Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Կետադրի՛ր:

Մենք, ես ու Ցոլակը, մտանք բակ։

Ընկերներս՝ գլխաբաց, չթե հասարակ շապիկով, երկու տղա քայլում էին գետափով։

Ես ու իմ ընկերը Անդոն հաց ենք տանում նրա հոր՝ բրուտ Ավագի, համար։

Կարմիր շորերով աղջիկը, այդ բարձրահասակ երեխան, հեռացավ կտուրից ու մոտեցավ աղջիկներին։

Մուխի մեջ երևաց ոսկե ծամիկներով Ազնոն՝ դուստրը իմ վաղեմի ծանոթի։

Քամին՝ աշխարհի հզոր ու անսանձ ոգին, վայրագ ուժով խառնեց-պղտորեց գետի անշարժ ջրերը։

Մեր երեխաներիս աչքը չէր հեռանում արագիլներից։

Ամենավերին աստիճանին կանգնած էր իմ բարեկամը՝ Բաֆուտի Ֆոնը։

Ծառերից, հազարամյա կաղնիներից կանցնես ու կտեսնես փնտրածդ հյուղակը։

2. Նայի՛ր օրինակին և ընդգծված որոշիչբառակապակցությունը փոխարինի՛ր որպես կամ  իբրև կապերով կազմվող բացահայտիչներով: Կետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու:

Օրինակ`

Կոշիկի դատարկ տուփի  նման տունը ինչ-որ մեկիկողմից մոռացվել էր այդ հեռավոր բլրի վրա: 1. Որպես կոշիկի դատարկ տուփ՝  տունն ինչ-որմեկի կողմից մոռացվել էր այդ հեռավոր բլրի վրա:
 2. Տունը` որպես կոշիկի դատարկ տուփ, ինչ-որմեկի կողմից մոռացվել էր այդ հեռավոր բլրի վրա:
Նավի հսկա թրի նմանվող սուր քթամասը ճեղքումէր ջուրը: 
Ապահով թաքստոցի նմանվող այդ տակառըկատվին շատ էր փրկել:
Մութ վարագույրի նմանվող անտառը թաքցնումէր այդ հսկա կենդանիների բախումը, բայցձայները լսվում էին:
Սպիտակ բրդի եթերային ծվենների նման  ամպերը սահում էին մեր գլխի վրայով:
Տարօրինակ արձանների նմանվող ժայռերըկանգնել էին
քամուն հանդիման:
Այդ վայրերի միակ տիրակալի նման  քամինշեփորում ու գոռգոռում էր ժայռերի ծերպերում:

Որպես նավի հսկա թրի նմանվող սուր քթամաս՝ նավը ճեղքում էր ջուրը։
Նավի սուր քթամասը, որպես հսկա թրի նմանող, ճեղքում էր ջուրը։

Որպես ապահով թաքստոցի նմանվող տակառ՝ այն կատվին շատ էր փրկել։
Տակառը, որպես ապահով թաքստոց, կատվին շատ էր փրկել։

Որպես մութ վարագույրի նմանվող անտառ՝ այն թաքցնում էր հսկա կենդանիների բախումը, բայց ձայները լսվում էին։
Անտառը, որպես մութ վարագույր, թաքցնում էր հսկա կենդանիների բախումը, բայց ձայները լսվում էին։

Որպես սպիտակ բրդի եթերային ծվեններ՝ ամպերը սահում էին մեր գլխի վրայով։
Ամպերը, իբրև սպիտակ բրդի եթերային ծվեններ, սահում էին մեր գլխի վրայով։

Որպես տարօրինակ արձաններ՝ ժայռերը կանգնել էին քամուն հանդիման։
Ժայռերը, որպես տարօրինակ արձաններ,

3. Նախադասությունն ընդարձակիր` կետերի փոխարեն  որպես ի՞նչ, իբրև ի՞նչ, որպես ո՞վ, իբրև ո՞վ հարցերին պատասխանող բացահայտիչներ գրելով:

Էլիասը որպես փորձառու ուղեկից ինձ բացատրում էր ճանապարհը:
Անտառը իբրև հսկա կենդանու նմանվող անտուն մի մարմին մռայլ ու գժկամ տեսք ուներ:
Թռչունի առաջին ճիչը որպես վաղվա օրվա նախանշան չափազանց զարմացրեց մեզ:
Իսկ այդ արձակ տարածության մեջ արձանն էր որպես մոռացված հերոսի խորհրդանիշ։
Պահակը որպես գիտակ ու զգոն մարդ որոշեց ինձ մենակ չթողնել:
Ներողամիտ հայացքով նրանց խուճապին ու իրարանցմանը հետևում էր հավաստին իբրև բոլորին հասկացող ու հանդուրժող ծնող։
Հարցերին պատասխանող պարոնը որպես բանիմաց ու փորձառու մասնագետ, անցավ հավաքվածների միջով ու մոտեցավ մեքենային:

Մեր օրերում խելագրվելը հեշտ է, դժվարը երջանիկ լինելն է: Դրա համար կարևոր է սիրտը զարգացնել: Զարգացնել ոչ թե, որ լինես խելացի, այլ որ փորձես դառնալ լավը: Մարդկությունը ավանդաբար ձգտում է գիտելիք ստանալ: Այդ ձգտումը ոչ թե ավելի շատ գիտելիք կուտակելն է, այլ իմանալ այն, ինչ դեռևս չգիտենք: Առանձնացրե՛ք հետաքրքիր մտքերը և մեկնաբանեք։ 

Մեր օրերում խելագրվելը հեշտ է, դժվարը երջանիկ լինելն է
Մտքի մեկնաբանություն:
Ժամանակակից աշխարհում տեղեկատվության, վախերի ու անընդհատ փոփոխվող պայմանների պատճառով մարդիկ հաճախ կորցնում են ներքին հավասարակշռությունը։ Այսօր շատ ավելի հեշտ է սթրեսի, ճնշման կամ անորոշության պատճառով խելագարվել, քան պահպանել հոգեկան առողջությունը և գտնել իսկական երջանկությունը։ Երջանկությունն էլ ավելի դժվար է, քանի որ այն պահանջում է ներքին ներդաշնակություն, ինքնաճանաչում և արժեհամակարգի զարգացում։

Դրա համար կարևոր է սիրտը զարգացնել
Մտքի մեկնաբանություն:
Այստեղ «սիրտ» ասվածը փոխաբերական է. խոսքը գնում է մարդկային բարության, կարեկցանքի, ներքին ուժի ու հոգևոր բարձրության մասին։ Այս միտքը շեշտում է, որ ոչ միայն բանականությունն է կարևոր, այլ նաև՝ զգացմունքային և բարոյական զարգացումը։ Այլ կերպ ասած՝ սիրտ զարգացնել նշանակում է ավելի մարդ լինել։

Զարգացնել ոչ թե, որ լինես խելացի, այլ որ փորձես դառնալ լավը
Մտքի մեկնաբանություն:
Խելացի լինելը տեխնիկական կամ մտավոր կարողությունների հարց է, իսկ լավ մարդ լինելը՝ բարոյական ու հոգևոր արժեքների արդյունք։ Այս միտքը հիշեցնում է, որ կրթությունն ու զարգացումն իրենք իրենցով չեն բավարարում, եթե չծառայեն մարդկային բարօրությանն ու բարությանը։ Իրական զարգացումը պետք է նպատակ ունենա ձևավորել արժանի մարդ, ոչ միայն գիտուն մարդ։

Մարդկությունը ավանդաբար ձգտում է գիտելիք ստանալ
Մտքի մեկնաբանություն:
Այս միտքը վկայում է մարդկության մշտական ձգտման մասին՝ բացահայտել աշխարհն ու ինքն իրեն։ Գիտելիքը դիտվում է որպես գոյատևման, առաջընթացի և իմաստավորման միջոց։ Սակայն՝ գիտելիքի հանդեպ ձգտումը չպետք է վերածվի միայն ինֆորմացիայի կուտակման։

Այդ ձգտումը ոչ թե ավելի շատ գիտելիք կուտակելն է, այլ իմանալ այն, ինչ դեռևս չգիտենք
Մտքի մեկնաբանություն:
Այս միտքն ընդգծում է իսկական ճանաչողության նպատակն ու խորությունը։ Ճշմարիտ իմացությունը սկսվում է այն պահից, երբ մարդը գիտակցում է իր անգիտության սահմանները։ Նոր բան իմանալու ցանկությունը խթանում է ստեղծագործությունը, նորարարությունը և խոնարհությունը՝ գիտելիքի հանդեպ։

Բնութագրեք ԱՄՆ- աշխարհագրական դիրքը:

ԱՄՆ աշխարհագրական դիրքը բնութագրվում է ինչպես բարենպաստությամբ, այնպես էլ բազմազանությամբ։ Ահա դրա հիմնական առանձնահատկությունները.

