1. Մարդը վազքի ընթացքում սկսում է արագ շնչել։ Ինչպե՞ս է սա կապված բջիջների էներգետիկ պահանջի հետ։

Քանի որ բջիջները սկսում են ավելի արագ աշխատել ավելի շատ են պահանջում թթվածին:

2.  Ի՞նչ փոփոխություններ կկատարվեն լճի էկոհամակարգում, եթե բոլոր ջրիմուռները անհետանան:

Կյանքի շղթան կվերանա, թթվածինը քիչ կլինի:

3. Եթե մարդու արյան մեջ էրիթրոցիտների քանակը կտրուկ նվազի, ապա․
ա) Ի՞նչ փոփոխություններ կկատարվեն թթվածնի տեղափոխման գործընթացում։
բ) Ի՞նչ ազդեցություն կունենա դա օրգանիզմի ընդհանուր գործունեության վրա։

Թթվածինը և ածխածինը չեն կարողանա լավ թափանցել օրգանիզմ, ինչի հետևանքով օրգանիզմում կառաջանան խանգարումներ:

4․  Եթե բույսերը մեկ շաբաթ չստանան լույս, ապա ինչպիսի՞ փոփոխություններ կնկատվեն։

Նրանք չեն կարողանա ֆոտոսինթեզվել, սննդանյունը կնվազի, տերևները կդեռնեն ու կթառամեն:

5․ Փոքր սենյակում վառում են մեծ թվով մոմեր։ Քանի որ դուռը փակ է, որոշ ժամանակ անց մարդը սկսում է շնչահեղձ լինել։ Ինչո՞ւ։

Քանի որ երբ մոմերը վառվում են սենյակի թթվածինը օգտագործվում է և սկսում պակասել, նաև մոմերի վառվելուց ստեղծվում է ածխաթթու գազ, դրա համար մարդը սկսում է էլ ավելի վատ շնչել:

1)Նշե՛ք x-ի որևէ արժեք, որի դեպքում արտահայտության արժեքը դրական է.

x=3

x=4

x=2

x=1

2)Նշե՛ք x-ի որևէ արժեք, որի դեպքում արտահայտության արժեքը բացասական է.

x=6

x=-1

x=-4

x=-5

3)Պարզե՛ք արտահայտության նշանը տրված կետում․

+

–

–

–

–

–

–

–

–

4)Գտե՛ք արտահայտության նշանը․

–

–

+

–

–

–

+

–

Я возвращался с охоты и шел по аллее сада. Собака бежала впереди меня.
Вдруг она уменьшила свои шаги и начала красться, как бы зачуяв перед собою дичь.
Я глянул вдоль аллеи и увидел молодого воробья с желтизной около клюва и пухом на голове. Он упал из гнезда (ветер сильно качал березы аллеи) и сидел неподвижно, беспомощно растопырив едва прораставшие крылышки.

Кого увидел рассказчик?

Моя собака медленно приближалась к нему, как вдруг, сорвавшись с близкого дерева, старый черногрудый воробей камнем упал перед самой ее мордой — и весь взъерошенный, искаженный, с отчаянным и жалким писком прыгнул раза два в направлении зубастой раскрытой пасти.

Как отреагировала собака на появление воробья?

Он ринулся спасать, он заслонил собою свое детище… но всё его маленькое тело трепетало от ужаса, голосок одичал и охрип, он замирал, он жертвовал собою!
Каким громадным чудовищем должна была ему казаться собака! И все-таки он не мог усидеть на своей высокой, безопасной ветке… Сила, сильнее его воли, сбросила его оттуда.

Почему воробей решил покинуть ветку.

Мой Трезор остановился, попятился… Видно, и он признал эту силу.
Я поспешил отозвать смущенного пса — и удалился, благоговея.
Да; не смейтесь. Я благоговел перед той маленькой героической птицей, перед любовным ее порывом.
Любовь, думал я, сильнее смерти и страха смерти. Только ею, только любовью держится и движется жизнь.

Какое чувство было у автора в этот момент?

