She has been working here for five years.  (work) here for five years. (present perfect continuous)I have been studying English since I was a child. (study) English since I was a child. (present perfect continuous)They had been playing football for an hour before it started to rain. (play) football for an hour before it started to rain. (past perfect continuous)He had been waiting for 30 minutes when the bus finally arrived. (wait) for 30 minutes when the bus finally arrived. (past perfect continuous)By next month, we had been waiting for 30 minutes when the bus finally arrived. (live) in this city for a decade. (future perfect continuous)She will have been practicing the piano for two hours by the time her lesson starts. (future perfect continuous) (practice) the piano for two hours by the time her lesson starts. (future perfect continuous)

Ինձ ճանաչելը մի քիչ դժվար է,
Հասկացեք, էլի, ես մի քիչ բարդ եմ,
Քարի պես պինդ եմ, հողի պես փխրուն,
Ինչպես չլինի դեռ մի քիչ մարդ եմ։

Ես իմ իշխանն եմ, իմ գլխի տերը,
Եվ ինձ թվում է՝ մեծ ու անպարտ եմ,
Բայց ինչ-որ չափով և ինչ-որ մի տեղ
Դեռ թիապարտ եմ։

Մերթ ոտից գլուխ զարդեր եմ հագնում,
Մերթ այնպես անշուք, պարզ ու անզարդ եմ,
Մերթ քար ու քարափ, մերթ վայրի խոպան,
Մերթ կանաչ անտառ ու ցանած արտ եմ։

Հավիտենության լծորդն եմ անդուլ,
Բայց և կարճատև մի ակնթարթ եմ,
Փոթորիկներ են եռում հատակիս,
Թեև երեսից այսպես հանդարտ եմ։

Կյանքս ավարտելու վրա եմ արդեն,
Բայց ինքս, ավա՜ղ, դեռ անավարտ եմ…
Ինձ ճանաչելը մի քիչ դժվար է,
Հասկացեք, էլի, ի՞նչ արած, մարդ եմ։

1. Առանձնացրո՛ւ և բացատրիր անհասկանալի բառերը։ 

1. Թիապարտ –
Նշանակում է՝ ծանր աշխատանքների դատապարտված անձ, ստրկական վիճակում գտնվող մարդ։
Տեքստում սա խորհրդանշում է, որ մարդը երբեմն իրեն ազատ ու անպարտ է զգում, բայց իրականում ինչ-որ բաներից՝ հասարակություն, կյանք, ճակատագիր – կախված է։

2. Անշուք –
Անգույն, աչքի չընկնող, պարզ տեսք ունեցող։
Այս դեպքում՝ հագուստով կամ արտաքինով աչքի չընկնող։

3. Խոպան –
Չմշակված, վայրի դաշտ կամ հողատարածք։
Բանաստեղծը իրեն համեմատում է նաև խոպանի հետ՝ որպես վայրի ու անկանոն ուժի խորհրդանիշ։

4. Լծորդ –
Լծվելով միացած կամ կապված ինչ-որ բանի հետ։
Այստեղ՝ հավիտենության լծորդ՝ նշանակում է մարդու կապը հավերժության կամ ժամանակի հետ։

5. Անդուլ –
Չդադարվող, անդադար։
Տեքստում՝ մարդը կապ ունի հավիտենության հետ՝ որպես մի անընդմեջ ընթացքի մասնակից։

2. Ներկայացրե՛ք բանաստեղծության ասելիքը։ 

Հեղինակը ներկայացնում է մարդու բարդ բնույթը՝ որպես միաժամանակ ուժեղ և թույլ, ազատ և կախյալ, պարզ և բարդ էակ։ Նա ընդգծում է, որ մարդն իր ներսում կրում է զգացմունքների, մտքերի, վիճակների մեծ հակադրություն՝ լինելով և՛ անդուլ հավիտենության մասնիկ, և՛ կարճատև ակնթարթ։

Բանաստեղծը մեզ հիշեցնում է, որ մարդ լինելը հենց այդ հակասությունների միասնությունն է. ընդունել ինքներս մեզ՝ ինչպես ենք՝ անկատար, բայց իրական, փխրուն, բայց ուժեղ։



3. Գրե՛ք ստեղծագործական աշխատանք ,,Ինձ ճանաչելը մի քիչ դժվար է,,։ 

Ինձ ճանաչելը մի քիչ դժվար է

Ինձ ճանաչելը մի քիչ դժվար է, որովհետև ես ամեն օր փոխվում եմ։ Երբեմն ժպտում եմ բոլորին, իսկ ներսումս ամպեր են կուտակվում։ Երբեմն լռում եմ, բայց լռությանս մեջ հազարավոր խոսքեր կան։ Ինձ թվում է՝ ուժեղ եմ, բայց մի բառով կարող եմ կոտրվել։ Ինձ թվում է՝ խիզախ եմ, բայց երբեմն վախենում եմ ինքս ինձ լսելուց։

Ես սիրում եմ աշխարհը, բայց հաճախ նեղվում եմ մարդկանցից։ Սիրում եմ մենակությունը, բայց նաև կարոտում եմ շփումը։ Երբեմն ուզում եմ երևալ, երբեմն՝ ընդհանրապես չլինել տեսանելի։ Ես պարզ եմ թվում, բայց իմ խորքում մի ամբողջ աշխարհ է ապրում։

Ինձ ճանաչելու համար պետք է ժամանակ, համբերություն ու մի փոքր սեր։ Որովհետև ես էլ, ինչպես ամեն մարդ, մի ամբողջ տիեզերք եմ՝ անլրիվ բացված, բայց ոչ երբեք ամբողջությամբ բացահայտված։

