Հյուսն

Այս պատմությունը հյուսնի մասին է, ով ապրել է հարյուրավոր տարիներ առաջ: Օրերից մի օր, տուն վերադառնալիս, ընկերներից մեկը կանգնեցնում է նրան և հարցնում.

– Եղբայրս, դեմքդ ինչո՞ւ է թթված: Բա՞ն է պատահել:
– Եթե իմ տեղը լինեիր, – պատասխանում է հյուսնը, – դու էլ այս օրին կլինեիր:
– Ի՞նչ է եղել, – հետաքրքրվում է ընկերը:
– Մինչև առավոտ, – ասում է հյուսնը, – թագավորի հրամանով պետք է տասնմեկ հազար տասնմեկ հարյուր տասնմեկ գրվանքա փայտի լավագույն սղոցուքը տանեմ պալատ, թե չէ գլխիցս կզրկվեմ:
Ընկերը ժպտում է և գրկում նրան, ասում է.
– Սիրելի ընկերս, մի հուսահատվիր: Արի գնանք, ուտենք-խմենք և վաղվա մասին մոռանանք: Հույսդ երբեք մի կորցրու:

Գնում են հյուսնի տուն և տեսնում, որ նրա կինն ու երեխաները նույնպես լուրն առել են և լացուկոծ են անում: Ընկերը նրանց էլ է հորդորում, որ չվշտանան, և բոլորը միասին սկսում են ուտել, խմել, ուրախ-ուրախ զրուցել, երգել ու պարել:

Խնջույքի կեսին հյուսնի կինը վերսկսում է.
– Խեղճ ամուսինս, առավոտյան զրկվելու ես գլխիցդ, իսկ մենք զվարճանում ենք:
– Ա՜խ, և ոչ մի հույս չկա:
– Մի’ տանջվիր, – ասում է հյուսնը, – ամեն ինչ զուր է:
Եվ շարունակում են ուտել, խմել, երգել ու պարել:
Երբ լույսը ճեղքում է խավարն ու սկսվում է օրը, բոլորը լռում են՝ սարսափով ու վշտով համակված: Թագավորի մարդիկ գալիս և կամացուկ թակում են հյուսնի տան դուռը:
Հյուսնը հառաչում է.

– Այժմ գնում եմ մեռնելու:
Եվ բացում է դուռը:
– Հյուսն, – ասում են հյուրերը, – թագավորը մեռել է:
Նրա համար դագաղ սարքիր:

1. Ո՞ր միտքը չի հակասում տեքստի բովանադակությանը։

Ա․ Պետք է հույսը չկորցնել։ 

Անհրաժեշտ է լավ աշխատել, որ հաջողության հասնես։

Հյուսնը պետք է թագավորի համար դագաղ պատրաստեր։

Պետք է միշտ զվարճանալ։

2.  Դո՛ւրս գրի համադասական շաղկապ ունեցող նախադասությունը։

կանգնեցնում է նրան և հարցնում

ժպտում է և գրկում նրան

ուտենք-խմենք և վաղվա մասին մոռանանք

Գնում են հյուսնի տուն և տեսնում

զրկվելու ես գլխիցդ, իսկ մենք զվարճանում ենք

Ա՜խ, և ոչ մի հույս չկա

մարդիկ գալիս և կամացուկ թակում են

3.  Դո՛ւրս գրիր  փոխանվանաբար գործածված թվական ունեցող նախադասությունը։

Մինչև առավոտ, – ասում է հյուսնը, – թագավորի հրամանով պետք է տասնմեկ հազար տասնմեկ հարյուր տասնմեկ գրվանքա փայտի լավագույն սղոցուքը տանեմ պալատ, թե չէ գլխիցս կզրկվեմ:

4. Դո՛ւր գրիր վերաբերական ունեցող նախադասությունը։

Եթե իմ տեղը լինեիր, – պատասխանում է հյուսնը, – դու էլ այս օրին կլինեիր:

5. Դո՛ւրս գրիր բաղադրյալ ստորոգյալ ունեցող նախադասությունը։

6. Դո՛ւրս գրիր բացահայտիչ պարունակող նախադասությունը։

7. Տվյալ նախադասության մեջ ընդգծված բառն ի՞նչ պաշտոն է կատարում։

Թագավորի մարդիկ գալիս և կամացուկ թակում են հյուսնի տան դուռը:

8. Նախադասության անդամներից որի՞ շարահյուսական վերլուծության մեջ սխալ կա։

Թագավորի մարդիկ գալիս և կամացուկ թակում են հյուսնի տան դուռը:

Մարդիկ- ենթակա,

թակում են- ստորոգյալ

տան- հատկացուցիչ

կամացուկ- ձևի մակբայ

9. Ե՞րբ բոլորը լռեցին։

10. Տեքստից դո’ւրս գրիր այն բառը, որում ի-ն հնչյունափոխվել է ը-ի։

11. Տեքստից դո’ւրս գրիր կազմությամբ բարդ բառ։

12. Տեքստից դո’ւրս գրիր գործիական հոլովով դրված մեկ գոյական։

13. Տեքստից դո’ւրս գրիր այն բառը,  որի հոգնակին անկանոն է, չի կազմվում եր կամ ներ վերջավորությամբ։

14. Դո’ւրս գրիր մեկ սոսկածանցավոր բառ։

15. Գրի’ր ընդգծված բառի պաշտոնը։

Ընկերը ժպտում է և գրկում նրան, ասում է.