1. Վերականգնե՛ք տրված բառերի անհնչյունափոխ արմատները՝ նշելով հնչյունափոխությունը։

Կիսամյակ, վիրաբույժ, իշայծյամ, իջվածք, դիմադրություն, զինագործ, ապավինել, վիճաբանություն, գիտակ, հանդիսական, գիսակ, վիպասան, դիտարժան, վիմագիր, գիրուկ, քինոտ, սիգաճեմ։

կիս-կես, ամ-ամիս, վիր-վերք, բույժ-բժիշկ, իշ-էշ, իջ-էջ, դիմ-դեմ, զին-զենք, ապավ-ապահով, վիճ-վեճ, գիտ-գիտություն, հանդիս-հանդես, գիս-գես, վիպ-վեպ, դիտ-դիտել, գիր-գեր, քին-քեն, սիգ-սեգ:

2.       Վերականգնե՛ք տրված բառերի անհնչյունափոխ արմատները՝ նշելով հնչյունափոխությունը։

Ննջել, սրտակից, վշտակցել, մարմնական, փղիկ, լճափ, մրգասեր, նարնջագույն, ալյակ, մտավոր, գժություն, տարեվերջ, պատանյակ։

ննջ-նինջ, սրտ-սիրտ, վշտ-վիշտ, մարմն-մարմին, փղ-փիղ, լճ-լիճ, մրգ-միրգ, նարնջ-նարինջ, մտ-միտք, գժ-գիժ, տարե-տարի, պատան-պատանի

3.       Նշե՛ք, թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարված հետևյալ բառերում։

Ծաղկաբույծ , հոգեբանություն, կենդանակերպ, ոսկեվաճառ, սնահավատ, խնդրագիրք, ուղեվճար, ապակեգործ, հայրենասեր, թվական։

4.       Հետևյալ բառերով մեկական բառ կազմե՛ք այնպես, որ ու ձայնավորը հնչյունափոխվի։

Բուրդ, ումպ, հուր, շուրջ, լեզու, շուն, պտուղ, ունչ, ունդ, կկու։

Բրդյա,ըմպելիք, հրաբուխ, շրջմոլիկ,լեզվաբան, շնակապիկ, պտղատու, ընչանցք, ընդեղեն, կկվի։

5.       Նշե՛ք, թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարվել հետևյալ բառերում։

Ընչացք, անասնապահ, ամրանալ, թթվահամ, ձկներ, ստահոդ, կատվախաղ, մածնանման, նռնածաղիկ, աղվամազ։

Ունչ, անասուն, ամուր, թթու, ձուկ, սուտ, կատու, մածուն,նուռ,

6.       Հետևյալ արմատներով նոր բառ կազմե՛ք այնպես, որ ույ երկհնչյունը հնչյունափոխվի։

Լույս, փույթ, սույզ, թույն, կապույտ, ձույլ։

Լուսավոր, սուզանավ, թունավոր, կապտաչյա, ձուլվածք

7.       Վերականգնե՛ք հնչյունափոխված հիմքի անհնչյունափոխ ձևերը։

Սառցարան, մատուցող, ընկուզենի, դաշունիկ, արնանման, ձնաբուք։

սառույց, մատույցել, ընկույզ, դաշյուն, արյուն, ձյուն

8.       Կազմե՛ք մեկական այնպիսի բառ, որոնցում տրված բառերը և արմատները չենթարկվեն հնչյունափոխության։

Բույր, գույն, հույս, շեն, զուրկ, զնին, մուտ։

անուշաբույր, անգույն, անհույս, շենք, տնազուրկ, լուսամուտ

9.       Վերականգնե՛ք հնչյունափոխված հիմքերի անհնչյունափոխ սկզբնաձևերը՝ նշելով տեղի ունեցած հնչյունափոխությունը։

Թրատել, հոգյակ, ճչակ, կլանել, ձնհալ, գժվել, քրքջալ, հոգեբույժ։

թուր-թր, հոգի-հոգյ, ճիչ-ճչ, կուլ-կլ, ձյուն-ձն, քրքինջ-քրքջ, հոգի-հոգե

10.   Կազմե՛ք երկուական այնպիսի բառ, որոնցում տրված բառերը և արմատները մի դեպքում չենթարկվեն, մյուսում ենթարկվեն հնչյունափոխության։

Շատ տարիներ առաջ, բոլոր թռչյունները ստանում էին իրենց գույները և նախշերը: Այդ ժամանակ, երկուսն էլ՝ ագռավը և սագը պարզ և սպիտակ էին: Մի օր նրանք տեսնվոցին և նախընտրեցին օգնել իրար:

,,Արի գունավորենք իրար,, ասաց ագռավը: Այդ ժամանակ երկուսս էլ գեղեցիկ կլինենք:

Ներկել սկսեց ագռավը: Նա ուշադիր ներկեց սագին սև, բայց թողեց որոշ գեղեցիկ սպիտակ կետեր և նախշեր: Երբ սագը նայեց ինքն իրեն նա հիացավ իրենով:

,, Ախ, այն հրաշալի տեսք ունի: Շնորհակալ եմ ագռավ:,, ասաց նա:

Արդեն սագի հերթն էր: Նա սկսեց ներկել ագռավին նույն գեղեցիկ նախշերով որոնցից նա ուներ: Բայց քանի դեռ նա ներկում էր ագռավը մռայլվեց:

,,Այն տգեղ է,, փնչացրեց նա: ,,Ես չեմ ուզում այդ ամենը: Ինձ տարբերվող դարձրու:,,

Սագը կանգ առավ և հոգոց հանեց: ,,Լավ, եթե քեզ դուր չի գալիս իմ աշխատանքը:,, ասաց նա: Եվ մեկ ցայտով ագռավին ոտքից գլուխ սև ներկեց:

Ագռավը զարմացած նայեց: Սագն ասաց ,,Երբեմն, երբ դու ընտրում ես լինել անշնորհակալ դու մի հրաշալի բան ես կորցնում:,,

Դրա պատճառով էլ ագռավները մինչև այսօր սև են:

Թարգմանությունը կատարվել է այս էջից:

Դուք չեք կարող այլ բան լինել: Դուք պիտի լինեք հենց այնպիսին, ինչպիսին կաք: Գոյին դուք հենց այդպիսին եք պետք:

Մի անգամ արքան մտնում է այգի և տեսնում տհաճ հոտ արձակող և մեռնող ծառեր, ծաղիկներ, թփեր: Կաղնին ասում է, որ մեռնում է այն ցավից, որ չի կարող այնքան սլացիկ լինել, ինչքան սոճին: Սոճին ասում է, որ իր մահվան պատճառն այն է, որ ինքը չի տալիս այնպիսի բերք, ինչ տալիս է խաղողի որթը: Իսկ խաղողի որթը մեռնում էր այն վշտից, որ չի ծաղկում վարդենու պես: Շուտով արքան գտնում է մի բույս, որը ուրախություն էր պարգևում իր ծաղիկներով և թարմությամբ: Հարցուփորձից հետո, արքան ստանում է բույսի հետևյալ պատասխանը.
— Ես այս ամենը ինքնին շնորհ եմ համարում: Չէ՞ որ երբ դու ինձ տնկեցիր, դու ուզում էիր, որ ես ուրախություն պարգևեմ քեզ: Եթե դու կաղնի, խաղող կամ վարդ ուզեիր, դու հենց դրանցից էլ կտնկեիր: Այդ պատճառով էլ ես մտածում եմ, որ ես չեմ կարող լինել այլ բան, բացի նրանից, ինչ որ եմ: Եվ ես աշխատում եմ զարգացնել իմ ունեցած լավագույն որակները:

Դու այստեղ ես, որովհետև Գոյը հենց քո կարիքն ուներ, կարիքն ուներ հենց նրա, ինչպիսին դու ես: Հակառակ դեպքում՝ մեկ ուրիշը կլիներ այստեղ: Դու մարմնավորում ես ինչ-որ յուրահատուկ, էական, ինչ-որ շատ կարևոր բան: Քո ինչի՞ն է պետք Բուդդա լինել: Եթե Աստված մի ուրիշ Բուդդայի կարիք ունենար, նա կստեղծեր այնքան Բուդդա, որքան ցանկանար:Բայց նա մեկ Բուդդա է ստեղծել: Եվ դա բավական է: Մինչև հիմա նա չի ստեղծել այլ Բուդդա կամ Քրիստոս: Դրա փոխարեն նա ստեղծել է Քեզ: Հիմա հասկացա՞ր, թե Տիեզերքն ինչպիսի ուշադրության է արժանացրել հատկապես քեզ:
Դու ես Ընտրյալը, ոչ թե Բուդդան, Քրիստոսը կամ Կրիշնան:Նրանք իրենց գործն արեցին: Նրանք իրենց ներդրումն ունեցան Գոյի մեջ: Հիմա Դու այստեղ ես, որպեսզի բերես քո ավանդը: Նայիր ինքդ քեզ: Դու կարող ես լինել միայն այն, ինչ որ ես… հնարավոր չէ, որ դու ուրիշ մեկը դառնաս: Դու կարող ես կամ ուրախանալ և ծաղկել, կամ թոշնել՝ չընդունելով քեզ այնպիսին, ինչպիսին կաս:

Առաջադրանքներ

1․ Ո՞ր մտքերն են համապատասխանում առակին: Հիմնավորե’ք:

Չպետք է ավելիին ձգտել, պետք է բավարարվել ունեցածով:

Պետք է զարգացնել քո լավագույն որակները:

Մի’ ձգտիր նմանվել ուրիշներին:

Քեզ Աստված ստեղծել է այնպիսին, ինչպիսին ցանկացել է, որ դու լինես:

Ընդունի’ր քեզ այնպիսին, ինչպիսին կաս:

Դու փորձիր Քրիստոս, Բուդդա կամ Կրիշնա դառնալ:

Առակի իմաստն այն էր, որ ամեն մի մարդ այնպիսին է ինչպիսին պիտի լինի: Ամեն մարդ պետք է ընդունի իրեն և երջանիկ լինի դրանով: Ինչպիսին էլ դու լինես դու մեծ դեր ունես գոյության մեջ:

2․ Համաձա՞յն եք հետևյալ մտքի հետ: Պատասխանը հիմնավորե’ք.
«Դու ես Ընտրյալը, ոչ թե Բուդդան, Քրիստոսը կամ Կրիշնան…»:

Ես համաձայն եմ այս մտքի հետ, քանի որ քո կյանքում դու ես ընտրյալը: Քո կյանքում դու ես որոշում լինել երջանիկ թե ոչ և ինչ արարքներ անել:

Բնությունը միշտ եղել է հայ գրականության կարևոր թեմաներից մեկը։ Բնության նկարագրությունը կարող է նաև արտացոլել հեղինակի մտքերը, զգացմունքները: Այդ ամենը շատ լավ է երևում Համո Սահյանի ստեղծագործություններում: Նա ցույց է տալիս, թե ինչպես բնությունը կարող է դառնալ մարդու զգացմունքների արտացոլում ու հոգու պատկեր: Ոչ բոլոր հեղինակներն են, որոնք այսպես տպավորիչ են նկարագում բնությունը որպես զգացմունքներ:

Համո Սահյանի ստեղծագործությունների մեծամասնության մեջ կան զգացմունքների համեմատություններ բնության հետ: Օրինակ՝ ,,Ինձ ասում են՝ թե խելոք մնա,, ստեղծագործության մեջ Սահյանը իր մտորումների և վրդովմունքի հետ համադրում է օվկիանոսի խառնաշփոթը, ցորենի ու բողբոջի ցնորքի հետ: Բացի համադրելուց նրա նկարագրած բնությունը կենդանի է թվում: ,,Անտառում,, ստեղծագործության մեջ անտառը նկարագրված է շատ նրբորեն, այն մեռյալ և անկենդան չէ, ինչպես երբեմն լինում է մի բանը արագ նկարագրելուց: Զգացվում են անտառի բնակիչների մտքերը, հոգսերը, բնավորությունը, տրամադրությունը: Սահյանի համար բնությունը ոչ միայն տեսարան է, այլ նաև ձև, որով նա ցույց է տալիս մարդու զգացմունքներն ու ներքին կյանքը։ Անգամ փոքրիկ բառակապակցությունները կարող են արտահայտել մեծ հույզեր՝ երջանկություն, մտորում կամ տխրություն։ Երբեմն դրանք խորհրդանշում են ինչ-որ մի բան, ստեղծում են գեղեցիկ մթնոլորտ և ցույց է տալիս, թե ինչքան են նման մարդիկ և բնության երևույթները:

Այսպիսով Համո Սահյանի բանաստեղծություններում բնությունը խաղում է կարևոր դեր և տալիս հնարավորություն հասկանալու մարդու զգացմունքներն ու նրա ներքին աշխարհը, թափանցել այդ ստեղծագործության մեջ և զգալ այն այնպես, ինչպես հեղինակն էր զգում գրելիս,այն նաև ստեղծում է խորհրդանշական իմաստ, գեղեցիկ մթնոլորտ և լրացնում պոեզիան:

1)Գտե՛ք արտահայտության նշանապահպանման միջակայքերն ու այդ միջակայքերում արտահայտության նշանը.

Ա (-;-5)-

(-5;2)+

(2;+) +

Բ (-;1)

(1;2.5)

(2.5;+)

Գ (-;√7) +

(√7;√8) +

(√8;+)+

Դ (-;-2) –

(-2;√2) +

(√2;+) +

Ե (-;1)+

(1;4) –

(4;+) +

զ (-;-14348907) +

(-14348907;1024) –

(1024;+) +

2)Գտե՛ք արտահայտության նշանապահպանման միջակայքերն ու այդ միջակայքերում արտահայտության նշանը․