Աշխատանք դասարանում 

Մասնական բացահայտիչը բացահայտում է բացահայտյալի միայն մի կողմը, մի հատկանիշը, և ձևավորվում է «որպես», «իբրև» կապերով։ Մասնական բացահայտիչը հոլովով և թվով համաձայնում է բացահայտյալին։ Մասնական բացահայտիչը որոշիչ հոդ չի ստանում։ Ունի ազատ շարադասություն և կարող է ընկնել բացահայտյալից առաջ և հետո։ 1.       Կետադրի՛ր նախադասությունները։ Որպես փորձառու որսորդ միայն քեռի Համոն ճիշտ կողմնորոշվեց։ Միայն քեռի Համոն որպես փորձառու որսորդ ճիշտ կողմնորոշվեց։ Մարտինին որպես օրինապահ զինվորի հայտնեցին շնորհակալություն։ Մասնավորող-պարագայական բացահայտիչը հստակեցնում, որոշակիացնում է գործողության կատարման տեղը կամ ժամանակը։ Մասնավորող բացահայտիչը նույնպես տրոհվում է բութով ու ստորակետով։ Սովորաբար բացահայտյալի հետ համաձայնում է հոլովով ու դեմքով, սակայն կան բացառություններ։Այսօր՝  19:00-ին, սկսվում է մայրենիի ֆլեշմոբը:Ժամանակի պարագայական բացահայտիչը կոնկրետացնում է գործողության կատարման ժամանակը:Այստեղ՝ մեր կրթահամալիրում, նախագծային կրթություն է իրականացվում:Տեղի պարագայական բացահայտիչը կոնկրետացնում է գործողության կատարման տեղը:

Որպես փորձառու որսորդ՝ միայն քեռի Համոն ճիշտ կողմնորոշվեց։

Միայն քեռի Համոն, որպես փորձառու որսորդ, ճիշտ կողմնորոշվեց։

Մարտինին, որպես օրինապահ զինվորի, հայտնեցին շնորհակալություն։

Մասնավորող-պարագայական բացահայտիչը հստակեցնում, որոշակիացնում է գործողության կատարման տեղը կամ ժամանակը։

Մասնավորող բացահայտիչը նույնպես տրոհվում է բութով ու ստորակետով։

Սովորաբար բացահայտյալի հետ համաձայնում է հոլովով ու դեմքով, սակայն կան բացառություններ։

Այսօր՝ 19:00-ին, սկսվում է մայրենիի ֆլեշմոբը։

Ժամանակի պարագայական բացահայտիչը կոնկրետացնում է գործողության կատարման ժամանակը։

Այստեղ՝ մեր կրթահամալիրում, նախագծային կրթություն է իրականացվում։

Տեղի պարագայական բացահայտիչը կոնկրետացնում է գործողության կատարման տեղը։

Ընդգծի՛ր պարագայական բացահայտիչները՝ նշելով տեսակը: Կետադրի՛ր:Ձորի երկու կողմում թավուտ անտառների մեջ արջեր շատ են լինում: Պապս արթնանում է վաղ առավոտյան ուղիղ ժամը վեցին: Երևանում Աբովյան փողոցում աշխույժ եռուզեռ է: Հաջորդ օրը շոգ կեսօրին նա տուն վերադարձավ: Դրսում մայթերին տների անկյուններում կուտակվել էին չորացած տերևներ: Ձմռանը առաջին ձյան գալուն պես հովիվներն իջնում են սարերից: Նա բոլորովին որբ եկել էր Բաթում իր ազգականի մոտ:3.

Ձորի երկու կողմում, թավուտ անտառների մեջ արջեր շատ են լինում։

• Ձորի երկու կողմում – տեղի պարագայական բացահայտիչ
• Թավուտ անտառների մեջ – տեղի պարագայական բացահայտիչ

Պապս արթնանում է վաղ առավոտյան, ուղիղ ժամը վեցին։

• Վաղ առավոտյան – ժամանակի պարագայական բացահայտիչ
• Ուղիղ ժամը վեցին – ժամանակի պարագայական բացահայտիչ

Երևանում, Աբովյան փողոցում աշխույժ եռուզեռ է։

• Երևանում – տեղի պարագայական բացահայտիչ
• Աբովյան փողոցում – տեղի պարագայական բացահայտիչ

Հաջորդ օրը, շոգ կեսօրին նա տուն վերադարձավ։

• Հաջորդ օրը – ժամանակի պարագայական բացահայտիչ
• Շոգ կեսօրին – ժամանակի պարագայական բացահայտիչ

Դրսում, մայթերին, տների անկյուններում կուտակվել էին չորացած տերևներ։

• Դրսում – տեղի պարագայական բացահայտիչ
• Մայթերին – տեղի պարագայական բացահայտիչ
• Տների անկյուններում – տեղի պարագայական բացահայտիչ

Ձմռանը, առաջին ձյան գալուն պես հովիվներն իջնում են սարերից։

• Ձմռանը – ժամանակի պարագայական բացահայտիչ

Նա բոլորովին որբ եկել էր Բաթում, իր ազգականի մոտ։

• Բաթում – տեղի պարագայական բացահայտիչ
• Իր ազգականի մոտ – տեղի պարագայական բացահայտիչ

 4.Կետերի փոխարեն գրի՛ր պարագայական բացահայտիչներ:Մարինեն լուռ նստել էր տանը՝ ․․․․․․․․․․․․։Առավոտյան՝ ․․․․․․․․․․․․, Արամը սպասում էր ընկերներին:Այս գիրքը վերցրել եմ գրադարանից՝ ․․․․․․․․․․․․․․․․:Մայրս որոշել է անպայման վերադառնալ հայրենիք՝ ․․․․․․․․․․․․․․․․․․:Երեկ՝ ․․․․․․․․․․․․․․․․․․, ձիով վերադառնում էի վերին գյուղերից:

Ահա նախադասությունները՝ լրացված պարագայական բացահայտիչներով. Յուրաքանչյուր բացահայտիչ կարող ես փոխել կամ հարմարեցնել՝ ըստ առաջադրանքի ստեղծագործականության մակարդակի։

4.1. Մարինեն լուռ նստել էր տանը՝ իրիկնաժամին, անձրևի ձայնը լսելիս։
(ժամանակի պարագայական բացահայտիչ)

4.2. Առավոտյան՝ այգում զբոսնելուց առաջ, Արամը սպասում էր ընկերներին։
(ժամանակի պարագայական բացահայտիչ)

4.3. Այս գիրքը վերցրել եմ գրադարանից՝ ընթերցանության ժամի ավարտին։
(ժամանակի պարագայական բացահայտիչ)

4.4. Մայրս որոշել է անպայման վերադառնալ հայրենիք՝ ծերության տարիներն այնտեղ անցկացնելու նպատակով։
(նպատակի պարագայական բացահայտիչ)