Լրացուցիչ աշխատանք

  1. Վերականգնե՛ք տրված բառերի անհնչյունափոխ արմատները՝ նշելով հնչյունափոխությունը։

Կիսամյակ, վիրաբույժ, իշայծյամ, իջվածք, դիմադրություն, զինագործ, ապավինել, վիճաբանություն, գիտակ, հանդիսական, գիսակ, վիպասան, դիտարժան, վիմագիր, գիրուկ, քինոտ, սիգաճեմ։

կիս-կես, ամ-ամիս, վիր-վերք, բույժ-բժիշկ, իշ-էշ, իջ-էջ, դիմ-դեմ, զին-զենք, ապավ-ապահով, վիճ-վեճ, գիտ-գիտություն, հանդիս-հանդես, գիս-գես, վիպ-վեպ, դիտ-դիտել, գիր-գեր, քին-քեն, սիգ-սեգ:

  1.       Վերականգնե՛ք տրված բառերի անհնչյունափոխ արմատները՝ նշելով հնչյունափոխությունը։

Ննջել, սրտակից, վշտակցել, մարմնական, փղիկ, լճափ, մրգասեր, նարնջագույն, ալյակ, մտավոր, գժություն, տարեվերջ, պատանյակ։

ննջ-նինջ, սրտ-սիրտ, վշտ-վիշտ, մարմն-մարմին, փղ-փիղ, լճ-լիճ, մրգ-միրգ, նարնջ-նարինջ, մտ-միտք, գժ-գիժ, տարե-տարի, պատան-պատանի

  1.       Նշե՛ք, թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարված հետևյալ բառերում։

Ծաղկաբույծ , հոգեբանություն, կենդանակերպ, ոսկեվաճառ, սնահավատ, խնդրագիրք, ուղեվճար, ապակեգործ, հայրենասեր, թվական։

  1.       Հետևյալ բառերով մեկական բառ կազմե՛ք այնպես, որ ու ձայնավորը հնչյունափոխվի։

Բուրդ, ումպ, հուր, շուրջ, լեզու, շուն, պտուղ, ունչ, ունդ, կկու։

Բրդյա,ըմպելիք, հրաբուխ, շրջմոլիկ,լեզվաբան, շնակապիկ, պտղատու, ընչանցք, ընդեղեն, կկվի։

  1.       Նշե՛ք, թե ինչ հնչյունափոխություն է կատարվել հետևյալ բառերում։

Ընչացք, անասնապահ, ամրանալ, թթվահամ, ձկներ, ստահոդ, կատվախաղ, մածնանման, նռնածաղիկ, աղվամազ։

Ունչ, անասուն, ամուր, թթու, ձուկ, սուտ, կատու, մածուն,նուռ,

  1.       Հետևյալ արմատներով նոր բառ կազմե՛ք այնպես, որ ույ երկհնչյունը հնչյունափոխվի։

Լույս, փույթ, սույզ, թույն, կապույտ, ձույլ։

Լուսավոր, սուզանավ, թունավոր, կապտաչյա, ձուլվածք

  1.       Վերականգնե՛ք հնչյունափոխված հիմքի անհնչյունափոխ ձևերը։

Սառցարան, մատուցող, ընկուզենի, դաշունիկ, արնանման, ձնաբուք։

սառույց, մատույցել, ընկույզ, դաշյուն, արյուն, ձյուն

  1.       Կազմե՛ք մեկական այնպիսի բառ, որոնցում տրված բառերը և արմատները չենթարկվեն հնչյունափոխության։

Բույր, գույն, հույս, շեն, զուրկ, զնին, մուտ։

անուշաբույր, անգույն, անհույս, շենք, տնազուրկ, լուսամուտ

  1.       Վերականգնե՛ք հնչյունափոխված հիմքերի անհնչյունափոխ սկզբնաձևերը՝ նշելով տեղի ունեցած հնչյունափոխությունը։

Թրատել, հոգյակ, ճչակ, կլանել, ձնհալ, գժվել, քրքջալ, հոգեբույժ։

թուր-թր, հոգի-հոգյ, ճիչ-ճչ, կուլ-կլ, ձյուն-ձն, քրքինջ-քրքջ, հոգի-հոգե

  1.   Կազմե՛ք երկուական այնպիսի բառ, որոնցում տրված բառերը և արմատները մի դեպքում չենթարկվեն, մյուսում ենթարկվեն հնչյունափոխության։

Առաջին համաշխարհային պատերազմը․

1․ Համառոտ նկարագրե՛ք Առաջին Աշխարհամարտի գլխավոր ճակատամարտերը։
Մարնե 1914 ,Տաննեբերգ 1914 ,Իպրի ճակատամարտեր 1915 ,Գալիպոլու 1915–1916, Սոմմի 1916
2․ Ներկայացրե՛ք Առաջին Աշխարհամարտի հետևանքները։
Միլիոնավոր զոհեր և մեծ կորուստներ,Եվրոպայի տնտեսության ավերում,տարբեր կայսրությունների փլուզում, նոր պետությունների ստեղծում, լարվածություն

