Մարդիկ իրենց կյանքի ընթացքում ունենում են դժվար և կարևոր պահեր, որոնց ընտրությունից կախված են շատ բան: Դրանցից մեկը կոպիտ դառնալն է: Ինչո՞ւ են մարդիկ կոպիտ դառնում, շատ մարդիկ կոպիտ են դառնում ինչ-որ ժամանակահատվածով, օրինակ՝ լարված կամ հոգնած լինելուց, բայց կան մարդիկ, որոնք իրենց ողջ կյանքի ընթացքում լինում են կոպիտ և անհարգելի պահվացքով: Շատ դեպքերում մարդիկ դառնում են կոպիտ իրենց բարեկամների կամ մոտիկ մարդկանց, օրինակ՝ հոր, մոր և այլ ընտնիքի անդամների մահվանից հետո: Բայց լինում են մարդիկ, որոնք ի ծնե այդպիսինն են: Հիմնականում այդ մարդկանց նույնպես չեն հարգում, որը իմ կարծիքով ժամանակ առ ժամանակ սխալ է: Որովհետև իրենց չհարգելու դեպքում մարդը կարող է մնա այդպիսին կոպիտ, իսկ հարգելու դեպքում հակառակը ըդունի իր սխալը և փոխվի: Այսքանը ինչո՞ւ են մարդիկ կոպիտ դառնում:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1.Տրված գոյականներից, ածականներից, դերանուններից, մակբայներից և ձայնարկություններից բայեր կազմի´ր:

Ա. Ծաղիկ, քար, անուն, քարոզ, ձև:
Բ. Մեծ, բարձր, կարմիր, տափակ, սուր:
Գ. Ոչինչ, բոլոր, նույն, ամբողջ:
Դ. Կրկին, արագ, դանդաղ, հաճախ:
Ե. Վա՜յ, մկըկը, տը՜զզ, թրը՛խկ:

Ա. Գոյականներ

• Ծաղիկ — ծաղկել

• Քար — քարել, քարանալ

• Անուն — անվանել

• Քարոզ — քարոզել

• Ձև — ձևավորել, ձևել

Բ. Ածականներ

• Մեծ — մեծացնել, մեծանալ

• Բարձր — բարձրացնել, բարձրանալ

• Կարմիր — կարմրել

• Տափակ — տափակեցնել, տափակել

• Սուր — սրել

Գ. Դերանուններ

• Ոչինչ — 

• Բոլոր — 

• Նույն — նույնականացնել

• Ամբողջ — ամբողջացնել, ամբողջանալ

Դ. Մակբայներ

• Կրկին — կրկնել

• Արագ — արագացնել

• Դանդաղ — դանդաղեցնել

• Հաճախ — հաճախել

Ե. Ձայնարկություններ

• Վա՜յ — վայելել

• Մկըկը — մկըկալ

• Տը՜զզ — տըզզալ

• Թրը՛խկ — թրըխկալ

2.Տրված բայերից նորերն ստացի´ր` դրանք բաղադրելով Բ խմբի նախածանցների հետ:

Ա.Նայել, կառուցել, գրել, ճառել, դառնալ, հայտնել:
Բ.Անդր, վեր, արտ, հակ, մակ, ստոր:

Ա. Բայեր

• Նայել — վերնայել, արտանայել

• Կառուցել — վերակառուցել, անդրկառուցել, հակակառուցել

• Գրել — վերագրել, արտագրել, անդրագրել

• Ճառել — վերաճառել

• Դառնալ — անդրադառնալ, հակադարձել

• Հայտնել — արտահայտել

Բ. Նախածանցներ

• Անդր →հետադարձ կամ կապ ունեցող գործողություն (օր.՝ անդրադառնալ)

• Վեր — կրկնակի, վերականգնման գործողություն (օր.՝ վերակառուցել)

• Արտ — դուրս գալու կամ տարածելու գործողություն (օր.՝ արտագրել)