4.5. Երեկ՝ արևամուտի վերջին շողերին ուղեկցվելով, ձիով վերադառնում էի վերին գյուղերից։
(ժամանակի պարագայական բացահայտիչ)

Ցանկանու՞մ ես նաև բացահայտիչների տեսակները նշեմ կողքին կամ շարադրություն կազմենք դրանցով։

Բնութագրեք Չինաստանի աշխարհագրական դիրքը:

Չինաստանի աշխարհագրական դիրքը շատ շահավետ և ռազմավարական է, և այն մեծ ազդեցություն ունի երկրի տնտեսության, կլիմայի, բնակչության բաշխման ու միջազգային հարաբերությունների վրա։

Ահա Չինաստանի աշխարհագրական դիրքի հիմնական բնութագրերը՝

1. Մայրցամաքային դիրք
   Չինաստանը գտնվում է Ասիայի արևելքում և սահմանակից է 14 երկրներին՝ այդ թվում Ռուսաստանին, Հնդկաստանին, Մոնղոլիային, Պակիստանին, Ղազախստանին և այլոց։ Այսպիսով, այն ունի աշխարհում ամենաշատ ցամաքային սահմանակից պետությունները։
2. Ծովային սահմաններ
   Չինաստանը արևելքում և հարավ-արևելքում սահմանակից է Խաղաղ օվկիանոսին՝ հատկապես Չինաստանի Մերձափնյա ծովերին, ինչպես Ճոհահայծոցին (East China Sea), Հարավչինական ծովին և Դեղին ծովին։ Այս ծովային սահմանները կարևոր դեր են խաղում արտաքին առևտրի և ռազմավարական ազդեցության առումով։
3. Տարածքի մեծություն
   Չինաստանը ունի շուրջ 9.6 միլիոն քառակուսի կիլոմետր տարածք, ինչով աշխարհի երրորդ կամ չորրորդ ամենամեծ պետությունն է (կախված չափման մեթոդից)։ Այդ մեծ տարածքի շնորհիվ այն ունի բազմազան բնական պայմաններ՝ լեռներ, տափաստաններ, անապատներ և բերրի հովիտներ։
4. Բազմազան կլիմա և ռելիեֆ
   Արևմուտքում՝ Տիբեթի բարձրավանդակում, ռելիեֆը բարձր է և կլիման ցուրտ, մինչդեռ արևելքում՝ Յանցզի և Հուանհե գետերի հովիտներում, կլիման բարենպաստ է գյուղատնտեսության համար։ Այս տարածքներում է կենտրոնացած բնակչության մեծ մասը։
5. Տրանսպորտային և առևտրային հանգույց
   Չինաստանը գտնվում է կարևոր տնտեսական և տրանսպորտային ուղիների խաչմերուկում, մասնավորապես՝ Մետաքսի ճանապարհի ժամանակակից տարբերակի (Belt and Road Initiative) կենտրոնում։

Ի՞նչ դեր ունի Չինաստանը հվ-արմ Ասիայում և ամբողջ աշխարհում

Չինաստանը կարևոր և ազդեցիկ դեր ունի ինչպես Հարավարևմտյան Ասիայում, այնպես էլ ամբողջ աշխարհում։ Նրա տնտեսական, քաղաքական, ռազմական և մշակութային ուժը շարունակում է աճել։ Ստորև ներկայացնում եմ Չինաստանի դերը տարբեր մակարդակներով․

Չինաստանի դերը Հարավարևմտյան Ասիայում

1. Տնտեսական համագործակցություն – Չինաստանը ակտիվորեն ներդրումներ է կատարում Հարավարևմտյան Ասիայի երկրներում, այդ թվում՝ Մերձավոր Արևելքի նավթով հարուստ պետություններում (Իրան, Սաուդյան Արաբիա, Իրաք և այլն)։
2. Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ նախաձեռնություն – Այս նախաձեռնության միջոցով Չինաստանը կապում է Ասիայի, Եվրոպայի և Աֆրիկայի երկրները՝ ենթակառուցվածքների և առևտրի զարգացման նպատակով։
3. Քաղաքական ազդեցություն – Չինաստանը փորձում է պահպանել բալանս և լավ հարաբերություններ ինչպես շիա, այնպես էլ սուննի երկրների հետ՝ միաժամանակ հակազդելով Արևմուտքի ազդեցությանը։

Չինաստանի դերը աշխարհում

1. Տնտեսական հզորություն – Չինաստանը աշխարհում երկրորդն է ՀՆԱ-ով (հետ Ռուսաստան ու ԱՄՆ-ից), և համաշխարհային արտադրության խոշոր կենտրոններից մեկն է։
2. Միջազգային քաղաքականություն – ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամ է, ունի վետոյի իրավունք և ակտիվ դեր է խաղում գլոբալ քաղաքական գործընթացներում։
3. Ռազմական ուժ – Չինաստանը ունի աշխարհի ամենամեծ բանակներից մեկը և զարգացնում է առաջատար զինտեխնիկա, ներառյալ արհեստական ինտելեկտ և կիբերհարձակումներ։
4. Տեխնոլոգիական առաջընթաց – Huawei, TikTok, Alibaba և այլ ընկերություններ արդեն գլոբալ բրենդներ են, և Չինաստանը ձգտում է տեխնոլոգիական անկախության։
5. Բազմաբևեռ աշխարհում առաջնորդության հավակնություն – Չինաստանը փորձում է ձևավորել մի աշխարհակարգ, որտեղ արևմտյան ուժերը չեն ունենա մենաշնորհային դիրք։

Որո՞նք են Չինաստանի զարգացման նախադրյալները:

Չինաստանի զարգացման նախադրյալները բազմաբնույթ են և ձևավորվել են պատմական, աշխարհագրական, ժողովրդագրական և քաղաքական գործոնների համադրությամբ։ Դրանք թույլ են տվել Չինաստանին վերածվել համաշխարհային գերհզորության։ Ահա հիմնական նախադրյալները՝