3․ Թվարկե՛ք հայ կամավորական ջոկատները և նրանց հրամանատարական կազմը:

Հայկական կամավորականներ Օսմանյան ճակատում
Հրամանատարներն էին Դիմիրգոնյան, Հրաչյա Հովհաննիսյան, Արամ Մանուկյան:

Լրացուցիչ ախատանք


  1.   Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը՝ գրելով է կամ ե։

Ծովեզր, լայնէկրան, պնդերես, որևիցէ, Երևանջեկ, հրեշ, տիեզերք, մեջք, եգիպտացորեն, ինչևէ, ողբերգակ, ինչևիցէ, ամենաէժան, խուռներամ, երբևէ, աշտե, եկեղեցի, եղերերգ, չէի, ցնծերգ։

  1.       Լրացնել բաց թողնված տառերը՝ է կամ ե։

Միջօրե էր, աներևակայելի շոգ։ Վարդգեսը, որ երկար տարիներ չէր եղել հայրենի գյուղում, նորեկի անհագուրդ հետաքրքրությամբ զբոսնում էր հարազատ վայրերում։ Վերելքներով ու վայրէջքներով  ելևեջող ճանապարհը ծանոթ էր նրան։ Ահա երփներանգ դաշտերը, ուր արածում են գոմեշների նախիրները, Սևանհէկը, որ առատ էլեկտրաէներգիա է մտակարարում շրջակա գյուղերին։

  1.       Լրացնել բաց թողնված տառերը՝ գրելով օ կամ ո։

Առօրյա, թռչնաորս, ողորկ, անօրգանական, բարօրություն, անդորր, անօրինակ, անորսալի, անօգուտ, որբանոց, այսօր, պարզորոշ, օրեցօր, Ամանոր, այլօրինակ, անօրինություն, օթևան, զօր ու գիշեր, հիմնովին, սնոտի, պնդօղակ, եղբորորդի։

  1.       Լրացնել բաց թողնված տառերը՝ օ կամ ո։

Օդանավը թռչում էր հնօրյա երկիր՝ Հայաստանի վրայով։ Միօրինակ հռնդյունից ձանձրացած՝ դիտում ենք բացօթյա թանգարան համարվող յուրօրինակ լեռնաշխարհը։

Վաղորդյան արեգակի ճառագայթները հոծ ամպերի միջով լուսավորել են դեղնազօծ արտերը, արծաթազօծ սառնորակ գետակները։ Փչում է մեղմօրոր քամի, և մեղմորեն օրորվում են ցորենի հուռթի ցանքատարածությունները։

  1.   Ըստ անհրաժեշտության գրեք ը։

Հյուրընկալ, դյուրընկալ, անակնկալ, առնչվել, երկնչել, պարընկեր, խոչընդոտ, ակնթարթ, դասընթաց, մթընկա, անընթեռնելի, խոյընթաց, չըմբռնել, զուգընկեր, նախընտրել, սրընթաց, խաղընկեր, ձեռնտու, ըմպելիք, առընթեր, ակնդետ, դյուընթեռնելի, այլընտրանք, ճեպընթաց։

  1.       Ըստ անհրաժեշտության գրի՛ր ը։

Դասընկերներով անակնկալ մի որոշում կայացրինք՝ արշավ կազմակերպել դեպի Մայմեխի կատարը և ամրացնել հայոց եռագույնը։ Ակնթարթորեն ընդունված որոշումը բոլորիս ոգևորեց։

Վերնթաց ճանապարհն անցնում էր որոտընդոստ գետակին զուգընթաց։ Ծառերը մթնկա անտառում թվում էին գիրկընդխառն կերպարանքներ և անըմբռնելի երկյուղով լցնում մեր սրտերը։ Վերելքը դժվարին էր, բայց ինքնըստինքյան հասկանալի է, որոշեցինք հաղթահարել խոչընդոտները և չընկրկել։

  1.       Լրացնել բաց թողնված  տառերը՝ ի, ե կամ յ։

Մատյան, քվեարկել, հեքիաթ, ատյան, լռելյայն, միլիոն, միմիայն, կղզյակ, միմյանց, ակադեմիա, հրեա, կրիա, պատյան, օվկիանոս, մարմարիոն, քամելեոն, շղթայաձև, բարյացակամ։

  1.       Լրացրո՛ւ բաց թողնված տառերը տեղանուններում՝

Ասիա, Ադրիատիկ ծով, Անգլիա, Բյուզանդիա, Բյուզանդիոն, Բուլղարիա, Զապարոժեց, Մեծ Բրիտանիա, Մոնղոլիա, Շոտլանդիա, Վիետնամ, Սոֆիա, Վիեննա, Վիկտորիա։