1. Մայրցամաքային դիրք – ԱՄՆ-ը գտնվում է Հյուսիսային Ամերիկայի մայրցամաքի մեծ մասում, զբաղեցնելով դրա կենտրոնական, արևելյան և արևմտյան հատվածները։ Երկիրը սահմանակցում է Կանադայի (հյուսիսից) և Մեքսիկայի (հարավից) հետ։
2. Ափամերձ դիրք – ԱՄՆ-ն ունի ելք ինչպես Ատլանտյան օվկիանոս (արևելքից), այնպես էլ Խաղաղ օվկիանոս (արևմուտքից), ինչը նպաստում է նրա արտաքին առևտրի զարգացմանը և ռազմավարական դիրքի ամրապնդմանը։
3. Ալյասկա և Հավայան կղզիներ – ԱՄՆ կազմի մեջ մտնում են նաև Ալյասկան (հյուսիսարևմտյան մասում՝ Կանադայից հյուսիս-արևմուտք) և Հավայան կղզիները (Խաղաղ օվկիանոսում), ինչը մեծացնում է նրա աշխարհագրական ազդեցությունը Արկտիկայում և Խաղաղ օվկիանոսի տարածքում։
4. Լայնությամբ ձգվածություն – ԱՄՆ տարածքը ձգվում է ավելի քան 4,500 կմ արևմուտքից արևելք և շուրջ 2,700 կմ հյուսիսից հարավ՝ ներառելով տարբեր կլիմայական գոտիներ՝ մերձարևադարձայինից մինչև մերձարքտիկական։
5. Բազմազան աշխարհագրություն – ԱՄՆ տարածքում կան լեռներ (Ապալաչներ, Ռոքիներ, Սիերրա Նևադա), հարթավայրեր (Մեծ հարթավայրեր), բարձրավանդակներ, գետեր (Միսսիսիպի, Միսսուրի, Կոլորադո), լճեր (Մեծ լճեր), ինչպես նաև անապատներ և մերձարևադարձային անտառներ։

Այս բոլոր գործոնները նպաստել են ԱՄՆ-ի տնտեսական, ռազմավարական և մշակութային զարգացմանը՝ դարձնելով այն աշխարհաքաղաքական առումով շատ կարևոր երկիր։

Որո՞նք են ԱՄՆ- զարգացման նախադրյալները:

ԱՄՆ-ի զարգացման նախադրյալները բազմակողմանի են և ձևավորվել են ինչպես աշխարհագրական, այնպես էլ պատմական, տնտեսական ու սոցիալական գործոնների համադրությամբ։ Ահա դրանցից գլխավորները.

1. Աշխարհագրական բարենպաստ դիրք

• Երկիրը գտնվում է երկու օվկիանոսների միջև, ինչը նպաստում է արտաքին առևտրի և ռազմավարական փոխադրումների կազմակերպմանը։
• Ներկայության տարբեր կլիմայական գոտիներում՝ նպաստում է գյուղատնտեսական բազմազանության։

2. Բնական ռեսուրսների առատություն

• ԱՄՆ ունի հարուստ հանքային պաշարներ՝ նավթ, գազ, ածուխ, երկաթ, ոսկի և այլն։
• Խոշոր գետերն ու լճերը կարևոր են ինչպես էներգետիկայի, այնպես էլ հաղորդակցության և գյուղատնտեսության համար։

3. Մարդուժի ներգրավում և բազմազանություն

• Պատմականորեն ԱՄՆ եղել է ներգաղթողների երկիր, ինչը ստեղծել է բազմազգ, բազմամշակութային հասարակություն՝ ներուժով լի աշխատուժ։
• Բարձր կրթվածության մակարդակ և գիտատեխնիկական ներուժ։

4. Տեխնոլոգիական և արդյունաբերական զարգացում

• ԱՄՆ հանդիսանում է տեխնոլոգիաների, նորարարությունների և գիտական հետազոտությունների առաջատարներից։
• Ունի զարգացած արդյունաբերություն՝ ավտոմոբիլաշինություն, ավիացիա, տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ, զինտեխնիկա և այլն։

5. Զարգացած շուկա և կապիտալիստական տնտեսություն

• Ազատ շուկայական տնտեսությունը խթանել է բիզնեսի և ներդրումների զարգացումը։
• Ֆինանսական կայուն համակարգ՝ բանկային համակարգ, բաժնետոմսերի շուկա (օրինակ՝ Նյու Յորքի բորսան)։

6. Բարձր զարգացած տրանսպորտային և հաղորդակցական ցանց

• ԱՄՆ-ում լավ զարգացած է ճանապարհային, երկաթուղային, օդային և ծովային տրանսպորտը։
• Հաղորդակցման ժամանակակից միջոցները (ինտերնետ, բջջային ցանցեր) հասանելի են գրեթե ամենուր։

7. Քաղաքական կայունություն և իրավական համակարգ

• Դեմոկրատական կառավարման համակարգ, ուժեղ պետական ինստիտուտներ։
• Սեփականության իրավունքի պաշտպանություն, որը խթանում է ներդրումները։
• 
  Որո՞նք են ԱՄՆ-ի խոշոր Ագլոմերացիաները:

ԱՄՆ-ի խոշոր ագրոմերացիաները (մեգաքաղաքային գոտիները) տարածքներ են, որտեղ կենտրոնացած են խոշոր քաղաքներ և նրանց հարակից զարգացած բնակավայրերը՝ միավորված տնտեսական, տրանսպորտային և մշակութային կապերով։ Ահա երկրի առավել նշանակալի ագլոմերացիաները.