1. Աշխարհագրական դիրքը

• Գտնվում է Ասիայի արևելքում՝ շահավետ դիրքում խոշոր առևտրային ուղիների մոտ։
• Ունի ծովային ելք Խաղաղ օվկիանոս՝ նպաստելով արտաքին առևտրի զարգացմանը։
• Սահմանակցում է բազմաթիվ պետությունների, ինչը հնարավորություն է տալիս զարգացնել բազմակողմ համագործակցություն։

2. Մեծ տարածք և բնական ռեսուրսներ

• Ունի հսկայական տարածք (մոտ 9.6 մլն կմ²), որը ներառում է տարբեր կլիմայական գոտիներ։
• Բազմաթիվ օգտակար հանածոներ՝ ածուխ, նավթ, գազ, հազվագյուտ մետաղներ։
• Ունի ընդարձակ հողատարածքներ գյուղատնտեսության և արդյունաբերության զարգացման համար։

3. Բազմամարդ բնակչություն

• Մոտ 1.4 միլիարդ մարդ, ինչը ապահովում է մեծ աշխատուժի շուկա։
• Բարձր ժողովրդական խտությունը կենտրոնական և արևելյան շրջաններում նպաստում է արդյունաբերության կենտրոնացմանը։

4. Պետական խիստ պլանավորում և կառավարում

• Կենտրոնացված կառավարություն, որը կիրառում է երկարաժամկետ ռազմավարական ծրագրեր։
• Տնտեսական բարեփոխումներ՝ 1978թ-ից սկսած Դեն Սյաոպինի նախաձեռնությամբ, որոնք ստեղծեցին շուկայական համակարգ՝ պահպանելով պետության վերահսկողությունը։

5. Արդյունաբերական և տեխնոլոգիական առաջընթաց

• Ճկուն և արագ զարգացող արդյունաբերություն։
• Զարգացած տեխնոլոգիական ոլորտ՝ մեծ ներդրումներով արհեստական բանականության, կիբերանվտանգության, բարձր տեխնոլոգիաների մեջ։

6. Միջազգային համագործակցություն

• Ակտիվ ներգրավվածություն համաշխարհային տնտեսական համակարգում՝ համաշխարհային առևտրի կազմակերպության անդամ է։
• Մեծ ներդրումներ արտասահմանում՝ հատկապես Ասիայում, Աֆրիկայում և Լատինական Ամերիկայում։

Որո՞նք են Չինաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղերը:

Չինաստանի տնտեսությունը բազմաբնույթ է և շարունակում է զարգանալ արագ տեմպերով։ Այն ունի մի շարք առաջատար ճյուղեր, որոնք ապահովում են երկրի տնտեսական հզորությունը։

Ահա Չինաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղերը՝

---

1. Արդյունաբերություն

Չինաստանը համարվում է աշխարհի «գործարան»։ Արդյունաբերությունը տնտեսության գլխավոր շարժիչ ուժերից է։

• Մեքենաշինություն և էլեկտրոնիկա – Սմարթֆոններ, համակարգիչներ, էլեկտրատեխնիկա (օր.՝ Huawei, Xiaomi)։
• Ավտոմեքենա արտադրություն – Շատ խոշոր արտադրող է (BYD, Geely, NIO)։
• Մետալուրգիա և շինանյութեր – Արտադրում է մեծ քանակությամբ պողպատ, ալյումին, ցեմենտ։
• Քիմիական արդյունաբերություն – Բարելավված պարարտանյութեր, պլաստմասսաներ, դեղագործական նյութեր։

---

2. Բարձր տեխնոլոգիաներ և ՏՏ ոլորտ

Չինաստանը ձգտում է դառնալ գլոբալ տեխնոլոգիական առաջնորդ։

• Արհեստական բանականություն
• Ռոբոտաշինություն
• Կիբերտեխնոլոգիաներ
• Էլեկտրոնային առևտուր (Alibaba, JD.com)
• Տեղեկատվական համակարգեր և ծրագրային ապահովում

---

3. Գյուղատնտեսություն

Չինաստանը աշխարհի խոշորագույն գյուղատնտեսական արտադրողներից է։

• Հիմնական արտադրանք՝ բրինձ, ցորեն, եգիպտացորեն, թեյ, բամբակ։
• Կենդանաբուծություն՝ խոզ, հորթ, հավ։

---

4. Տրանսպորտ և լոգիստիկա

Չինաստանը մեծ ներդրումներ է անում ենթակառուցվածքների մեջ՝

• Բարձր արագության երկաթուղիներ – աշխարհի խոշորագույն ցանցն ունի։
• Ծովային նավահանգիստներ – Շանհայը աշխարհի ամենաբեռնված նավահանգիստներից է։
• «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնություն – միացնում է Ասիան, Եվրոպան և Աֆրիկան։

---

5. Զբոսաշրջություն և ծառայություններ

• Ներքին զբոսաշրջությունը խիստ զարգացած է։
• Մեծ քաղաքներում զարգացած են ֆինանսական և բիզնես ծառայությունները (Շանհայ, Պեկին)։

Կոռուպցիան (լատիներեն corruptio՝ “փչացում”) նշանակում է իշխանության կամ վստահված պաշտոնական լիազորությունների չարաշահում՝ անձնական շահերի համար։ Սովորաբար կոռուպցիան ընդգրկում է կաշառք ստանալը կամ տալը, ազդեցության գործարկումը, պաշտոնական դիրքի օգտագործումը ընկերների կամ ընտանիքի օգտին և այլն։

Կոռուպցիան կարող է լինել տարբեր ձևերով՝

• Քաղաքական կոռուպցիա՝ երբ քաղաքական գործիչներն ու պաշտոնյաները օգտագործում են իրենց դիրքը՝ անձնական կամ կուսակցական շահերի համար։
• Վարչական կոռուպցիա՝ երբ պետական ծառայողներն իրենց լիազորություններն օգտագործում են՝ կաշառք վերցնելու, արտոնություններ տրամադրելու համար։
• Դատական կոռուպցիա՝ երբ դատավորները կամ իրավապահ մարմինները որոշումներ են կայացնում ոչ թե արդարության հիման վրա, այլ վճարումների, ազդեցությունների կամ շահերի։

Կոռուպցիան խոչընդոտում է երկրի զարգացումը, նվազեցնում է վստահությունը պետության ու օրենքի նկատմամբ և խարխլում է ժողովրդավարական հիմքերը։

Ցանկանու՞մ ես քննարկել կոնկրետ օրինակներ կամ Հայաստանում կոռուպցիայի դեմ պայքարի մեխանիզմները։

Когда Тесей пришел в Афины, вся Аттика была погружена в глубокую печаль. Уже в третий раз прибывали послы с Крита от могущественного царя Миноса за данью. Тяжела и позорна была эта дань. Афиняне должны были каждые девять лет посылать на Крит семь юношей и семь девушек. Там их запирали в громадном дворце Лабиринте, и их пожирало ужасное чудовище Минотавр, с туловищем человека и головой быка. Минос наложил эту дань на афинян за то, что они убили его сына Андрогея.