• Հակ — հակասության կամ հակառակ գործողություն (օր.՝ հակադարձել)

• Մակ — մակերեսային կամ վերին գործողություն

• Ստոր — ստորև կամ ներքևի գործողություն

 3. Փորձի՛ր բացատրել բայերի նման խմբավորումը:

Ա. Տեսնել, նստել, ձևել, կարել, իջնել, բարձրանալ, մեծացնել:
Բ.Ձևափոխել, շրջանցել, հեռագրել, մեղադրել:
Գ. Գլուխ տալ, ձիգ տալ, գործ անել, վեր կենալ:

Ա. Պարզ բայեր

• Այս խմբի բայերը պարզ ձև ունեցող արմատային բայեր են, որոնք հիմնականում մեկ գործողություն են արտահայտում (օր.՝ տեսնել, նստել, իջնել):

Բ. Բարդ բայեր

• Այս բայերը ձևավորվում են հիմնական բայերից՝ որոշ նախածանցների կամ ածանցների ավելացմամբ՝ նոր իմաստ հաղորդելու համար (օր.՝ ձևափոխել, շրջանցել, հեռագրել):

Գ. Բառախմբային բայեր

• Այս խմբի բայերը կազմված են երկու և ավելի բառերից, որոնք միասին մեկ գործողություն են արտահայտում (օր.՝ գլուխ տալ, գործ անել, վեր կենալ):

1. Դերանունները փոխարինի՛ր համապատասխան հոդերով (եթե պետք է, կարող ես նախադասությունից բառ հանել): Ընկերըտ մենակ քայլում էր փոշեծածկ ճանապարհով:
որսս իր ոտքով եկավ:
 ծովափի բնակիչներըս, ծովից ենք հանում մեր սնունդն ու հարստությունը:
  ամենաուժեղ մարզիկտ, հաղթանակով պիտի գա:
Ես որսորդս  ու կյ անքում շատ բան եմ տեսել:
Դուք` մեր շնորհալի տղաները, ձեր խոսքը դեռ չեք ասել:
սիրտըդ քա՛ր է, քար:
Ձերքդ  ընկնողին պրծում չկա:

2.Գրի՛ր, թե ընդգծված մասնիկն ինչ  է նշանակում.

ա) ս-ն`ե՞ս, մե՞նք, ի՞մ, թե՞ մեր.
 բ) դ-ն` դո՞ւ, դո՞ւք, քո՞, թե՞ձեր.

Երկրի բնակիչներս-մենք շատ  անփույթ ենք մեր մեծագույն հարստության նկատմամբ:

Մեծերդ դուք երեխաներիս անընդհատ փոխել եք ուզում:
իմ Շուրջը ոչինչ չեմ նկատում:
ես ինքս լճի ափին լինել շատ եմ սիրում:
Կենդանու հետքերն դու ինքդ կնկատես թաց գետնի վրա:
քո աչքներդ լույս լինի:

3. Դերանունների գործածության հետ կապված սխալները գտի՛ր և ուղղի՛ր:

Մի վարժեցնող փոկին խոսել է սովորեցրել: Իր սանիկի խոսելու ընդունակությունր զարգացրել է երեք տարում: Այս ժամանակամիջոցում իր (փոկի) սիրած ծովատառեխը տալու և խրախուսելու միջոցով հասել է նրան, որ փոկն անգլերեն ասում է «Բարև, ինչպե՞ս ես», «Եկ այստեղ» և այլ նախադասություններ: Այլևս ոչ ոք չէին ուզում տեսնել այդ մարդուն:
16-րղ դարի բոլոր ազնվական մարդիկ Ամերիկան հայտնագործողներից նոր նվեր ստացան:
Բոլոր աշխարհն է հետևում ռոբոտների արտադրությանը: Ֆիրմայի արտադրած ամբողջ նոր մեքենաները շատ արագ սպառվել են:

Կարդա՛

Դերանուններն ըստ կազմության լինում են պարզ (ես, այս, ուրիշ) և բաղադրյալ (այստեղ, ինչպես): Բաղադրյալ դերանուններից մի քանիսն ունեն հարադիր գրություն (մի քանի, ոչ ոք և այլն):

Գոյականին փոխարինող դերանունները հոլովվում են հիմնականում գոյականների նման: Գոյականներից տարբեր կերպ են հոլովվում ես, դու, նա, ինքը, մենք, դուք, սա, դա, ով դերանունները:

Դերանունների գործածությունը խոսքն ազատում է կրկնություններից և խճողումներից:

1. Տրված դերանուններով բառեր կազմի՛ր:

Ես, ինքը (իր կամ յուր), այս, նույն, այլ, ամեն:

1. Ես — եսասիրություն

2. Ինքը (իր կամ յուր) — ինքնահավան, իրագործել

3. Այս — այսօրվա, այսուհետ

4. Նույն — նույնական

5. Այլ — այլընտրանք

6. Ամեն — ամենակարող, ամենուր

2.Տրված որոշյալ դերանուններով նախադասություններ կազմի՛ր:

Բոլոր, բոլորը, ամբողջ, ամբողջը, ամեն ինչ, յուրաքանչյուր, ամեն մի:

1. Բոլոր — Բոլոր աշակերտները մասնակցեցին դասին:

2. Բոլորը — Բոլորը համաձայն էին նոր առաջարկին:

3. Ամբողջ — Ամբողջ օրն աշխատեցի նախագծի վրա:

4. Ամբողջը — Ամբողջը լավ ավարտ ունեցավ:

5. Ամեն ինչ — Ամեն ինչ կախված է քո որոշումից:

6. Յուրաքանչյուր — Յուրաքանչյուր մարդ իրավունք ունի արտահայտել իր սուբյեկտիվ կարծիքը:

7. Ամեն մի → Ամեն մի փորձություն հնարավորություն է առաջընթացի:

3.Տրված ժխտական և անորոշ դերանուններով նախադասություններ կազմի՛ր:

Ինչ-որ, մի քանի, ուրիշ, ոչ մի, ոչ ոք, ոչինչ:

1. Ինչ-որ — Նա ինչ-որ բան էր որոնում սենյակում:

2. Մի քանի — Մի քանի աշակերտ ուշացել էին դասից:

3. Ուրիշ — Ուրիշ լուծում գտնել հնարավոր չէր:

4. Ոչ մի — Ոչ մի բառ չկարողացավ ասել զարմանքից:

5. Ոչ ոք — Ոչ ոք չէր սպասում այդպիսի արդյունքի:

6. Ոչինչ — Ոչինչ հնարավոր չէ փոխել այս իրավիճակում:

1. Պարզի՛ր, թե տրված թվականներն ի՞նչ սկզբունքով են խմբավորվել.

Ա. Մեկ, հինգ, վեց, ութ, տասը, քսան, հարյուր, հազար:

Պարզ

Բ. Տասնմեկ, քսանյոթ, հարյուր տասնինը, հազար վեց հարյուր քսանութ:

Բարդ

Գ. Երեսուն, քառասուն, երկրորդ, հինգերորդ, վեցական, տասական:

Ածանցավոր:

Դ. Հազար հինգ հարյուր յոթանասունմեկ, ութսունվեց, քսանյոթերորդ, քառասունմեկերորդ, մեկ երրորդ, երեք տասնորդական:

Բարդածանցավոր:

2. Տրված թվականներով բառեր կազմի՛ր`  դրանք բաղադրելով Բ խմբում տրվսւծարմատների և  ածանցների հետ:

Ա Երկու, երեք, չորս (քառ), յոթ, ինը, տասը, քառասուն, առաջին, երրորդ:
Բ. ճյուղ, գլուխ, ամ, ակի, անի, յա, յակ, պատիկ:

1. Երկու

• երկճյուղ

• երկամյա

• երկապատիկ

2. Երեք

• եռագլուխ

• եռամյա

• եռապատիկ

3. Չորս (քառ)

