Մեր տառերը անցել են երկար դարերի ճանապարհ, դրանք ոչ միայն դարձել են խոսքի փոխանցման միջոց, այլ նաև վերածվել են ազգային արժեքի։ Դրանք պահպանել են մեր պատմությունը դարեր շարունակ, պահպանել են մեր մտածողության ձևը և օգնել, որ դարերի ընթացքում մենք չկորցնենք մեր արմատները և ինքնությունը։

Հայոց տառերը մեզ տվել են հնարավորություն պահպանելու մեր մշակույթը և դարձել են ազգային ինքնության պատճառ:

Երբ 5-րդ դարում Մեսրոպ Մաշտոցը սկսեց տառերը ստեղծելու գործը նրա նպատակն էր ապահովել ժողովրդի և մեր մշակույթի գոյության շարունակականությունը։ Եթե լեզուն առանց տառերի լիներ այն կկորցներ իր ամբողջականությունը, իսկ ժողովուրդը՝ ինքնությունը։ Մաշտոցը, հասկանալով դա նվիրվեց այդ աշխատանքին, ճանապարհորդեց, ուսումնասիրեց այլ ազգերի գրի համակարգերը և վերջապես ստեղծեց հայոց տառերը, որոնք այսքան ժամանակ հետո էլ չեն փոխվել։ Նրա հիմնած դպրոցները դարձան միջոց, որով հայերենը մնաց կենդանի։

Այս գաղափարը՝ գրերը որպես ոչ միայն հաղորդակցվելու միջոց, այլև որպես արժեք տեսնելը, արտացոլված է նաև Մուշեղ Գալշոյանի ,,Մամփրե Արքա,, ստեղծագործության մեջ։ Ճիշտ է Մամփրեն սկզբում չէր տիրապետում գրագիտությանը, սակայն նրա վերաբերմունքը մեր տառերի հանդեպ շատ հուզիչ էր։ Նրա համար այբուբենը ոչ թե պարզապես սովորելու նյութ էր, այլ սերնդեսերունդ փոխանցվող սրբազան բան, որը պետք է օգտագործել միայն ճշմարիտը գրելու համար։ Մամփրեն այնքան մեծ կարևորություն էր տալիս այբուբենին, որ հիշողության մեջ նույնիսկ այդքան տարի հետո մնացել էր երգվող այբուբենը՝ այբ, բեն, գիմ…: Մամփրեի համար այբուբենը նաև մի բան էր որը կապված էր իր մանկության և Մաշտոցի տառերի ծագման հետ։ Երբ նա տեսնում էր, որ թոռները մի փոքր այլ ձևով են սովորում տառերը, նա սկսում էր անհանգստանալ։ Կարծես ինչ-որ բան խախտված լիներ այդ ավանդույթի մեջ։ Այդ պատճառով էլ նա պահում էր իր սիրելի ավանդույթը՝ կարմիր տառերը և փորձում հին արտասանությունը սովորեցնել իր թոռներին։ Գրերը սովորելուց հետո նա հասկացավ, որ գրերը պետք է օգտագործվեն միայն ճշմարտությունը արձանագրելու համար:

Այսպիսով, Մաշտոցի պատմությունը ու Մամփրեի մասին ստեղծագործությունը, որքան էլ տարբեր են, մի կարևոր միտք ունեն՝ հայոց գրերը միայն տառերը չեն։ Դրանք դարերի հիշողություն են, ազգային միասնության պատճառ, հոգևոր ժառանգություն, որն էլ ապագա սերունդներին պետք է փոխանցվի։ Մաշտոցը ստեղծեց այբուբենը, իսկ Մամփրեն պատմության մեջ իր պարզ օրինակով ցույց տվեց թե ինչքան կարևոր կարող են լինել տառերը։

1)Շրջանագծի հատողն իր արտաքին մասից մեծ է 2ամբ1/4 անգամ։ Հատողը նույն կետից տարված շոշափողից քանի՞ անգամ է մեծ։

ABAD​=23​AC49​AC​=49​⋅32​=23​

Պատասխան՝ հատողը շոշափողից 1.5 անգամ է մեծ։

2)Դիցուք՝ AB-ն շոշափող է, AD-ն՝ նույն շրջանագծի հատող, որի արտաքին մասը AC-ն է։ Որոշեք՝
ա) CD-ն, եթե AB = 2 սմ և AD = 4 սմ
բ) AD-ն, եթե AC : CD = 4/5 և AB = 12 սմ