  1.   Ըստ անհրաժեշտության գրել յ։

Վերարկույի, միջօրե, վայրկյան, կարկաչուն, ճյուղ, թեյի, շյուղ, Կարինեի, Կարոյի, մրջյուն, տույժ, Միքայել, լռելյայն, ջղային, շրջագաjել, Նաիրի, վաշխառուի, ժողովածուում, զգույշ, եղբոր, վայելուչ։

  1.   Հետևյալ բառերից յ-ի սղմամբ կամ երկհնչյունի հնչյունափոխմամբ կազմել նոր բառեր։

Ցույց, զրույց, եղբայր, երևույթ, մշակույթ, աշխույժ, համբույր, գույն, մատյան, վայրկյան, սառույց, զեկույց, պատանյակ, շահույթ, ընկույզ, բույր, թույն, կույտ։

Ցուցամատ, զրուցակից, եղբորորդի, երևութանալ, մշակութային, աշխուժանալ, համբուրվել, գունագեղ, մատենադարան, սառուցապատ, զեկուցիչ, ընկուզենի, բուրավետ, թունավոր, կուտակված:

Աշխատանք դասարանում 

1. Ո՞ր բառի մեջ չկա -ոտ վերջածանցը։ 

Ծծմբոտ, ժանգոտ, խանդոտ, ծխախոտ, եռանդոտ, կարճաոտ, հիվանդոտ, բրդոտ, կորիզոտ, կաթոտ, մշկահոտ, նավթոտ, կարճառոտ, սրտամոտ,ածխոտ, համառոտ, կասկածոտ, թախծոտ, արոտ, կրակոտ։ 

Լեզուն կապվել – խայտառակությունից, վախից կամ շփոթությունից չկարողանալ խոսել։

Թևաթափ լինել – ուժասպառ լինել, կորցնել ոգևորությունն ու եռանդը։

Ուղտի ականջում քնած – շատ խորը ու հանգիստ քնել։

Պատի ծեփ դառնալ – ծեծից կամ հարվածից ուժեղ վնասվել, անհուսալի վիճակի հասնել։

Կրակի վրա յուղ լցնել – բարկացած, վեճի մեջ գտնվող մարդու զայրույթն ավելի մեծացնել։

Բուրդը քամուն տալ – կորցնել ունեցածը, զուր վատնել ինչ-որ բան։

Մտքի թելը կտրվել – մոռանալ ասելիքը կամ մտածածը, կորցնել խոսքի շարունակությունը։

3. Յուրաքանչյուր դարձվածքի համար ընտրի՛ր դրա հոմանիշ բառը և գրի՛ր կողքին։ 

Ականջ դնել → լսել

Գլուխ տանել → ձանձրացնել

Բուռը հավաքել → ենթարկվել

Կրիայի քայլերով → դանդաղ

Անարգանքի սյունին գամել → խայտառակել

Սիրտ անել → համարձակվել

Անուշ անել → ճաշակել

Աշխարհ գալ → ծնվել

Աչք դնել → հավանել

Արձան կտրել → քարանալ

4. Նախադասություններից դո՛ւրս գրիր հարցական դերանունները։  Նշի՛ր, թե դերանունը քանի տեսակ ունի։ 

Առավոտյան դու կարող ես հանդիպել նրան։
– դերանուններ՝ դու (անձնական), նրան (անձնական, տրական հոլով)։

Այստեղ բոլորը գիտեն իրենց անելիքը։
– բոլորը (ընդհանրական), իրենց (սևեռական / տիրական)։

Ո՞վ է այդ զինվորը։
– ով (հարցական), այդ (սահմանական)։

Ի՞նչ գիտես նրա մասին։
– ինչ (հարցական), նրա (տիրական)։

Վերցրու այնքան, որքան կարող ես։
– այնքան (ցուցիչ), որքան (հարցական-համեմատական)։

Եկավ նա, ում չէինք սպասում։
– նա (անձնական), ում (հարցական-հարաբերական)։

Ամբողջ օրը քեզ էի սպասում։
– քեզ (անձնական, տրական հոլով)։

Ամեն մեկդ ձեր անելիքն իմացեք։
– ամեն մեկդ (ընդհանրական), ձեր (տիրական)։

Մի քանիսը արձագանքեցին նրա հրավերին։
– մի քանիսը (անորոշ քանակական), նրա (տիրական)։

Ոչ ոք ինձ չսպասեց։
– ոչ ոք (բացասական), ինձ (անձնական, տրական հոլով)։

5. Գրի՛ր տրված բառերի հոլովումը։ 

1. Կաղին

  • Ի. կաղին
  • Ս. կաղնի
  • Տ. կաղնին
  • Ե. կաղնին
  • Գ. կաղնուց
  • Բ. կաղնիով
  • Տեղ. կաղնու մեջ / կաղնու վրա

2. Ոչ ոք

  • Ի. ոչ ոք
  • Ս. ոչ ոքի
  • Տ. ոչ ոքի
  • Ե. ոչ ոքի
  • Գ. ոչ մեկից
  • Բ. ոչ մեկով
  • Տեղ. ոչ մեկի մեջ / վրա