1. Նյու Յորքյան ագլոմերացիա (New York Metropolitan Area)

• Ամենախոշորը ԱՄՆ-ում։
• Ներկայացնում է Նյու Յորք քաղաքը և նրա շրջակա տարածքները (Նյու Ջերսի, Կոնեկտիկուտ)։
• Տնտեսական, ֆինանսական և մշակութային գլոբալ կենտրոն։

2. Լոս Անջելեսյան ագլոմերացիա (Greater Los Angeles Area)

• Գտնվում է Կալիֆորնիայի հարավում։
• Ներառում է Լոս Անջելես քաղաքը, Լոնգ Բիչ, Անահայմ և այլ քաղաքներ։
• Կինոարդյունաբերության և բարձրտեխնոլոգիական ոլորտների կենտրոն։

3. Շիկագոյի ագլոմերացիա (Chicago Metropolitan Area – Chicagoland)

• Գտնվում է Իլինոյս նահանգում և շրջակայքում։
• Արդյունաբերական և տրանսպորտային հանգույց, ֆինանսական կենտրոն։

4. Դալաս-Ֆորտ Ուորթ ագլոմերացիա (Dallas–Fort Worth Metroplex)

• Գտնվում է Տեխաս նահանգում։
• Արագ աճող տեխնոլոգիական և բիզնես կենտրոն։

5. Հյուսիսային Կալիֆորնիայի ագլոմերացիա (San Francisco Bay Area)

• Ներառում է Սան Ֆրանցիսկո, Օքլենդ, Սան Խոսե։
• Տեխնոլոգիական ինովացիաների կենտրոն՝ Սիլիկոնյան հովիտով։

6. Վաշինգտոնյան ագլոմերացիա (Washington, D.C. Metropolitan Area)

• Ներառում է մայրաքաղաք Վաշինգտոնը և մերձակա նահանգների բնակավայրերը։
• Քաղաքական, պետական կառավարման և կրթության կենտրոն։

7. Բոստոնյան ագլոմերացիա (Greater Boston)

• Կրթության և բժշկության ոլորտի առաջատար կենտրոն։
• Ներկայացնում է պատմականորեն հին, բայց տեխնոլոգիապես զարգացող գոտի։

Սրանք ԱՄՆ-ի խոշորագույն մեգաքաղաքային գոտիներն են, որտեղ ապրում է երկրի բնակչության զգալի մասը և կենտրոնացած է մեծ մասշտաբով տնտեսական գործունեություն։

Ինչպես է ամենրիկացի ազգը:

Ամերիկացի ազգը ձևավորվել է որպես բազմազգ և բազմամշակութային հասարակություն, և դա նրա ամենահատկանշական առանձնահատկություններից մեկն է։ Ահա ամերիկացի ազգի հիմնական բնութագրիչները.

1. Բազմազգ ծագում

• Ամերիկացի ազգը ձևավորվել է ներգաղթողների հիման վրա՝ եվրոպական, ասիական, աֆրիկյան, լատինամերիկյան և այլ ծագմամբ ժողովուրդների սերունդներից։
• Առկա է նաև բնիկ ամերիկացիների (ինդիացիների) ժառանգությունը։

2. Մշակութային բազմազանություն

• Ամերիկյան մշակույթը միահյուսված է բազմաթիվ ազգերի սովորույթներով, լեզվով, կրոնով ու արժեհամակարգով։
• Միևնույն ժամանակ, ձևավորվել է «ամերիկյան ինքնություն», որն ընդգծում է ազատությունը, անհատականությունը և հնարավորությունների հավասարությունը։

3. Ազգային գաղափարախոսություն

• «American Dream» (Ամերիկյան երազանք) գաղափարը՝ այն միտքը, որ յուրաքանչյուր ոք կարող է հասնել հաջողության՝ անկախ ծագումից։
• Ազատության, ժողովրդավարության և իրավունքների պաշտպանի գաղափարը կարևոր հիմք է ազգային ինքնության համար։

4. Լեզվական և կրոնական բազմազանություն

• Պաշտոնական լեզու չկա դաշնային մակարդակով, բայց ամենատարածվածը անգլերենն է։
• Առկա են բազմաթիվ կրոններ՝ քրիստոնեություն, հուդայականություն, իսլամ, բուդդիզմ, հինդուիզմ և այլն։