Երբ Թեսևսը եկավ Աթենք, ամբողջ Ատտիկան խոր վշտի մեջ ընկավ: Երրորդ անգամ Կրետեից դեսպաններ ժամանեցին հզոր Մինոս թագավորից՝ հարգանքի տուրք մատուցելու։ Այս տուրքը ծանր էր ու ամոթալի։ Աթենացիներից պահանջվում էր յուրաքանչյուր ինը տարին մեկ յոթ երիտասարդ և յոթ երիտասարդ աղջիկ ուղարկել Կրետե։ Այնտեղ նրանց փակեցին հսկայական պալատում՝ Լաբիրինթոսում, և նրանց կուլ տվեց սարսափելի հրեշը՝ Մինոտավրը, մարդու մարմնով և ցլի գլխով։ Մինոս այս տուրքը պարտադրեց աթենացիներին, քանի որ նրանք սպանեցին նրա որդի Անդրոգեոսին։

1)Հավասարասրուն եռանկյան սրունքը 17 սմ է, իսկ հիմքը՝ 16 սմ: Գտեք հիմքին տարված բարձրությունը:

Պատասխան՝ բարձրությունը 15 սմ է։

2)ա)Գտեք`հավասարակողմ եռանկյան բարձրությունը, եթե նրա կողմը 6 սմ է, 

Պատասխան՝ բարձրությունը 

33≈5.233≈5.2 սմ է։

բ) հավասարակողմ եռանկյան կողմը, եթե նրա բարձրությունը 4 սմ է:

Պատասխան՝ եռանկյան կողմը 833≈4.62383≈4.62 սմ է։

3)Քառակուսու անկյունագիծը 20 սմ է: Գտեք նրա կողմը։

Պատասխան՝ քառակուսու կողմը 102≈14.1410

4)Գտեք հավասարասրուն եռանկյան սրունքը և մակերեսը, եթե` ա) հիմքը 12 սմ է, իսկ հիմքին տարված բարձրությունը՝ 8 սմ, բ) հիմքը 18 սմ է, իսկ նրա հանդիպակաց անկյունը՝ 120°:

Պատասխան՝
Սրունքը՝ 63≈10.3963≈10.39 սմ,
Մակերեսը՝ 273≈46.76273≈46.76 սմ²

5)Ուղղանկյուն եռանկյան էջերն են a-ն և b-ն: Գտեք ներքնաձիգին տարված բարձրությունը, եթե`

ա) a = 5 b = 12 

բ) a = 12 b = 16 :

Պատասխան՝ h=9.6h

6)Գտեք շեղանկյան կողմը և մակերեսը, եթե նրա անկյունագծերը 10 սմ և 24 սմ են:

372

պատասխան՝

Եթե մակերեսը 72 սմ² է, ապա

• Շեղանկյան կողմը՝ մոտավորապես 10.95 սմ,
• Մակերեսը՝ 72 սմ²։

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Ընդգծված որոշիչներն ըստ օրինակի դարձրո՛ւ բացահայտիչ: Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու:

Օրինակ`

Սիրո աստվածուհի Աստղիկը լողանում էր Արածանիի ջրերում:  Աստղիկը` սիրո աստվածուհին, լողանում էր Արածանիի ջրերում:
Հայաստանի ամենամեծ լիճ  Սևանից սկիզբ է առնում միայն Հրազդանը:
Տղան մոտեցավ չարաճճի գեղեցկուհի  արքայադստերը:
Զորքր պաշարում է երկրի մայրաքաղաք Նինվեն ու սպասում նոր հրամանի:
Կինը հարևաններին բողոքում է իր ոչ ու փուչ  մարդ Նազարից: Նազարի հետ կռվող Սաքոն էլ էր այդ հարսանիքում:
 Արյունոտվում էր զորավարի սիրտը իր հայրենիք Իտալիայի թշվառ վիճակից:
Ծերունին հաճախ էր իր թոռնիկ Կարոյով հպարտանում:

Սևանից` Հայաստանի ամենամեծ լճից սկիզբ է առնում միայն Հրազդանը։
Տղան մոտեցավ չարաճճի գեղեցկուհի  արքայադստերը:

Տղան մոտեցավ արքայադստերը` չարաճճի գեղեցկուհուն։
Զորքր պաշարում է երկրի մայրաքաղաք Նինվեն ու սպասում նոր հրամանի:

Զորքը պաշարում է Նինվեն` երկրի մայրաքաղաքը ու սպասում նոր հրամանի։
Կինը հարևաններին բողոքում է իր ոչ ու փուչ  մարդ Նազարից:

Կինը հարևաններին բողոքում է Նազարից` իր ոչ ու փուչ մարդուց։
Նազարի հետ կռվող Սաքոն էլ էր այդ հարսանիքում:

Սաքոն` Նազարի հետ կռվողն էլ էր այդ հարսանիքում։
 Արյունոտվում էր զորավարի սիրտը իր հայրենիք Իտալիայի թշվառ վիճակից:

Արյունոտվում էր զորավարի սիրտը Իտալիայի` իր հայրենիքի թշվառ վիճակից։
Ծերունին հաճախ էր իր թոռնիկ Կարոյով հպարտանում:

Ծերունին հաճախ էր Կարոյով` իր թոռնիկով հպարտանում։

2. Հարցական դերանունների փոխարեն համապատասխան բացահայտիչներ գրի՛ր:

Միքայելը` եղաբայրդ, երեկ մեր տանն էր:
Տանտիրուհուց` փոշտատարից, հեռագիր էր ստացել:
Տղան անհամբեր սպասում էր Սևուկի` երևալուն:
Մայրը որդուց` Գուրգենից, արդեն երկար ժամանակ լուր չուներ:
Քուռկիկ Ջալալին արագ մոտեցավ տիրոջը` Սասունցի Դավթին:
Հրազդանը` , Երևանով է անցնում:

ԵԶՐՈՒՅԹՆԵՐ
Կոնսուլություն — Նապոլեոնի իշխանության 1799-1804 թթ. ընդգրկող շրջանի
անվանումը. առաջացել է կոնսուլ (Հին Հռոմի հանրապետության շրջանի
գերագույն պաշտոնը) անունից։
ԲԱՌԱՊԱՇԱՐ
Հաննովերի դքսություն — Գերմանական պետություն Հաննովեր մայրաքաղաքով։ Այստեղից է ծագում Անգլիայում ներկայումս իշխող արքայատոհմը։
Թրաֆալգար — Հրվանդան Ատլանտյան օվիանոսում՝ Իսպանիայի ափին։
Վաթեռլոո — Բնակավայր Բելգիայում՝ մայրաքաղաք Բրյուսելից 20 կմ հարավ։
Էլբա կղզի — Կղզի Տիրրենյան ծովի հյուսիսում՝ Իտալիայից արևմուտք։
Սուրբ Հեղինե կղզի — Կղզի Ատլանտյան օվկիանոսում՝ Աֆրիկայի ափերից ոչ
հեռու։

1799 թ. պետական հեղաշրջումը
Դիրեկտորիան շուտով հայտնվեց ծանր իրավիճակում։ Նապոլեոն Բոնապարտի գլխավորությամբ
ֆրանսիական զորքերի իտալական և եգիպտական արշավանքները ստիպեցին Անգլիային, Ռուսաստանին և Ավստրիային Ֆրանսիայի դեմ դաշինք ստեղծել։ Դաշնակիցները անցան հարձակման և նույնիսկ Ֆրանսիա ներխուժման սպառնալիք առաջացավ։ Այդ պայմաններում Դիրեկտորիան 1799 թ. կազմակերպեց գործադիր իշխանության փոխանցումը երեք կոնսուլներին։ Առաջին կոնսուլ դարձավ մեծ հեղինակություն վայելող գեներալ Նապոլեոն Բոնապարտը։
Ֆրանսիայում հաստատվեց կոնսուլություն:

Հանրապետությունից դեպի սահմանադրական միապետություն. Նապոլեոնը՝ կայսր
Դառնալով կոնսուլ՝ Նապոլեոնը աստիճանաբար իր ձեռքը վերցրեց ամբողջ իշխանությունը։ Ընդունված երկու սահմանադրությունները (1799 թ. և 1804 թ.) թեև ձևականորեն պահպանում էին հանրապետությունը և իշխանության մարմինների տարանջատումը, բայց իրականում ամրապնդում էին Նապոլեոնի անձնական իշխանությունը:
Փաստացի նա վերադառնում էր դեպի միապետություն։ Փարիզում լույս տեսնող թերթերի մեծ մասը փակվեց, իսկ մյուսները դրվեցին կառավարության վերահսկողության ներքո։ Օրենսդիր մարմիններից դուրս բերվեցին ընդդիմության շատ անդամներ։ Նապոլեոնը
նույնիսկ եկեղեցին կախվածության մեջ դրեց պետությունից. եպիսկոպոսները նշանակվում էին կառավարության կողմից։ Ստեղծվեց հզոր ոստիկանություն։ Նապոլեոնը 1802 թ. հանրաքվեի միջոցով հայտարարվեց ցմահ կոնսուլ, որով նաև իր իշխանության
ժառանգական իրավունք ստացավ։ Նա էր որոշելու, թե ով պետք է ժառանգեր կոնսուլի իշխանությունը իրենից հետո։ Ավելի ուշ նա վերականգնեց ազնվակական տիտղոսները, որոնք չեղյալ էին հայտարարվել Մեծ հեղափոխության ժամանակ։ Այդուհանդերձ, Նապոլեոնը պահպանեց հեղափոխության մի շարք կարևոր նվաճումները։ Դրանք են սեփականության իրավունքը, օրենքի առջև բոլոր քաղաքացիների իրավահավասարությունը։ Կարգավորվեց նաև հարկային համակարգը, մտցվեցին արծաթե և ոսկե մետաղադրամներ (ֆրանկ)։
1804 թ. սահմանադրությունում նշված էր. «Հանրապետության կառավարությունը վստահվում է կայսրին, որը կընդունի ֆրանսիացիների կայսր տիտղոսը»: Դրա հիման վրա նույն թվականի մայիսին Նապոլեոն I–ը թագադրվեց կայսր: Իսկ 1808 թ. Ֆրանսիան պաշտոնապես կոչվեց կայսրություն: Օգտվելով իրեն տրված սահմանադրական իրավունքներից՝ Նապոլեոնը թե՛ կոնսուլության, թե՛ կայսրության տարիներին կյանքի կոչեց բազմաթիվ օրենքներ, որոնք նպաստեցին երկրի հասարակական–քաղաքական և տնտեսական զարգացմանը: Այսպիսով՝ Նապոլեոնի կոնսուլությունը, ապա նաև կայսրությունը հանրապետական և միապետական կառավարման համակարգերի յուրատեսակ միավորում էին։

