանելի։Առկայծել՝ պայծառ պայթել կամ լույս արձակել, իրադարձություն, որը տեղի է ունենում շատ կարճ ժամանակում, բայց ուժեղ։Կարոտագին՝ այն զգացումը, որ վառ է ցույց տալիս կարոտը, ինչ-որ բանի կամ մարդու հանդեպ լուրջ ցանկություն կամ կարոտ։Կարոտավառ՝ այնպիսին, ինչպիսին է մեկի կամ ինչ-որ բանի նկատմամբ բացահայտ կամ ուժեղ կարոտը։

2. Բանաստեղծությունից գտի՛ր համեմատություններ: 

Շղթայված ենք իրարու: համեմատություն է, որ մեզ հիշեցնում է շղթայի կապը, ինչպես աստղերը իրար հետ կապված են, իսկ մենք՝ սիրով ու կարոտով կապված, բայց միևնույն ժամանակ, հեռու։Ինչպես մոմեր սրբազան աստղերը համեմատվում են մոմերի հետ՝ խորհրդանշելով լույս և սրբություն, որոնք վերածվում են սրտի ջերմություն։

3. Գրավոր վերլուծել բանաստեղծությունը, ի՞նչ է ներկայացված: 

Բանաստեղծությունը ներկայացնում է անձնական սիրո և կարոտի խորը զգացողությունը։ Այն նկարագրում է երկու մարդու հոգեբանական կապը, ովքեր շղթայված են իրար՝ դրժելով մշտական կապի մեջ լինել, բայց միևնույն ժամանակ, հեռու և բաժան։ Վերաբերմունքը աստղերին որպես համեմատություն՝ ցույց է տալիս նրանց փոխկապակցվածությունը և դրա տխուր, բայց գեղեցիկ կողմերը։ Գիշերվա ու կարոտի համադրումներն են, որոնք ընդգծում են այդ վիճակը՝ ինչպես նաև աստղերի լույսը, որը մշտապես մարում ու նորից վերածնվում է։

4. Ի՞նչ է նշանակում fatum, նայեք բառարաններում, համացանցում:

Fatum-ը լատիներենից վերցված բառ է, որը նշանակում է «դատավճիռ» կամ «նախաստված ճակատագիր: Այս բառը արտահայտում է միտքը, որ մարդկանց կամ իրադարձությունների ընթացքը արդեն որոշված է, և մենք չենք կարող փոխել այն: Fatumը սովորաբար կապված է ճակատագրի, անկառավարելի ուժերի կամ անխուսափելի առաջընթացի հետ:

5. Գրի՛ր շարադրություն վերնագրերից մեկով ՝ ,,Միշտ իրար հետ, բայց միշտ բաժան, հեռու Իջնում է հուշիկ : 

Սիրո մեջ ամեն ինչ այնքան պարզ չէ։ Մենք միշտ կապում ենք մեր սիրտը մեկ այլ մարդու հետ, բայց երբեմն զգում ենք, որ նույնիսկ սիրո մեջ, կարող ենք լինել հեռու։ Ինչպես աստղերը երկնքում՝ մենք իրար հետ ենք, բայց տարբեր հեռավորությունների վրա։ Բաժանումը միտում է կարոտին, և այդ կարոտը միշտ սրվում է, երբ պետք է հեռու լինենք միմյանցից։ Կարծես մեր ճակատագիրը այսպես է՝ մենք երբեք չենք կարող հասնել այն իրական մոտիկությանը, որ մեր սիրտը ցանկանում է։ Բայց այդ կապը դեռ կա, որովհետև մենք միշտ հիշում ենք միմյանց, միշտ կարոտում ենք, ի՞նչպես աստղերը՝ թեև հեռու, բայց մշտապես սրտում պահպանվում է նրանց լույսը։

Այս բաժանումը միայն մարմնի հեռավորություն է, բայց սիրտը միշտ կմնա միացյալ։