5. Ազգային ինքնագիտակցություն

• Թեև ազգը բազմազգ է, ամերիկացիները հաճախ ունեն ուժեղ ազգային ինքնություն։
• Նրանց համար կարևոր է քաղաքացիությունը, պետության հանդեպ հավատարմությունը և համընդհանուր արժեքները։

Այսպիսով, ամերիկացի ազգը ոչ թե մեկ էթնիկ ծագմամբ ժողովուրդ է, այլ՝ գաղափարական, քաղաքացիական և մշակութային միավոր, որը ձևավորվել է բազմազանության հիման վրա։

• Ինչ է թրաֆիքինգ
  Թրաֆիքինգը (անգլ. trafficking, հայերեն՝ մարդավաճառություն) մարդկանց ապօրինի փոխադրում, վաճառք կամ շահագործում է՝ հիմնականում շահույթ ստանալու նպատակով։ Դա կարող է ներառել մարդկանց ստիպողաբար աշխատեցնել, սեռական շահագործում, մուրացկանության մեջ ներգրավում, օրգանների վաճառք կամ այլ ձևերով շահագործում։
  Թրաֆիքինգը սովորաբար տեղի է ունենում խաբեությամբ, բռնությամբ կամ ճնշմամբ։ Օրինակ՝ մարդուն կարող են խոստանալ լավ աշխատանք արտերկրում, բայց փաստացի նրան տեղափոխում են ու ստիպում աշխատել անբարո կամ խիստ շահագործող պայմաններում։
  Թրաֆիքինգը համարվում է լուրջ հանցագործություն և մարդու իրավունքների կոպիտ խախտում։
• Թրաֆիքինգի իրականացման եղանակները
• 
  Թրաֆիքինգի իրականացման եղանակները բազմազան են, սակայն դրանց հիմնական նպատակը նույնն է՝ մարդուն շահագործել ուժով, խաբեությամբ կամ ճնշմամբ։ Ահա թրաֆիքինգի հիմնական եղանակները.
  Խաբեությամբ գործարկում
  Խոստանում են լավ աշխատանք, կրթություն, բարձր աշխատավարձ, լավ պայմաններ՝ ինչպես տեղում, այնպես էլ արտերկրում։
  Սովորաբար թիրախում են աշխատանք որոնողներ, խոցելի խմբեր՝ հատկապես կանայք ու երեխաներ։
  Փասփորտների կամ փաստաթղթերի բռնազավթում
  Երբ մարդուն տեղափոխում են մեկ այլ երկիր կամ քաղաք, նրանից վերցնում են անձնագրերը՝ նրան հսկելու համար։
  Ֆիզիկական և հոգեբանական բռնություն
  Սպառնալիքներով, ծեծով կամ շանտաժով ստիպում են ենթարկվել։
  Հաճախ կիրառում են վախի և կախվածության մեխանիզմներ։
  Վարկային կախվածություն
  Թրաֆիքերները մարդուն «օգնում» են ճանապարհածախսով, վիզայով կամ ապաստանով, հետո ստիպում աշխատել՝ այդ գումարները «հետ տալու» պատրվակով։
  Բարդ սպառնալիքներ ընտանիքի կամ հարազատների նկատմամբ
  Թիրախավորվող անձին ստիպում են ենթարկվել՝ սպառնալով վնասել նրա ընտանիքի անդամներին։
  Առցանց թրաֆիքինգ
  Սոցիալական ցանցերի, հաղորդագրությունների կամ ծանոթությունների կայքերի միջոցով մարդկանց գայթակղում են առաջարկներով, որոնք իրականում թակարդ են։
• Թրաֆիքինգի իրականացման նպատակները

Թրաֆիքինգի իրականացման նպատակները կապված են շահագործման տարբեր ձևերի հետ։ Ահա թրաֆիքինգի հիմնական նպատակները՝

Սեռական շահագործում

Սա թրաֆիքինգի ամենատարածված ձևերից է։Նպատակն է անձին հարկադրաբար ներգրավել սեքսուալ գործունեության մեջ՝ մարմնավաճառություն, պոռնոգրաֆիա, սեռական ծառայություններ։

Ճնշող աշխատուժի շահագործում

Մարդկանց ստիպում են աշխատել ֆիզիկական ծանր կամ վատ վարձատրվող աշխատանք՝ առանց օրինական պայմանագրերի։Նման շահագործում հանդիպում է շինարարության, գյուղատնտեսության, արդյունաբերության և տան սպասարկման ոլորտներում։

Մուրացկանության շահագործում

Մարդկանց, հատկապես երեխաների կամ հաշմանդամների, ստիպում են մուրալ փողոցում և այդ գումարները հանձնել թրաֆիքերներին։