18AD=9k=18

Պատասխան՝ AD=18AD=18 սմ։

3)Մի կետից շրջանագծին տարված շոշափողն ու հատողը համապատասխանաբար հավասար են 20 սմ և 40 սմ, իսկ հատողի հեռավորությունը շրջանագծի կենտրոնից՝ 8 սմ։ Գտեք շրջանագծի շառավիղը։

R2=152+82=225+64=289R2=152+82=225+64=289R=17R=17

Պատասխան՝ R=17R=17 սմ։

4)Մի կետից շրջանագծին տարված են հատող և շոշափող: Որոշեք շոշափողի երկարությունը, եթե նա հատողի արտաքին մասից 5 սմ–ով մեծ է, իսկ ներքին մասից` նույնքանով փոքր:

10AB=x+5=10

Պատասխան՝ շոշափողը 10 սմ է։

5)Մի կետից նույն շրջանագծին տարված են երկու հատող՝ որոնց երկարություններն են 15 սմ և 25 սմ։ Գտեք նրանց արտաքին մասերը, եթե հայտնի է, որ դրանցից մեկը 2 սմ–ով մեծ է մյուսից։

15(y+2)=25y15y+30=25y⇒10y=30⇒y=315y+30=25y⇒10y=30⇒y=3x=y+2=5x=y+2=5

Պատասխան՝ արտաքին մասերը 3 սմ և 5 սմ են։

1. Լրացնել բաց թողնված տառերը և կետադրել։ 

Ագուլիսի փողոցներն ու հրապարակները լցվել էին մարդկային խառնիճաղանջ բազմությամբ։ Թափառական խաշնարածները խայտաբղետ հագուստներով ու զենքերով լցվել էին ամենուրեք։ Զարմանքով անթաքույց հիացմունքով էին նայում նրանք քաղաքի մեծահարուստ վաճառականների պալատներին, տասնմեկ վանքերի վեղարածածկ գմբեթներին շուկայի անհատնում բարիքներին ակնեղենի ու մետաքսի կրպակներին։ Երբեմնի անըստգյուտ քաղաքը որտեղ արգելված էր անասուն պահել կառք անգամ թույլ չէին տալիս մտնել փողոցները ապականվեց ձիերի ու ջորիների  անտեղությունից ողողվեց անմեղ մարդկան արյամբ։ 

Գեղեցիկ ու հարուստ էր Ագուլիսը։ Լինելով մի խոր կիրճի մեջ երեք կողմից գոտևորված էր ժայռակոփ պարիսպներով։ Բայց էր միայն Արաքս գետի կողմը որը որը պատած էր խառնախիտ այգիներով և մի հզոր ամրակուռ պարսպով։ 

Քաղաքից փոքր-ինչ դուրս  ձորալանջին սիգապանծ  վեր էր խոյանում Թովմա առաքյալի  հնությունից մամռակալած վանքը։ Տաճարի դուռը զարդարված էր փղոսկրյա դրասանգներով իսկ գմբեթին շողշողում էր ոսկե քանդակազարդ խաչը։ Պակաս շքեղ չէին մյուս վանքերը ու տաճարները։ Քաղաքի նեղ փողոցներով  քարե առվակների միջոցով գիշերուզօր քչքչալով վազում էին սառնորակ ջրերը որոնք ոռոգում էին քաղաքի այգիները։  

2. Բացատրիր բառերը՝ խանիճաղանջ, խաշնարած, խայտաբղետ, անթաքույց, վեղարածածկ, ակնեղեն, կրպակ, կիրճ, խառնիխուռն, ամրակուռ, սիգապանծ, դրասանգ։ 
Հասարակ ժողովրդի ստորին խավ, հովիվ, գույնզգույն, չթաքնված, զանգակատան գլխի կոնաձև ծածկ, թանկագին քարեր, փոքրիկ խանութ, լեռնանցք, խառնաշբոթ, ամուր կոփած/պինդ, հպարտ, ծաղկաշղթա

3. Բառակազմորեն վերլուծի՛ր հետևյալ բառերը՝ մարդկային, բազմություն, մեծահարուստ, ակնեղեն, մետաքսյա, հնություն, սառնորակ։ 

մարդ+ային-արմատ+ածանց

բազում+ություն-արմատ+ածանց

մեծ+ա+հարուստ-արմատ+հոդակապ+արմատ

ակն+եղեն-արմատ+ածանց

մետաքս+յա-արմատ+ածանց

հին+ություն-արմատ+ածանց

սառը+որակ-արմատ+արմատ

4. Ներգործական կառուցվածքի նախադասությունները դարձնել կրավորական։ 

Իրիկնային ամպրոպաբեր ամպերը արագորեն պատում են երկինքը։

Երկինքը արագորեն պատվում էր իրիկնային ամպրոպաբեր ամպերից:
Լուսնի կաթնագույն շողերը լուսավորեցին գետ արծաթազօծ գոտին։