• քառագլուխ

• քառամյա

• քառապատիկ

4. Յոթ

• յոթամյա

• յոթապատիկ

5. Ինը

• իննագլուխ

• իննամյա

• իննապատիկ

6. Տասը

• տասնագլուխ

• տասնամյա

• տասնապատիկ

7. Քառասուն

• քառասունամյա

• քառասունապատիկ

8. Առաջին

• առաջնական

9. Երրորդ

• եռակի

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Տրված թվականները խմբավորի՛ր

ա) ըստ կազմության (պարզ, ածանցավոր, բարդ, բարդածանցավոր).
բ) ըստ նրա, թե ի՛նչ են ցույց տալիս (քանակ, թվային բաշխում, թվային կարգ).
գ) ըստ նրա, թե ինչպե՛ս են գրվում (կից, անջատ, գծիկով):

Հարյուր քսան, վաթսուն, երրորդ, յոթ, տասը-տասը, չորրորդ, վաթսունմեկերորդ, ինր, քառասուն-քառասուն, հազար ինը հարյուր իննսունվեց, մեկական, հարյուրութսուներեքերորդ, երկու հազար հինզ հարյուր տասնվեց, հինգական, տասնյոթերորդ, քառասուներորդ:

• Պարզ: յոթ, ինը, վաթսուն

• Ածանցավոր: երրորդ, չորրորդ, քառասուներորդ, տասնյոթերորդ, վաթսունմեկերորդ, հարյուրութսուներեքերորդ

• Բարդ: քառասուն-քառասուն, հարյուր քսան

• Բարդածանցավոր: երկու հազար հինգ հարյուր տասնվեց, հազար ինը հարյուր իննսունվեց, տասը-տասը, հինգական, մեկական

2. Տեքստի թվականները բառերով գրի՛ր:

Մարդն իր կյանքի 70 տարվա ընթացքում միջին հաշվով 50 000 000 քայլ է անում:  Քաղաքային տրանսպորտով երթևեկող մարդն օրական 2 000 քայլ է անում:
Մարդն իր կյանքի 70 տարիներից 13-ը ծախսում է խոսակցությունների, 6 տարի` ուտելու վրա: Այդ ընթացքում 100 տոննա ուտելիք է օգտագործում:
Կյանքի 1/3-ը քնած  է անցկացնում:

Մարդն իր կյանքի յոթանասուն տարվա ընթացքում միջին հաշվով հիսուն միլիոն քայլ է անում:

• Քաղաքային տրանսպորտով երթևեկող մարդն օրական երկու հազար քայլ է անում:

• Մարդն իր կյանքի յոթանասուն տարիներից տասներեք տարին ծախսում է խոսակցությունների, վեց տարի՝ ուտելու վրա: Այդ ընթացքում հարյուր տոննա ուտելիք է օգտագործում:

• Կյանքի մեկ երրորդը քնած է անցկացնում:

Ինձ ուրախություն է պատճառում

Ինձ ուրախություն են պատճառում  ընտանիքս  և  ընկերներս։  Ընտանիքս շատ բարի է, մայրիկս  շատ հոգատար է, նույնը՝ հայրիկս, ես չունեմ ո՛չ քույր, ո՛չ եղբայր։ 

Ունեմ  շատ ընկներ, որոնց հետ սիրում եմ շատ ժամանակ անցկացնել, երբեմե խաղում ենք։

Աշխատանք դասարանում 

1. Պարզի՛ր, թե քերականական ո՛ր հատկանիշի  հիման վրա է կազմվել յուրաքանչյուր խումբը (խմբի բոլոր բաոերն ի՞նչ ընդհանուր հատկանիշ ունեն):

Ա. Ուրարտու,  Արա Գեղեցիկ, Արագած, Արգիշտի, Նեղոս, Վահան Տերյան, «Անուշ», Ռուսաստանի Դաշնություն — հատուկ գոյական։