Օրգանների առևտուր

Մարդուն թրաֆիքինգի ենթարկում են՝ նրա օրգանները (օրինակ՝ երիկամ, լյարդ) ապօրինի հեռացնելու և վաճառելու նպատակով։

Երեխաների որդեգրում ապօրինի ճանապարհով

Որոշ դեպքերում երեխաներին առևանգում կամ գնել են՝ ապօրինի որդեգրման կամ շահագործման նպատակով։

Սովորույթային ամուսնություններ (բռնի կամ հարկադրական)

Մարդուն վաճառել կամ տանել են այլ երկիր՝ ստիպողաբար ամուսնացնելու և շահագործելու համար։

Խնդիր 1 Արթուրն ու Մերին մետաղադրամ են նետում: Եթե մետաղադրամն ընկնում է այնպես, որ երևում է դրամի արժեքը, հաղթողը Մերին է, և Արթուրը նրան պետք է տա 2 կոնֆետ: Եթե դրամն ընկնում է այնպես, որ երևում է զինանշանը, հաղթում է Արթուրը, և Մերին Արթուրին պետք է տա 3 կոնֆետ: 30 անգամ դրամը նետելուց հետո նրանցից յուրաքանչյուրն ուներ այնքան կոնֆետ, որքան խաղից առաջ: Քանի՞ անգամ էր հաղթել Արթուրը:

Արթուրը հաղթել է 12 անգամ։

Խնդիր 2

Քառանիշ թվի հարյուրավորների տեղում 3 թիվն է, մնացած երեք թվանշանների գումարը նույնպես 3 է: Քանի՞ այդպիսի թիվ կա:

6 այդպիսի քառանիշ թիվ կա։

Խնդիր 3

1-ից մինչև 9 թվերից ընտրված տասներկու թվեր պետք է գրել ուղղանկյան վանդակներում այնպես, որ յուրաքանչյուր տողում գրված թվերի գումարներն իրար հավասար լինեն, և յուրաքանչյուր սյունակում գրված թվերի գումարները նույնպես հավասար լինեն: Թվանշաններից մի քանիսն արդեն գրված են: Ի՞նչ թիվ պետք է գրված լինի մոխրագույն վանդակում:

Խնդիր 4

Եթե գումարենք յոթանիշ թվի թվանշանները, կստացվի 6: Ինչի՞ է հավասար այդ թվանշանների արտադրյալը:

Պատասխան՝ 0։

Խնդիր 5

Ոսկերիչն ունի 12 երկօղակ շղթա: Նա ցանկանում է դրանցից պատրաստել մի մեծ շղթա: Այդ անելու համար նա պետք է մի քանի օղակ բացի և հետո դրանք փակի: Ամենաքիչը քանի՞օղակ նա պետք է բացի:

Պատասխան՝ ամենաքիչը 11 օղակ պետք է բացել։

1)Պարզե՛ք, բազմանդամը քառակուսային եռանդա՞մ է, թե՞ ոչ. D=b²-4ac

ш) 3x² — 7x + 3 այո

ա) x² + y ոչ

բ) (1 — x)(2x + 1) այո

գ) 4x³ — 7x² + x ոչ

դ) 3x ոչ

ե) (y + x)(y — x) — y² ոչ

զ) — 1.1x + 3.9(4) ոչ

է) — 3y² — 7 ոչ

ը) (xy — 1)²+ 5 ոչ

թ) 2xx + 3x — x + 25 այո

ժ) (x²)² + 3x + 7 ոչ

ժա) (1 — x) * x + (2x + 1)² այո

2)Անվանե՛ք քառակուսային եռանդամի գործակիցները.

ա) x²+ 5x + 7 a=1, b=5, c=7

բ) — 3x² + 1 a=-3, b=0, c=1

գ) 2x² — 3x + 5

A=2, b=-3, c=5

դ) 9x² — 15

A=9, b=0, c=-15

ե) 2x(3x — 1) + 3x — 4

A=6, b=1, c=-4

զ) (- x²)/4 + 2

A=-1/4, b=0, c=2

է) — x² — 14x + 3

A=-1, b=-14, c=3

ը) — x² + 7x

A=-1,b=7, c=0

թ)6x² — 13

A=6, b=0, c=-13

ժ) — 4x² + x — 6

A=-4, b=1, c=-6

3)Կազմե՛ք ax² + bx + c քառակուսային եռանդամը, երբ.