Գետի արծաթազօծ գոտին լուսավորվեց լուսնի կաթնագույն շողերից:
Հարյուրավոր էլեկտրական լամպեր լուսավորում էին հովտի երկայնքը։

Հովիտի երկայնքը լսավորվում էր հարյուրավոր էլեկտրական լամպերից:
Անավարտ հուշարձանի շինարարությունն ավարտում է որդին։

Անավարտ հուշարձանի շինարարությունն ավարտվում է որդուց։

Երերկոյան ոստիկանությունը շրջապատել էր սրճարանը։

Սրճարանը շրջապատվել էր երեկոյան ոստիկանության կողմից:
Գնդիկախաղի սեղանը նրանք դրել էին դահլիճի ուղիղ կենտրոնում։

Գնդիկախաղի սեղանը դրվել էր դահլիճի ուղիղ կենտորնում նրանց կողմից:

Կրավորական կառուցվածքի նախադասությունները վերածել ներգործական կառուցվածքի նախադասության։ 

Երկինքը պատռվեց հազար միլիմետրանոց թնդանոթի պայթյունից։

Հազար միլիմետրանոց թնդանոթի պայթյունը երկինքը պատռեց:
Ողջ բուսական և կենդանական աշխարհը ոչնչացվել էր սառնամանիքից։

Սառնամանիքը ոչնչացրել էր ողջ բուսական և կենդանական աշխարհը:
Նիհարությունից անճանաչելիորեն սրվել էր նրա դեմքը։

Նիհարությունը անճանաչելիորեն սրել էր նրա դեմքը:
Նա հուզվում էր ամենաչնչին բաներից։

Ամենաչնչին բաները հուզում էին նրան:
Վաչեի սպանությունը դրդված էր միայն չարությունից ու նախանձից։

Միայն չարությունն ու նախանձն էի դրդել Վաչեի սպանությանը:
Նրա մտքի ընթացքը խախտվեց ջղային մի սարսուռից։ 

Նրա մտքի ընթացքը խախտեց ջրային սարսուռից:

1. Կարդա՛ մտքերը՝ յուրաքանչյուրի դիմաց գրելով փա՞ստ է, թե՞ պնդում։

Հայոց գրերը ստեղծել է Մեսրոպ Մաշտոցը 405 թվականին։ Փաստ

Հայոց գրերի ստեղծումը նպաստեց հայ ազգային ինքնության և մշակույթի պահպանմանը։  Պնդում

Մուրացանը 19-րդ դարի հայ գրող է, ով իր ,,Առաքյալը,, վիպակում ցույց է տալիս գյուղի այնպիսի պատկեր, որը տարբերվում է գլխավոր հերոսի պատկերացումներից։ պնդում

Ցանկացած մարդ, հանդիպելով իր սպասումները չարդարացնող իրադրության, պարտավոր է մտածել, որ ինքը ևս պատասխանատու է իրավիճակը փոխելու հարցում։ պնդում

Գուրգեն Մահարին 20-րդ դարի հայ գրականության խոշոր դեմքերից է, ով իր ,,Էջմիածին,, ստեղծագործությունում պատմել է գաղթի և որբության մասին։ փաստ

Ողբերգական իրադարձությունների հետևանքով ուժեղ անհատը ստեղծում է ապրելու իր բանաձևը։ պնդում

Տարբեր ժամանակներում որբությունն ու գաղթն ունեն նույն դեմքը։ պնդում

Հրանտ Մաթևոսյանը արձակագիր է, ով ,,Կանաչ դաշտը,, ստեղծագործության մեջ արտացոլել է գոյության կռիվը, նկարագրել մայրական սիրո դրսևորումը։ փաստ

Մայրական սերը բնության ամենահզոր գործիքն է՝ կյանքի հավերժությունն ապահովող։ պնդում

,,Նռնենիներ,, պատմվածքը գրել է Վ․ Սարոյանը։ փաստ

Նռնենիների այգի տնկելը հայրենիքը վերագտնելու երազանքի խորհրդանիշն էր։ պնդում

Արտաշես թագավորը իրականցրեց հողային բարեփոխումներ, որով տարանջատեց մասնավոր հողատիրությունը համայնքային հողերից։ փաստ