Բ. Մանկություն, միամտություն, ուրախություն, սուգ, վիշտ, ահ, հնարավորություն: Վերացական գոյական

Գ. Հայր, մայր, մարդ, կին, ընկեր, եղբայր, հոգեբան, ուսանողուհի, դերասանուհի, անձնավորություն: անձնանիշ

2. Տրված խմբերի գոյականները հոգնակի դարձրու և բացատրի՛ր օրինաչափությունը:

Ա Ուժ, Ուժեր, Տարրեր, ծովեր, նավեր, կույտեր, բերդեր, շենքեր:

Բ. ճանապարհներ, գաղտնիքներ, հրաշքներ, մեքենաներ, շրջաններ, շինություններ, նավահանգիստներ:

Գ. Գառներ, դռներ, մատներ, մկներ, թոռներ, ձկներ, լեռներ, բեռներ:

Դ. Աստղեր, արկղեր, վագրեր, անգղեր, սանրեր:

Ե. Ծովածոցեր. Ծովածոցեր, սուզանավեր, դաշտավայրեր, շնագայլեր, հեռագրեր, լրագրեր:

Զ. Քարտաշներ, գրագիրներ, լեռնագործներ, բեռնակիրներ:
է. Մարդիկ, կանայք:

Աշխատանք դասարանում 

,,Ուսումնական աշուն,, նախագծերի քննարկում։ 

1. Փորձի´ր պարզել, թե ընդգծված ածականները ո՛ր խոսքի մասի իմաստով են գործածվել:

Անվերջ սպիտակը հոգնեցրել է, ուրիշ գույների եմ ուզում նայել:
Կապույտը կբերեմ, դա քեզ շատ է սազում:
Խոսում էր աշխարհի չարից  ու բարուց:
Ավելի լավին  ու կատարյալին  է ձգտում:
Մեղավորները կանգնել էին գլխահակ ու ամոթահար:
Շատ չար խոսեց, կարծես թե մեղադրում էր բոլորին:
Կանգնել ու մեղավոր ժպտում էր:

2. Ընդգծված բառերը որտե՞ղ են գործածվել որպես կապ, որտե՞ղ` որպես այլ խոսքի մասեր (կապերն ընդգծի՛ր):Առաջ նա բոլորովին չէր մտածում իր արարքների մասին:
 Որոշել էր ծովափ գնալուց առաջ լողալ սովորել:
Մի հաստ շապիկ հագավ բաճկոնի տակից, բայց էլի մրսում էր:
Սեղանի վրա  թափթփված թղթերի ու գրքերի մեջ մի կաշեկազմ տետր կար:
Վրան խոսել էին քրոջ երեսից:
Երեսից հասկացա, որ բոլորովին էլ գոհ չէ:

3. Տրված գոյականները չորս խմբի բաժանի՛ր ըստ կազմության:

Մայրցամաք-բարդ, գոյություն անցացավոր, գետին- պարզ  ողբերգություն բարդ ածանցավոր, գազան պարզ ածանցավոր- նախաճաշ, ցնցում-ածանցավոր, արտասահման ածանցավոր, ճամփա պարզ, ուժ -պարզ, զոհ պարզ, նավ պարզ, նավահանգիստ-բարդ, նավակ ածանցավոր, հայրենիք ածանցավոր, վերադարձ ածանցավոր, մայրաքաղաք բարդ, օտարամոլություն բարդ ածանցավոր:

4.Տրված գոյականներից նորերը կազմի՛ր` ուհի, ստան, ոց, ություն ածանցներով:

Հայուհի, դպրոց, այգեստան, բուրաստան, ծառաստան, բժշկուհի, պարսկուհի:

5.Տրված բայերից  ածանցավոր գոյականներ կազմի՛ր և ածանցներն ընդգծի՛ր:

Նկարիչ, գրիչ, զարթոնք, թափոն, ուսուցիչ, քերիչ, վարիչ, հաճախորդ, բախիչ, հնչուն, վազորդ,