աx=2

x=5

x=12

(-;2) –

(2;5) +

(5;12) –

(12;+) +

բ x=1

x=3125

(-;1) +

(1;3125) –

(3125;+) +

գ (-;-10) –

(-10;11) +

(11;100) –

դ(-;-1) –

(-1;2.8) +

(2.8;4) –

(4;+) +

ե (-;-5) –

(-5;-1) +

(-1;9) –

(9;+) +

զ (-;-32) –

(-32;1) +

(1;64) –

(64;+) +

է (-;-2.2) –

(-2.2;6) +

(6;12094627905536) –

(12094627905536;+)+

ը (-;-8) –

(-8;14348907) +

(14348907;244140625) –

(244140625;+) +

թ (-;2,8) –

(2,8;9) +

(9;21,9) –

(21,9;+) +

1)Գտեք ABCD զուգահեռագծի D գագաթի կոորդինատները, եթե A(0, 0) B(5, 0) C(12,- 3):

12-5

(7;-3)

2)Գտեք A և B կետերի հեռավորությունը, եթե`

ա) A(2, 7), B(-2, 7),

dAB=√(-2-2)²+(7-7)² =√16=4

բ) A(-5, 1), B(-5, -7),

dAB=√(-5+5)²+(-7-1)²=√64=8

գ) A(-3, 0), B(0, 4),

dAB=√(0+3)²+(4-0)²=√25=5

դ) Α(0, 3), B(-4, 0):

dAB=(-4-0)²+(0-3)²=√25=5

3)Գտեք MNP եռանկյան պարագիծը, եթե M(4, 0), N(12, -2), P(5, -9):

dMN=√(12-4)²+(-2-0)²=√68

dMP=√(5-4)²+(-9-0)²=√82

dNP=√(5-12)²+(-9+2)²=√98

P=√68+√82+√98

4)Տրված են A(-2;1), B(1; 5), C(7;5), D(4;1) կետերը: Գտեք ABCD քառանկյան անկյունագծերը և պարագիծը:

AB=√(1+2)²+(5-1)²=√25=5

BC=√(7-1)²+(5-5)²=√36=6

DA=√(-2-4)²+(1-1)²=√36=6

CD=√(4-7)²+(1-5)²=√25=5

P=5+5+6+6=22

BD=√(4-1)²+(1-5)²=√25=5

AC=√(7+2)²+(5-1)²=√97

5)Ապացուցեք, որ A(1; 7), B(-1; — 1), C(-4; 2) գագաթներով ABC եռանկյունը ուղղանկյուն եռանկյուն է: Գտե՛ք այդ եռանկյան ներք– նաձիգին տարված միջնագիծը:

AB=√(-1-1)²+(-1-7)²=√68

BC=√(-4+1)²+(2+1)²=√18

AC=√(-4-1)²+(2-7)²=√50

√18+√50=√68

6)Գտե՛ք A(1; — 2), B(3; 5), C(8; 0) գագաթներով ABC հավասարասրուն եռանկյան մակերեսը:

AB=√(3-1)²+(5+2)²=√53

BC=√(8-3)²+(0-5)²=√50

AC=√(8-1)²+(0+2)²=√53

• Ո՞ր երևույթի վրա է հիմնված էլեկտրացույցի աշխատանքը:Այն հիմնված է լիցքցքավորված մարմինների փոխազդեցություն վրա
• Նկարագրեք դպրոցական էլեկտրացույցի կառուցվածքը:

Այն կազմված է մետաղե շրջանակից, պլաստմասե խցանից, մետաղե ձողից և թերթիկներից

• Ի՞նչ է էլեկտրաչափը:

Դա Էլեկտրացույցի մի տեսակ է որը ունի սլաք և սանդղակ, որեսզի կարողանանք չափել էլեկտրականությունը

• Ըստ էլեկտրացույցի թերթիկների բացման անկյան կամ էլեկտրաչափի սլաքի շեղման՝ ինչպե՞ս ՞ս են դատում նրանց լիցքի մասին:

Ինչքան բացման անկյունը մեծ լինի այդքան ավելի շատ է էլեկտրականությունը

• Ինչպե՞ս ցույց տալ փորձով, որ էլեկտրական լիցքը բաժանվում է մասերի:

Մի էլեկտրականացված իրը մոտեցնել էլեկտրացույցին/էլեկտրաչափին ապա այդ էլէկտրացույցի գունդը հպել մեկ այլ էլեկտրացույցի գնդին: Մենք կտեսնենք, որ այդ էլեկտրականությւոնը կիսվում է և անցնում է մյուս սարքին:

• Կարելի՞ է արդյոք էլեկտրական լիցքն անվերջ բաժանել:

Ոչ: Այն ունի անբաժանելի լիցք որը որ q0=1.6×10-29Կլ է:

• Որքա՞ն է տարրական լիցքը:

q0=1.6×10-29Կլ