Արտաշես Ա թագավորը բանիմաց տնտեսագետ էր։ պնդում

2. Պնդում ձևակերպիր հետևյալ թեմաների շուրջ։

Ա․ Անգաղթ խալիֆան համանուն ստեղծագործության հերոսն է, ով կարևորոում է երաժշտությունը։

Խալիֆան հավատում էր, որ երկրի մշակույթն է կարևորը:

Բ․ Հետաքրքրասեր Բեսսին սիրում էր տարբեր հարցեր տալ և քննել պատասխանները։

Բեսսին սիրում էր արդյունավետ մտածել:

Գ․ ,,Մի հին չինական զրույց,, ստեղծագործության կայսրը հրամայեց սև գլխարկները փոխարինել սպիտակներով։

Օրենքները պետք է կոնկրետ և հստակ նպատակ ունենան:

1)O-ն ABC եռանկյան միջնագծերի հատման կետն է: Գտե՛ք AO հատվածի երկարությունը, եթե AK միջնագիծը 18 դմ է:

2+1=3

18/3=6

18-6=12

2)O-ն ABC եռանկյան միջնագծերի հատման կետն է: Գտե՛ք AK միջնագծի երկարությունը, եթե OK-ն 5 սմ է:

1+2=3

5*2=10

10+5=15

3)Տարված է C ուղիղ անկյունով ABC եռանկյան CH բարձրությունը: Գտե՛ք AB ներքնաձիգը, եթե AC = 6 սմ, AH = 3 սմ:

36/3=12

4)Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգին տարված բարձրությունը այն բաժանում է 4 սմ և 5 սմ երկարությամբ հատվածների: Գտե՛ք եռանկյան էջերը:

AB=4*9=36

AC=5*9=45

5)Տարված է C ուղիղ անկյունով ABC եռանկյան CH բարձրությունը:
Գտեք AB ներքնաձիգը, եթե AH:HB=4:5, AC = 6 դմ:

36=4x*9x=36x

x=1

AB=9

1)Լուծեք անհավասարումները․

(-;1)U(2;+)

(2;4)

(-3;5)

(-;-8)U(7;+)

2)Լուծեք անհավասարումները․

(2;6)

(-;4)U(9;+)

(0.5;2)

(-;-2)U(1/3;+)

3)Լուծեք անհավասարումները․

(-2;1)U(3;+)

(-;-3)U(-1;2)

(-8;-1)U(5;7)U(7;+)

(-1;1)U(4;6)

4)Լուծեք անհավասարումները․

(-1;0)U (1/4;+)

(0;2)U(3;+)

(4;6,5)

(-;0)U(0;3)U(4;+)

5)Լուծեք անհավասարումները․

(-;-3)U(-1;2)U(3;+)

(-;-4)U(-1;4)U(6;+)

(-;-2)U(2;6)

(-1/5;1/5)U(1/5;5)

1) The airline say my luggage is too heavy and I have to pay extra

2) this model of big Ben will be lovely souvenir of our holiday

3) do you know which platform our train is on?

4) we’ve had a terrible journey and now I’m just happy to be home

5) let’s walk around the Harbour and have a look at all fishing boats

6) you have to choose your destination and the ticket machine gives you your ticket

Առաջադրանքներ․

1)O-ն ABC եռանկյան միջնագծերի հատման կետն է: Գտե՛ք AO հատվածի երկարությունը, եթե AK միջնագիծը 18 դմ է: AO=12դմ

2)O-ն ABC եռանկյան միջնագծերի հատման կետն է: Գտե՛ք AK միջնագծի երկարությունը, եթե OK-ն 5 սմ է: AK= 15սմ

3)Տարված է C ուղիղ անկյունով ABC եռանկյան CH բարձրությունը: Գտե՛ք AB ներքնաձիգը, եթե AC = 6 սմ, AH = 3 սմ:
AB=12սմ

4)Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգին տարված բարձրությունը այն բաժանում է 4 սմ և 5 սմ երկարությամբ հատվածների: Գտե՛ք եռանկյան էջերը: 6սմ և 3V5 սմ:

5)Տարված է C ուղիղ անկյունով ABC եռանկյան CH բարձրությունը:
Գտեք AB ներքնաձիգը, եթե AH:HB=4:5, AC = 6 դմ: AB=9 դմ:

6)Ուղղանկյուն եռանկյան ներքնաձիգին տարված բարձրությունն այն բաժանում է 9 սմ և 16 սմ երկարությամբ հատվածների: Գտե՛ք այդ եռանկյան պարագիծը: եռանկյան պարագիծը:

P=AC+BC+AB=15+20+25=60 սմ:

1)ABC և A1B1C1 եռանկյունները նման են, ընդ որում՝ k = 3 : Գտեք ABC եռանկյան մակերեսը, եթե A1B1C1 եռանկյան մակերեսը 16 սմ2 է: 16×9=144

2)Նման եռանկյուններից մեկի մակերեսը 20 դմ2 է, մյուսինը`5 դմ2: Գտե՛ք այդ եռանկյունների նմանության գործակիցը:20:5=4 K=2

3)Նման եռանկյուններից մեկի կողմը 24 սմ է, իսկ մյուս եռանկյան դրան նմանակ կողմը 6 սմ է: Գտեք երկրորդ եռանկյան մակերեսը, եթե առաջինի մակերեսը 160 սմ է:24:6=4 160/x=16 160:16=10

4)Նման եռանկյուններից մեկի կողմերը 5 անգամ փոքր են մյուսի կողմերից: Գտե՛ք դրանց մակերեսների հարաբերությունը: 5²=25

5)M-ը ABCD զուգահեռագծի BC կողմը բաժանվում է 1:2 հարաբերությամբ՝ հաշված B կետից: AM և BD հատվածները հատվում են K կետում: Գտե՛ք K կետի հեռավորությունը AD-ից, եթե K կետի հեռավորությունը BC-ից 5 սմ է։ 15սմ

6)BC = 6 սմ և AD = 18 սմ հիմքերով ABCD սեղանի անկյունագծերը հատվում են O կետում: Գտե՛ք AOD եռանկյան OM միջնագիծը, եթե BOC եռանկյան OK միջնագիծը 8 սմ է: 24սմ

7)BC = 4 սմ և AD = 8 սմ հիմքերով ABCD սեղանի անկյունագծերը հատվում են O կետում: M-ը և N–ը համապատասխանաբար AO և OC հատվածների միջնակետերն են: Գտե՛ք DM-ը, եթե BN = 3 սմ:6սմ

1. Գրիր հետևյալ հիդրօքսիդների բանաձևերը.

ա) նատրիումի հիդրօքսիդ

NaOH
բ) կալցիումի հիդրօքսիդ

CaOH
գ) երկաթ(III)-ի հիդրօքսիդ

Fe2(OH)3

2.Դասակարգիր՝ հիմք, թթու,աղ.

NaOH, HCl,KOH,Cu(OH)₂

հիմք-NAOH, KOH,Cu(OH)2

թթու-HCl

աղ-

3. Նշիր՝ լուծելի, թե ոչ.

ա) NaOH-լուծվող
բ) Ba(OH)₂-որոշ չափով լուծվող
գ) Fe(OH)₃-չլուծվող
դ) Al(OH)₃-չլուծվող

4. Գրիր ռեակցիաները.

ա) NaOH + HCl → NaCl+H2O
բ) Ca(OH)₂ + CO₂ →CaO3+H2O
գ) Fe(OH)₃ → (տաքացնելիս)F2O3+H2O
դ) Al(OH)₃ + HNO₃ →Al(NO3)3+3H2O

1.Ո՞ր նյութերն են կոչվում աղեր:

Այն քիմիական միացություններն են որոնք առաջանում են թթուներից և հիմքերից

Պատասխանիր՝ ո՞ր իոններից է կազմված և ինչպե՞ս է ստացվում։

Դրանք կազմված են մետաղական իոններից ու թթվային մացորդից

2. Ի՞նչ իոններից են կազմված հետևյալ աղերը դիսոցի՛ր։

ա) NaCl

Կատիոն

Na+

անիոն

Cl-
բ) CaCO₃

կատիոն

Ca+2

անիոն

CO3-2
գ) CuSO₄

կատիոն

Cu+2

անիոն

SO4-2

դ) KNO₃

կատիոն

K+

անիոն

NO3-

3. Գրի՛ր հետևյալ աղերի բանաձևերը ըստ անվանումների․

ա) Կալցիումի քլորիդ

CaCl2
բ) Նատրիումի սուլֆատ

Na2SO4

4 . Գրի՛ր, ինչ կստացվի, երբ  միմյանց հետ փոխազդեն․

ա) H₂SO₄ + KOH → K2SO4+H2O

բ) CuO + 2HCl → CuCl2+H2O
գ) Na₂CO₃ + CaCl₂ → CaCO3+2NaCl