ա) a = 2, b = 7, c = 1

2x²+7x+1

բ) a = 1, b = — 2, c = — 2

X²-2x-2

գ) a = — 1, b = 2, c = 3

-x²+2x+3

դ) a = — 1/2, b = 3, c = 3/4

-1/2x²+3x-3/4

ե) a = — 3, b = 0, c = — 5

-3x²-5

զ) a = 4, b = 0, c = — 3

4x²-3

է) a = 2, b = — 5, c = 0

2x²-5x

ը) a = — 7, b = 2, c = 0

-7x²+2x

թ) a = — 1, b = 0, c = 0

-x²

Արատես գնալու ժամանակ մտել ենք տարբեր եկեղեցիներ և հետաքրքիր տեղեր։ Բայց ամենից հետաքրքիրը դա պանդոկի մեջ եղած պահերն են։ Մի տղա սիրահարվել էր աղջկա ու մինչ օրս սիրահարված է։ Նրանք մեր ճամփորդության մեջ նվիրեցին շատ ծիծաղելի պահեր։ Երեկոյան խարույկի մոտ էինք նստում և երգում կամ պարում։ 

Արատեսից հետո ես ընկերացա բոլորի հետ և նրանց համարում եմ լավ ընկերուհիներ/ընկերներ։

Ներգործող խնդիրը ցույց է տալիս այն առարկան, որի կատարած գործողությունն իր վրա կրում է ենթական։

Ներգործող խնդիրը դրվում է բացառական հոլովով, սեռական հոլովով և կողմից կապով։ Ներգործող խնդիր պահանջում են կրավորական սեռի բայերը։

1.       Տրված նախադասություններում ընդգծել ներգործող խնդիրները․

Ես անչափ հուզվել էի ծնողներիս անակնկալ այցից։

Երիտասարդի համազգեստը կարվել էր Թիֆլիսիսց հրավիրված դերձակի կողմից։

Երկինքը միանգամից ծածկվեց ամպերով։

Փողոցները փակվել էին մեքենաներով։

Նամակը բարձրաձայն կարդացվեց պապի կողմից։

 

2.       Նախադասությունները դարձրո՛ւ ներգործող անուղղակի խնդրով։

 

Սիմոնը արագ հինգ դիմում լրացրեց։

Քամին հալածում էր մառախուղի թանձր քուլաները։

Զինվորները բերում էին Զոհրակին։ 

Միջոցի խնդիր

Այն առարկան, որի միջոցով կամ որով կատարվում է գործողությունը, կոչվում է միջոցի անուղղակի խնդիր։

Միջոցի անուղղակի խնդիրը դրվում է գործիական հոլովով և պահանջում է ումով, ինչով հարցերը։

Միջոցի անուղղակի խնդիրը արտահայտվում է նաև սեռական հոլովի և միջոցով, ձեռքով կապական բառերի կապակցությամբ, օրինակ՝ Նա իր վատ գործերն անում էր ուրիշների միջոցով։

2.       Գտի՛ր միջոցի անուղղակի խնդիրները։

Արմենը քարերով ամրացրել էր իր նկուղը։

Ձին թռչում էր, ոտքերով դոփում գետինը։

Ծանոթների միջոցով նա վերջապես տեղավորվեց լավ աշխատանքի։

Աղջկա վարսերը կապված էին ժապավենով։

Հավաքվածները կռվում էին քարերով ու փայտերով։ 

Անջատման խնդիր

Այն առարկան, որից անջատվում, ծագում կամ սկսվում է գործողությունը, կոչվում է անջատման անուղղակի խնդիր։

Անջատման անուղղակի խնդիր են պահանջում հեռանալ, անաջատվել, բաժանվել, թաքնվել, թաքցնել, խուսափել, փախչել, պոկել, փախցնել, հեռացնել, զրկել, ձանձրանալ, հրաժարվել, զզվել և այլ բայեր։

Դրվում է բացառական հոլովով և պատասխանում է ումի՞ց, ինչի՞ց, ինչերի՞ց հարցերին։

1. Գտի՛ր և ընդգծի՛ր անջատման խնդիրները։

Արսենը քեզնից երբեք չի կարող բաժանվել։

Մարդիկ փախչում էին ստից և կեղծիքից։

Նա վաղուց էր ձանձրացել իր ընկերներից։

Թաքցրեց իր անհանգստությունը ծնողներից։

Ոչ մի կերպ չէր կարողանում ազատվել այդ ծանր մղձավանջից։

2. Համեմատել երեք նախադասությունները։

Ես նրան չեմ զրկի այդ հաճույքից։

Ես վիրավորվեցի նրա խոսքերից։

Ես լալիս էի վիրավորանքից։

Առաջին նախադասությունը անջատման խնդիր է, երկրորդը՝ ներգործող խնդիր, երրորդը՝վերաբերության խնդիր:

Անջատման խնդիր

Այն առարկան, որից անջատվում, ծագում կամ սկսվում է գործողությունը, կոչվում է անջատման անուղղակի խնդիր։