Advertisement

Նապոլեոնի պատերազմները և «Մեծ տերության» ստեղծումը
Նապոլեոնը նախքան իշխանության գալը սկսել էր լայն նվաճողական պատերազմներ Իտալիայում և Եգիպտոսում։ Ցմահ կոնսուլ հռչակվելուց հետո հարաբերությունները սրվեցին Անգլիայի հետ, որը 1803 թ. պատերազմ հայտարարեց Ֆրանսիային։ Ի պատասխան՝ Նապոլեոնը գրավեց գերմանական Հաննովերի դքսությունը և պատրաստվում էր ներխուժել իր գլխավոր հակառակորդ Անգլիայի տարածք։ 1805 թ. Ֆրանսիայի դեմ ստեղծվեց հզոր դաշինք,
որին մասնակցում էին Անգլիան, Ռուսաստանը, Ավստրիան, Նեապոլի թագավորությունը և Շվեդիան։ Չնայած Թրաֆալգարի ծովային ճակատամարտում ֆրանսիական նավատորմը պարտվեց, սակայն նույն թվականին երկու կարևոր հաղթանակներ տարավ
Ավստրիայի և Ռուսաստանի նկատմամբ։ Իսկ 1806 թ. Նապոլեոնը պարտության մատնեց Պրուսիային, և նրա զորքը մտավ Բեռլին։ Ավստրիան և Պրուսիան պարտավորվեցին խոշոր ռազմատուգանք վճարել։ Ավարտելով հակաֆրանսիական դաշինքի ջախջախումը՝ Նապոլեոնը հայտարարեց Անգլիայի ցամաքային շրջափակման մասին։ Ըստ դրա՝ Ֆրանսիայից կախման մեջ գտնվող բոլոր եվրոպական պետություններին արգելվում էր որևէ կապ ունենալ Անգլիայի հետ։ Դա մեծ վնաս հասցրեց Անգլիային, քանի որ նրա արդյունաբերական արտադրանքի հիմնական շուկան Եվրոպան է։

Ռուսաստանի դեմ արշավանքը և Նապոլեոնի կայսրության անկումը
1812 թ. հունիսին Նապոլեոնը խոշոր արշավանք սկսեց Ռուսաստանի դեմ։ Տանելով մի շարք հաղթանակներ՝ նա սեպտեմբերին մտավ Մոսկվա։Նա նպատակ ուներ խաղաղության պայմանագիր կնքելու Ալեքսանդր I-ի հետ, սակայն նրա կոչը անպատասխան մնաց։ Շուրջ մեկ ամիս անց Նապոլեոնը վերադարձավ իր եկած ճանապարհով։ Նրա մոտ 450
հազար զինվորներից Փարիզ վերադարձավ ընդամենը 25 հազարը։
Ֆրանսիայի դեմ ստեղծվեց նոր դաշինք, որին մասնակցում էին Ռուսաստանը և Պրուսիան։ Չնայած երկու ճակատամարտերում Նապոլեոնի կողմից հավաքված բանակը պարտության մատնեց նրանց, սակայն Ֆրանսիայի ուժերն արդեն սպառվել էին։ 1813 թ. Լայպցիգի
մոտ Նապոլեոնի 160 հազարանոց բանակը պարտություն կրեց դաշնակիցների կրկնակի մեծ բանակից։ Դաշնակիցների ուժերը Բելգիայի վրայով շարժվեցին դեպի Ֆրանսիա և 1814 թ. մարտի 31-ին գրավեցին Փարիզը։ Մի քանի օր անց Նապոլեոնը գահընկեց եղավ և աքսորվեց Էլբա կղզի։
Հաջորդ տարի Նապոլեոնը ձեռնարկեց Ֆրանսիա վերադարձի իր ծրագիրը։ 1815 թ. մարտի 1-ին նա փոքրաթիվ զորքով գաղտնի անցավ Ֆրանսիա և նույն ամսի 20-ին մտավ Փարիզ։ Այս անգամ նրա իշխանությունը տևեց ընդամենը 100 օր։ Հունիսին Բելգիայի Վաթեռլոո գյուղի մոտ ճակատամարտում Նապոլեոնի զորքը պարտություն կրեց անգլո-պրուսական բանակից։ Շուտով նա ձերբակալվեց և աքսորվեց Ատլանտյան օվկիանոսում գտնվող Սուրբ Հեղինե կղզի, որտեղ էլ 1821 թ. մահացավ։ Այսպիսի ավարտ ունեցավ համաշխարհային պատմության ամենահայտնի դեմքերից մեկի՝ Նապոլեոն Բոնապարտի գործունեությունը։

Նախագիծը իրականացվելու է  տարբեր աղբյուրներ ուսումնասիրությունների և համացանցի միջոցով: 

Վերջնարդյունքը՝ ներկայացնել տեսասահիկի կամ վիդեո նյութի տեսքով։

Նապոլեոն Բոնապարտ․ ճանապարհը դեպի կայսրություն

Սլայդ 1. Ներածություն

• Կարճ կենսագրական տվյալներ
• Նապոլեոնի դերը համաշխարհային պատմության մեջ

Սլայդ 2. Կոնսուլություն (1799–1804)

• Դիրեկտորիայի անկումը
• Նապոլեոնի դառնալը առաջին կոնսուլ
• Կառավարման կառուցվածքի փոփոխությունները

Սլայդ 3. Նապոլեոնը՝ կայսր (1804–1815)

• Սահմանադրական փոփոխություններ
• Թագադրման պահը
• Ներքին բարեփոխումներ (օրենսդրություն, տնտեսություն, կրոն, հասարակություն)

Սլայդ 4. Նապոլեոնի պատերազմները և «Մեծ տերությունը»

• Պատերազմ Անգլիայի, Ավստրիայի, Պրուսիայի, Ռուսաստանի դեմ
• Հռչակավոր ճակատամարտեր (Թրաֆալգար, Աուստերլից, Բեռլին, Լայպցիգ)
• Անգլիայի ցամաքային շրջափակում

Սլայդ 5. Ռուսաստանյան արշավանքը և անկումը

• Մոսկվայի գրավումը
• Դաշինքի ձևավորում Նապոլեոնի դեմ
• Էլբա աքսոր
• Վաթեռլոո և վերջնական պարտությունը

Սլայդ 6. Վերջաբան

• Նապոլեոնի ժառանգությունը
• Նրա ազդեցությունը եվրոպական և համաշխարհային պատմության վրա

---

ԳՈՐԾՆԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔ
Օգտվելով համացանցից՝ դասընկերոջդ հետ տեղեկություննե՛ր հավաքիր «ՕՏՏՈ ԲԻՍՄԱՐԿԻ» և «ՋՈՒԶԵՊՊԵ ԳԱՐԻԲԱԼԴԻԻ» մասին։ Ստեղծե՛ք սահիկաշար կամ պաստառ՝ օրինակներով ցույց տալով, թե ի՞նչ կարևոր դեր ու նշանակություն ունեին իրենք համաշխարհային պատմության մեջ։ Ձեր գտած տեղեկությունները և դրանց հիման վրա արված եզրակացությունները դասարանին ներկայացրե՛ք նաև բանավոր:

Օտտո ֆոն Բիսմարկ առաջին կանցլերը (։ Գերմանիայի նշանավոր պետական գործիչ և դիվանագետ, երկրի միավորման գլխավոր դերակատարը։ Համոզված էր, որ Գերմանիայի միավորումը պետք է կատարվի ամենաուժեղ գերմանական պետության՝ շուրջ։ Բիսմարկը սկուզբունքային էր և համառ իր նպատակների մեջ։ Նա միասնական գերմանական պետությունը վեր էր դասում ամեն ինչից։ Պաշտոնաթող լինելուց հետո ստացավ տիտղոս ուգեներալ-գնդապետի աստիճան՝ կոչումով։

Պրուսիայում պահպանողականների շրջանում Բիսմարկն արժանացավ շահերի ներկայացուցչի համբավ, եղել է դիվանագետհետադիմության ժամանակ։  թվականին նշանակվել է Պրուսիայի ղեկավարության ներկայացուցիչ-նախարար։ Սահմանադրական ճգնաժամի ընթացքում հանդես է եկել ազատախոհների դեմ՝ ի պաշտպանս միապետության։ Լինելով արտաքին գործերի նախարար՝ Պրուսիան դարձրեց  գերակայող ուժ  թվականի  պատերազմից հետո։  հանդես է եկել կրտսեր նախագծով գերմանական հարցի լուծման մեջ ու մասնակցել է  ձևավորմանը։

Լինելով ռայխկանցլեր ու պրուսիական նախարար-նախագահ՝ նա մեծ ազդեցություն ուներ ստեղծված  քաղաքականության վրա՝ ընդհուպ մինչև իր պաշտոնաթող լինելը թվականին։ Արտաքին քաղաքականության մեջ Բիսմարկը պահպանում էր ուժերի հավասարակշռության սկզբունքը։

Ներքին քաղաքականության մեջ նրա գահակալման ժամանակ  թվականից կարելի է առանձնացնել երկու շրջան։ Սկզբում նա դաշինք կնքեց չափավոր հետ։ Այս ժամանակահատվածում տեղի ունեցան բազմաթիվ ներքին բարեփոխումներ, օրինակ՝ քաղաքացիական ամուսնության գաղափարի ներմուծումը, որը Բիսմարկն օգտագործել է ազդեցությունը թուլացնելու համար։ 1970-ականների վերջից Բիսմարկն առանձնանում է լիբերալներից։ Այս ժամանակամիջոցում նա ձեռնամուխ է լինում պրոտեկցիոնիզմի քաղաքականությանն ու տնտեսության մեջ իշխանության միջամտությանը։ 1820-ական թվականներին մտցվել է հակասոցիալիստական օրենք։ Այդ ժամանակվա կայսր ի հետ հակամարտությունը բերեց Բիսմարկի պաշտոնաթող լինելուն։

Հետագա տարիներին Բիսմարկը խաղացել է քաղաքական մեծ դեր՝ քննադատելով իր հետևորդներին։ Իր հուշերի շնորհիվ Բիսմարկին հաջողվում էր երկար ժամանակ ազդել հասարակության աչքերում իր սեփական կերպարի ձևավորման վրա։

 կեսին գերմանական պատմական գրականության մեջ գերակայում էր Բիսմարկի՝ որպես գերմանական դքսությունների մի ազգային պետության միավորման համար պատասխանատու քաղաքական գործչի, դերի դրական գնահատականը, ինչը մասամբ բավարարում էր ազգային հետաքրքրություններին։ Նրա մահից հետո իր պատվին կանգնեցվում էին բազմաթիվ արձաններ՝ որպես հզոր անձնական իշխանության խորհրդանիշ։ Նա ստեղծել էր նոր ազգ ու մարմնավորել էր սոցիալական ապահովման նորարարական համակարգերը։ Բիսմարկը, լինելով կայսրին նվիրված, ամրացրել է պետությունը ուժեղ, լավ պատրաստված բյուրոկրատիայով։  հետո սկսեցին ավելի բարձր հնչել քննադատական ձայներ, որոնք Բիսմարկին մեղադրում էին մասնավորապես Գերմանիայում ճնշման մեջ։ Ավելի շատ ուշադրություն էր հատկացվում նրա քաղաքականության վրա, իսկ գործունեությունը ուսումնասիրվում էր ընթացիկ կոնտեքստում։

Ջուզեպպե Գարիբալդին (իտալերեն՝ Giuseppe Garibaldi, 1807 թ. հուլիսի 4 – 1882 թ. հունիսի 2) իտալացի նշանավոր զինվորական, ազգային հերոս և քաղաքական գործիչ էր, ով մեծ դեր խաղաց Իտալիայի միավորման մեջ 19-րդ դարում։

Նա հայտնի է իր պայքարով իտալական տարբեր թագավորությունների և պետությունների միավորման համար՝ միավորելով դրանք մեկ միասնական պետության՝ Իտալիայի Թագավորության ներքո։

Կարճ փաստեր նրա մասին՝

• Նա միավորվող Իտալիայի երեք գլխավոր առաջնորդներից մեկն էր՝ Վիկտոր Էմանուել II-ի և Կավուրի հետ միասին։
• Գլխավորել է կամավորական զինված ուժեր, որոնք հայտնի էին որպես «Կարմիր շապիկավորներ»։
• Իր համարձակ գործողություններով հատկապես հայտնի դարձավ «Հազարների արշավով» (Expedition of the Thousand, 1860), որի ընթացքում գրավեց Սիցիլիան ու Նեապոլը։
• Նա սատարում էր ազատության, դեմոկրատիայի և ժողովրդի ինքնիշխանության գաղափարներին։

Գարիբալդին համարվում է ոչ միայն ազգային, այլև համաշխարհային հեղափոխական կերպար։ Նրա անունով կոչված են բազմաթիվ փողոցներ, հուշարձաններ ու հրապարակներ Իտալիայում և աշխարհի տարբեր վայրերում։