3. Տղամարդ

  • Ի. տղամարդ
  • Ս. տղամարդու
  • Տ. տղամարդուն
  • Ե. տղամարդուն
  • Գ. տղամարդուց
  • Բ. տղամարդով
  • Տեղ. տղամարդու մեջ / վրա

4. Աղախին

  • Ի. աղախին
  • Ս. աղախնի
  • Տ. աղախնին
  • Ե. աղախնին
  • Գ. աղախնից
  • Բ. աղախնով
  • Տեղ. աղախնի մեջ / վրա

5. Կիրակի

  • Ի. կիրակի
  • Ս. կիրակու
  • Տ. կիրակուն
  • Ե. կիրակուն
  • Գ. կիրակուց
  • Բ. կիրակուով
  • Տեղ. կիրակու մեջ / վրա

6. Ամուսին

  • Ի. ամուսին
  • Ս. ամուսնու
  • Տ. ամուսնուն
  • Ե. ամուսնուն
  • Գ. ամուսնուց
  • Բ. ամուսնով
  • Տեղ. ամուսնու մեջ / վրա

7. Հայելի

  • Ի. հայելի
  • Ս. հայելու
  • Տ. հայելուն
  • Ե. հայելուն
  • Գ. հայելուց
  • Բ. հայելով
  • Տեղ. հայելու մեջ / վրա

8. Ոսկի

  • Ի. ոսկի
  • Ս. ոսկու
  • Տ. ոսկուն
  • Ե. ոսկուն
  • Գ. ոսկուց
  • Բ. ոսկով
  • Տեղ. ոսկու մեջ / վրա

9. Գինի

  • Ի. գինի
  • Ս. գինու
  • Տ. գինուն
  • Ե. գինուն
  • Գ. գինուց
  • Բ. գինով
  • Տեղ. գինու մեջ / վրա

10. Երազ

  • Ի. երազ
  • Ս. երազի
  • Տ. երազին
  • Ե. երազին
  • Գ. երազից
  • Բ. երազով
  • Տեղ. երազի մեջ / վրա

11. Ուրախություն

  • Ի. ուրախություն
  • Ս. ուրախության
  • Տ. ուրախությանը
  • Ե. ուրախությանը
  • Գ. ուրախությունից
  • Բ. ուրախությամբ
  • Տեղ. ուրախության մեջ / վրա

Շունն ու սրվակը

Իմ սիրելի շուն, բարի շուն, իմ սիրելի շնիկ, մոտ եկ, հոտ քաշիր այս անուշահոտ ջրից, որը քաղաքիս ամենապատվական պարֆյումերից եմ գնել: Եվ շունը պոչը թափ տալով, որ, ըստ իս, այդ թշվառ արարածների ծիծաղի կամ ժպիտի նշանն է, մոտեցավ ու իր խոնավ դունչը հետաքրքրությամբ հպեց սրվակի բերանին, ապա հանկարծ ահով ետ-ետ քաշվեց ու սկսեց վրաս հաչել, ասես թե կշտամբելիս լիներ ինձ: Ա~հ, թշվառ շուն, եթե ես ձեզ մի կույտ աղբ առաջարկեի, դուք հաճույքով պիտի հոտոտեիք այն, անգամ գուցե խժռեիք այն: Այդպես է, իմ տխուր կյանքի անարժան ուղեկից, դուք նման եք հասարակության, որին չպետք է բնավ նուրբ անուշահոտություն առաջարկել (դա նրան նեղացնում է),այլ պետք է տալ լոկ խնամքով հավաքած աղտեղություններ:

Հեղինակ՝ Գիյոմ Ապոլիներ

  1. Բացատրի՛ր բառերը՝ ամենապատվական, պարֆյումեր, սրվակ, կշտամբել, բնավ։

Ամենահարգելի, օծանելիքագործ, անոթ, կոպտել, ամենևին

  1. Ի՞նչի հետ է համեմատում շան արձագանքը։

Նա այն համեմատում է դժգոհ հասարակության հետ:

  1. Ո՞ր հատվածում է արտահայտված ստեղծագործության ասելիքը։

Ա~հ, թշվառ շուն, եթե ես ձեզ մի կույտ աղբ առաջարկեի, դուք հաճույքով պիտի հոտոտեիք այն, անգամ գուցե խժռեիք այն:

Դուք նման եք հասարակության, որին չպետք է բնավ նուրբ անուշահոտություն առաջարկել (դա նրան նեղացնում է),այլ պետք է տալ լոկ խնամքով հավաքած աղտեղություններ:

  1. Ո՞րն է ստղծագործության ասելիքը, ներկայացրո՛ւ և շարադրի՛ր քո կարծիքը գաղափարի վերաբերյալ։

Կարծում եմ ստեղծագործության ասելիքը այն է, որ մարդիկ ցանկանում են այն ինչ իրենց դուր է գալիս, բայց վատ որոշում է նրանց համար, քան այն ինչ իրենց պետք է և կարող է երջանկացնել իրենց:

  1. Ի՞նչ նկատի ունի հեղինակը, երբ ասում է ,,խնամքով հավաքված աղտեղություն,, ։ Ինչպես ես հասկանում ,,աղտեղություն,, բառը։