Անջատման անուղղակի խնդիր են պահանջում հեռանալ, անաջատվել, բաժանվել, թաքնվել, թաքցնել, խուսափել, փախչել, պոկել, փախցնել, հեռացնել, զրկել, ձանձրանալ, հրաժարվել, զզվել և այլ բայեր։

Դրվում է բացառական հոլովով և պատասխանում է ումի՞ց, ինչի՞ց, ինչերի՞ց հարցերին։

1.       Գտի՛ր և ընդգծի՛ր անջատման խնդիրները։

1. Արսենը քեզնից երբեք չի կարող բաժանվել։
   → «բաժանվել» բայը պահանջում է անջատման խնդիր՝ քեզնից։
2. Մարդիկ փախչում էին ստից և կեղծիքից։
   → «փախչում էին» բայը նույնպես պահանջում է անջատման խնդիր։
3. Նա վաղուց էր ձանձրացել իր ընկերներից։
   → «ձանձրացել» բայը պահանջում է բացառական հոլով՝ իր ընկերներից։
4. Թաքցրեց իր անհանգստությունը ծնողներից։
   → «թաքցնել» բայը այստեղ պահանջում է անջատման խնդիր՝ ծնողներից։
5. Ոչ մի կերպ չէր կարողանում ազատվել այդ ծանր մղձավանջից։
   → «ազատվել» բայը նույնպես պահանջում է անջատման խնդիր։

2.       Համեմատել երեք նախադասությունները։

Ես նրան չեմ զրկի այդ հաճույքից։
→ Բայը՝ զրկել, պահանջում է մեկին ինչ-որ բանից զրկել։
→ Անջատման խնդիրն է՝ այդ հաճույքից։

Ես վիրավորվեցի նրա խոսքերից։
→ Այստեղ պատճառը՝ նրա խոսքերից, գործածված է որպես անջատման պատճառային խնդիր (խոսքերը վիրավորանքի աղբյուրն են)։

Ես լալիս էի վիրավորանքից։
→ «Վիրավորանքից» այստեղ ոչ թե բուն անջատման խնդիր է, այլ պատճառի արտահայտություն (ինչի՞ց էի լալիս)։

Միասնության խնդիր

Մինչ ուշ երեկո եղբայրներով աշխատեցին դաշտում։
→ «եղբայրներով» գործիական հոլովով է։ Սա միասնության խնդիր է։

Նա միշտ որսի էր գնում շան հետ։
→ «շան հետ»՝ սեռական հոլով + հետ։ Սա միասնության խնդիր է։

Ընտանյոք հանդերձ քննարկեցին այդ հարցը։
→ «ընտանյոք հանդերձ»՝ գործիական հոլով + հանդերձ։ Սա նույնպես միասնության խնդիր է։

Արմենի հետ մասնակցեցինք նրա մեծարման երեկոյին։
→ «Արմենի հետ»՝ սեռական հոլով + հետ։ Սա միասնության խնդիր է։

Նուբարն ամեն առավոտ մոր հետ բարձրանում էր սարը։
→ «մոր հետ»՝ սեռական հոլով + հետ։ Սա միասնության խնդիր է։

Կնոջ հետ գնում էր նրանց այգին՝ խնամելու։
→ «կնոջ հետ»՝ սեռական հոլով + հետ։ Սա ևս միասնության խնդիր է։

3.       Գտի՛ր միասնության խնդիրները, ընդգծիր։

Մինչ ուշ երեկո եղբայրներով աշխատեցին դաշտում։

Նա միշտ որսի էր գնում շան հետ։

Ընտանյոք հանդերձ քննարկեցին այդ հարցը։

Արմենի հետ մասնակցեցինք նրա մեծարման երեկոյին։

Նուբարն ամեն առավոտ մոր հետ բարձրանում էր սարը։

Կնոջ հետ գնում էր նրանց այգին՝ խնամելու։

 

Վերաբերության խնդիր

Այն առարկան, որի վերաբերմամբ կամ շուրջը կատարվում է գործողությունը, կոչվում է վերաբերության անուղղակի խնդիր։

Դրվում է․

Ա․ Բացառական հոլով

Բ․ Սեռական հոլովով և մասին, շուրջը, վերաբերմամբ կամ վերաբերյալ, նկատմամբ, առթիվ, հանդեպ կապերի կապակցությամբ։

4.       Գտի՛ր վերաբերության խնդիրները, ընդգծի՛ր։

Ես նրա մասին վատ կարծիք երբեք չեմ ունեցել։

Նրա շուրջը զանազան պատմություններ էին պտտվում։

Քո վերաբերյալ իմ ձեռքի տակ եղածն արդեն իսկ բավական է գործը սկսելու համար։

Ավարտական զանգի մասին բոլորը մոռացել էին։

Անհանգստացած պատմում էին այդ օրվա անցուդարձից։