 հանիչ, շարժիչ, մոտիկ, կոշտություն:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Կետերը փոխարինի՛ր փակագծում տրված բաղադրիչներից կազմված համապատասխան բաղադրյալ բառերով:

Մեր հանրապետության (հանուր, պետ, ություն) թռչնաշխարհի (թռչուն, աշխարհ) տարատեսակությունը (տար, տեսակ, ություն) պայմանավորված է նրանով, որ այստեղ գալիս են իրանական (Իրան, ական), Միջերկրական(մեջ, երկիր, ական) ծովի և կովկասյան (կովկաս, յան) թռչուններ: Դրանցից համընդհանուր (համ, ընդ, հանուր) ճանաչում (ճանաչ, ում) ունեն մարդու հարևանությամբ (հարևան, ություն) ապրողները և նրանք, որոնց կենսակերպը (կենս, կերպ) առնչվում է մարդու տնտեսական (տուն, տես, ական) գործունեության հետ:

2. Կետերը փոխարինի՛ր փակագծում տրված բաղադրիչներից կազմված համապատասխան բաղադրյալ բառերով:

Հողի ինքնամաքրվելու (ինքն, մաքուր, ել) հատկություն (հատուկ, ություն) ունի: Դա չի նշանակում, թե կարելի է նրան չափազանց (չափ, անց) շատ ծանրաբեռնել (ծանր, բեռն, ել) օրգանական (օրգան, ական) և անօրգանական (ան, օրգան, ական) թափոններով (թափ, ոն), բնակավայրերում (բնակ, վայր) հավաքված կենցաղային (կենցաղ, ային) աղբով, որովհետև հողի հնարավորությունները (հնար, ավոր, ություն) նույնպես (նույն, պես) անսահման (ան, սահման) չեն: Իսկ թափոնները (թափ, ոն) աղտոտված (աղտ, ոտ, (վ)ած) հողը սպառնում է հիվանդության (հիվանդ, ություն) առաջացման պատճառ դառնալ:

Գիտատեխնիկական (գետ, տեխնիկա, ական) առաջընթացման (առաջ, ընթաց) հետ մարդիկ պիտի մտածեն արտաքին միջավայրի(մեջ, վայր) պահպանության (պահ, պան, ություն) արդյունք (արդյուն, ք) ունեցող միջոցներ ստեղծելու մասին:

3. Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր բարդ բառերով:

Երկինքը քերելու չափ բարձր, բարի մտքով, վատ համբավ ունեցող, հեշտությամբ թեքվող, խաժ աչքեր ունեցող, կյանքը սիրող, հանրության կողմից ճանաչված, կյանքով ուրախացող։

երկնաքեր, բարեմիտ, վատահամբավ, դյուրաթեք, խաժաչք, կենսասեր, հանրաճանաչ, կենսուրախ

Աշնան օրերն են հասել,
Իջել է ամպը սարին,
Եւ հրաժեշտ է ասել,
Կռունկը մեր աշխարհին:

Բարդին էլ չի սոսափում
Արագիլի թեւի տակ,
Դեղին թերթեր է թափում
Առվակի մեջ կապուտակ:

Կարմիր խարույկ է կարծես
Ծեր տանձենին անտառի,
Թվում է, թե մոտ վազես,
Ձեռք ու ոտքդ կվառի…

Քամին շատ էր թափառել,
Պարապ-սարապ թեւը կախ,
Բայց արդեն գործ է ճարել,
Տեսեք ինչքան է ուրախ։

Այս բանաստեղծությունը պատմում է աշնան մասին։ Ինձ շատ դուր եկավ թե ոնց է նկարագրված բնությունը։ Սահյանը աշունը նկարագրում է, որպես գունավոր, պայծառ տարվա եղանակ։ Ես համարեցի հետաքրքիր, որ տերևների փոխարեն նա գործածեց թերթեր բառը։
Ես ընտրեցի այս բանաստեղծությունը, որովհետև այս պահին աշուն է և ավելի ակտուալ է հիմա վերլուծելը։