Աղտեղությունը այն անարժեք հաճույքներն են դեպի որոնց ձգտում է գնալ հասարակությունը մտածելով որ արժեքավոր որոշումները ինրենցից շատ բան կպահանջեն, կամ որ նրանք շատ են սովոր ցածրարժեք բաներին մեծ սիրով ընդունում են այն:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

Կարդա՛ Վ․ Սարոյանի ,,Հանճարը,, ստեղծագործությունը և գրավոր պատասխանի՛ր հարցերին։

1. Ի՞նչ է նշանակում ,,հանճար,, բառը։ Ո՞ր դեպքում կօգտագործես այդ բառը։

Հանճառը նշանակում է տաղանդավոր, իմաստուն, այդ բառը կարելի է օգտագործել խելացի և ունակ մեկին նկարագրելու համար:

2. Ի՞նչ իմաստով է այստեղ ,,հանճար,, բառն օգտագործում Սարոյանը։

Որպես տաղանդավոր

3. Բնութագրի՛ր երիտասարդ հանճարին։

Նա մի երիտասարդ մարդ էր, ով ուներ հրաշալի մտքեր, բայ մտածում էր, որ ժամանակ չունի դեպի իր երազանքը գնալուն:

4. Ըստ այս ստեղծագործության բնութագրի՛ր հեղինակին։

Երևում էր, որ նա հետաքրքրվող է, համառ, ցանկանում էր ամենալավը երիտասարդին:

5. Ի՞նչ կարծիքի ես երիտասարդի սցենարի վերաբերյալ։

Իրականում ինձ այն շատ դուր եկավ, կաին անսպասելի և անկանխորոշելի պահեր, ինչպես ես եմ սիրում: Ընդհանուր առմամբ դեպքը նույնպես հետաքրքիր էր:

6. Ի՞նչ է ասում Սարոյանը ֆիլմերի մասին, գրի՛ր քո կարծիքը ժամանակակից ֆիլմերի մասին՝ կարևորելով սցենարային առանձնահատկությունները։

Սարոյանը ասում էր, որ ինչքան էլ լավ դերասաններ, աստղեր խաղան ֆիլմերում եթե սցենարը լավը չի, ֆիլմը լավը չի: Ասում էր, երբ ցանկանում են լավ ֆիլմ նկարել սցենարիստ չկա, իսկ եթե սցանարիստներ լինում են նրանց հնարավորություն չեն տալիս: Ժամանակակից ֆիլմերը իրականում իրարից շատ են տարբերվում, բայց կարծում եմ, որ բոլոր ֆիլմերի մեջ էլ կան այնպիսի պահեր որոնք անկանխատեսելի են և հենց դա էլ ստիպում է դիտողին շարունակել հետաքրքրվել սցենարով:

7. Ո՞րն է հեղինակի ասելիքը։

Կարծում եմ, որ խոսքը այստեղ ոչ թե ֆիլմի լավ ու վատի մասին է, այլ, եթե դու ունես մի լավ բան անելու կամ, ինչու ոչ քո երազանքին հասնելու հնարավորություն, ապա դա վաղվան մի թող և օգտվիր դրանից:

Ձևի պարագա

Ձևի պարագա

Ցույց է տալիս գործողության կատարման ձևը։

Արտահայտվում է ձևի մակբայներով, գոյականի տարբեր հոլովաձևերով, որակական ածականով, կապային կապակցությունով, դերանունով, դերբայական ձևերով։  Պատասխանում է ինչպե՞ս հարցին։

1.     Ընդգծի՛ր ձև պարագաները։

Սիմինդրի երկար տերևները թրերի նման քսվում էին իրար։

Քամին սկզբում քշեց թեթև, իսկ հետո գազանաբար պոկեց թույլ ամրացրած տանիքները:

Տարերքը կամաց-կամաց սեղմում էր իր չարագույժ օղակը:

Չոր խոտը շատ արագ ու հեշտ է վառվում անգամ փոքրիկ կայծից:

Դժվարությամբ է հարմարվում նոր վայրում:

Արահետը ոչ թե գնում էր դեպի գյուղը ուղիղ գծով, այլ շարունակ ծառերի մեջ գալարվելով:

 

Պատճառի պարագա

Ցույց է տալիս գործողության կատարման պատճառը։

Պատասխանում է ինչի՞ց, ի՞նչ պատճառով հարցին։

Արտահայտվում է գոյականի բացառական հոլովով, կապային կապակցություններով, դերբայական ձևերով՝ անորոշ դերբայի բացառական և գործիական հոլովներով։

2.     Գտի՛ր պատճառի պարագաները, ընդգծի՛ր։

Տիկինը սարսռաց սեփական մտքից։

Նրա դեմքը շիկնել էր թեթև հուզմունքից։

Վախից կուչ էր եկել սենյակի մի անկյունում։

Ապրուստի այլ միջոց չունենալով՝ ծերուկը սենյակը վարձով էր տալիս։

Շատ աշխատելուց նրա մկանները ամրացել էին։

Մենակություն բառից դողում է օդն իմ սենյակի։

Պարագաներ

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

  1. Կետադրի՛ր:

Հույների ծովերի աստված Պոսեյդոնին եզ էին զոհաբերում՝ որպես ջրային տարերքի հզորության խորհրդանիշ:
Քարակերտ ու կղմինդրածածկ փոքրիկ տունը՝ որպես շքեղ ապարանք, առանձնանում էր գյուղի խարխուլ տների մեջ:
Նկարահանող խցիկի մոտ անփույթ կանգնած էր Ջեկը` իբրև իր արժեքն իմացող անփոխարինելի օպերատոր:
Տուփից ուղիղ դեպի կինը դուրս թռավ թունավոր կանաչ օձը` իբրև դիպուկ նետված փետրագնդակ:
Իբրև սուրացող շնաձկանը կպած խխունջներ` կառչել էինք վազող կենդանուց:
Լեռների ու բլուրների մեծ մասը` որպես հրաբխային ժայթքման զավակներ, վեր են նետված ստորերկրյա հզոր ուժերի կողմից:

  1. Հարցական դերանունները փոխարինի՛ր խնդիր (գործողության հետ առնչություն ունեցող առարկա) լրացումներով:

Մի ականատես նկարագրում էր նախագիծը:
Բնության բոլոր ուժերը միասին անճանաչելիորեն փոխում են աշխարհը:
Լավան մոտենում էր ջունգլիներին:
Մի քանի օր անց որսորդներն են օգնության հասնում մոլորվածներին:
Լեռները դղրդում էին երաժշտությունից:
ժայռի գագաթը միայն ճոպանուղով կարելի է բարձրանալ:

Պարագաներ

Պարագաներ

Բայի այն լրացումները, որ ցույց են տալիս գործողության հետ կապ ունեցող հանգամանքներ, կոչվում են պարագաներ։

Լինում են տեղի, ժամանակի, ձևի, պատճառի, նպատակի, պայմանի, չափ ու քանակի և այլն։

Տեղի պարագա

Բայական անդամի այն լրացումն է, որը ցույց է տալիս գործողության կատարման տեղը։

Պատասխանում է որտե՞ղ հարցին, արտահայտվում է տեղի մակբայով, դերանուններով, տրական , հայցական, բացառական, գործիական, ներգոյականհոլովներով և կապային կապակցությամբ։

 

1.     Գտի՛ր տեղի պարագաները, ընդգծի՛ր։

Ես թողել եմ հեռվում դալարագեղ այգին։

Բլուրների վրա ալիք-ալիք փռված էր մշուշը։

Քեզ եմ թողել այնտեղ, իմ սպասված երազ։

Մեր գյուղից վեր, մինչև այսօր պահպանվել է այդ շինությունը։

Հնձանի ստվերում ՝ ուռենու կողովների մեջ, սև խաղողը շողշողում էր։

Ուղիղ երկու շաբաթ Մաշտոցը գրեթե դուրս չեկավ իր կացարանից։

Կապույտ լուսավոր երկնքի տակ սլացիկ ծառեր են։

Արարատյան դաշտի հնագույն գյուղերից մեկում ապրում էր մի պատկառելի ծերունի։

Մըսր քաղաքում ապրող Մելիքը մարդիկ ուղարկեց Սասուն։

 

 

Ո՞ր նախադասության մեջ տեղի պարագա չկա

Ա․ Կանաչը անցյալ տարվա չոր խոտի տակ ծլել էր արդեն։

Բ․ Հրացանը մահակի պես ձեռն առած՝ ամեն օր նախիրը սարն էր քշում։

Գ․ Մթնաձոր տանող միակ արահետը առաջին ձյան հետ փակվում էր։

Դ․ Հովիվը բարկանում է շների վրա և նույնիսկ նրանց վրա մահակ բարձրացնում։

Ժամանակի պարագա

Ցույց է տալիս գործողության կատարման ժամանակը։

Արտահայտվում է ժամանակի մակբայներով, գոյականի տարբեր հոլովաձևերով /տրական, հայցական, բացառական, գործիական, ներգոյական/, կապային կապակցություններով, դերբայական ձևերով /համակատար դերբայ/։

1.     Գտի՛ր և ընդգծի՛ր ժամանակի պարագաները․

Խաղաղ գիշերով դու կգաս։

Փողոցն անցնելիս սայթաքեց։

Հավաքվեցին գիշերով։

Գյուղը դատարկվեց մի ակնթարթում։

Մինչև գարուն ոչ մի մարդ ոտք չի դնում անտառներում։

Սակայն Մթնաձորում այժմ էլ թավուտ անտառներ կան։

Գիշերվա հետ որսի են ելնում։

Մի երեկո խոստովանեց իր սերը։

Մասնավորող պարագայական բացահայտիչ

2.     Կետադրել, նշել տեսակը․

Ձորի երկու կողմերում, թավուտ անտառների մեջ`արջեր շատ են լինում։ Տեղի պարագա

Վաղ առավոտյան` ուղիղ ժամը վեցին, արթնանում էր։

Ժամանակի պարագա

Երևանում` Աբովյան փողոցում, նկարահանում է։

Տեղի պարագա

Հաջորդ օրը` շոգ կեսօրին, նա տուն վերադարձավ։

Ժամանակի պարագա

Կետադրի՛ր

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Կետադրի՛ր:

Մենք, ես ու Ցոլակը, մտանք բակ։

Ընկերներս՝ գլխաբաց, չթե հասարակ շապիկով, երկու տղա քայլում էին գետափով։

Ես ու իմ ընկերը Անդոն հաց ենք տանում նրա հոր՝ բրուտ Ավագի, համար։

Կարմիր շորերով աղջիկը, այդ բարձրահասակ երեխան, հեռացավ կտուրից ու մոտեցավ աղջիկներին։

Մուխի մեջ երևաց ոսկե ծամիկներով Ազնոն՝ դուստրը իմ վաղեմի ծանոթի։

Քամին՝ աշխարհի հզոր ու անսանձ ոգին, վայրագ ուժով խառնեց-պղտորեց գետի անշարժ ջրերը։

Մեր երեխաներիս աչքը չէր հեռանում արագիլներից։

Ամենավերին աստիճանին կանգնած էր իմ բարեկամը՝ Բաֆուտի Ֆոնը։

Ծառերից, հազարամյա կաղնիներից կանցնես ու կտեսնես փնտրածդ հյուղակը։

2. Նայի՛ր օրինակին և ընդգծված որոշիչբառակապակցությունը փոխարինի՛ր որպես կամ  իբրև կապերով կազմվող բացահայտիչներովԿետադրությանն ուշադրությո՛ւն դարձրու:

Օրինակ`

Կոշիկի դատարկ տուփի  նման տունը ինչ-որ մեկիկողմից մոռացվել էր այդ հեռավոր բլրի վրա: 1. Որպես կոշիկի դատարկ տուփ՝  տունն ինչ-որմեկի կողմից մոռացվել էր այդ հեռավոր բլրի վրա:
 2. Տունը` որպես կոշիկի դատարկ տուփ, ինչ-որմեկի կողմից մոռացվել էր այդ հեռավոր բլրի վրա:
Նավի հսկա թրի նմանվող սուր քթամասը ճեղքումէր ջուրը: 
Ապահով թաքստոցի նմանվող այդ տակառըկատվին շատ էր փրկել:
Մութ վարագույրի նմանվող անտառը թաքցնումէր այդ հսկա կենդանիների բախումը, բայցձայները լսվում էին:
Սպիտակ բրդի եթերային ծվենների նման  ամպերը սահում էին մեր գլխի վրայով:
Տարօրինակ արձանների նմանվող ժայռերըկանգնել էին
քամուն հանդիման:
Այդ վայրերի միակ տիրակալի նման  քամինշեփորում ու գոռգոռում էր ժայռերի ծերպերում:

Որպես նավի հսկա թրի նմանվող սուր քթամաս՝ նավը ճեղքում էր ջուրը։
Նավի սուր քթամասը, որպես հսկա թրի նմանող, ճեղքում էր ջուրը։

Որպես ապահով թաքստոցի նմանվող տակառ՝ այն կատվին շատ էր փրկել։
Տակառը, որպես ապահով թաքստոց, կատվին շատ էր փրկել։

Որպես մութ վարագույրի նմանվող անտառ՝ այն թաքցնում էր հսկա կենդանիների բախումը, բայց ձայները լսվում էին։
Անտառը, որպես մութ վարագույր, թաքցնում էր հսկա կենդանիների բախումը, բայց ձայները լսվում էին։

Որպես սպիտակ բրդի եթերային ծվեններ՝ ամպերը սահում էին մեր գլխի վրայով։
Ամպերը, իբրև սպիտակ բրդի եթերային ծվեններ, սահում էին մեր գլխի վրայով։

Որպես տարօրինակ արձաններ՝ ժայռերը կանգնել էին քամուն հանդիման։
Ժայռերը, որպես տարօրինակ արձաններ,

3. Նախադասությունն ընդարձակիր` կետերի փոխարեն  որպես ի՞նչ, իբրև ի՞նչ, որպես ո՞վ, իբրև ո՞վ հարցերին պատասխանող բացահայտիչներ գրելով:

Էլիասը որպես փորձառու ուղեկից ինձ բացատրում էր ճանապարհը:
Անտառը իբրև հսկա կենդանու նմանվող անտուն մի մարմին մռայլ ու գժկամ տեսք ուներ:
Թռչունի առաջին ճիչը որպես վաղվա օրվա նախանշան չափազանց զարմացրեց մեզ:
Իսկ այդ արձակ տարածության մեջ արձանն էր որպես մոռացված հերոսի խորհրդանիշ։
Պահակը որպես գիտակ ու զգոն մարդ որոշեց ինձ մենակ չթողնել:
Ներողամիտ հայացքով նրանց խուճապին ու իրարանցմանը հետևում էր հավաստին իբրև բոլորին հասկացող ու հանդուրժող ծնող։
Հարցերին պատասխանող պարոնը որպես բանիմաց ու փորձառու մասնագետ, անցավ հավաքվածների միջով ու մոտեցավ մեքենային: