kx−b≥0 կամ kx−b≤0 տեսքի անհավասարումները, որտեղ k -ն և b -ն տրված թվեր են, ընդ որում k≠0, անվանում են մեկ x անհայտով առաջին աստիճանի ոչ խիստ անհավասարումներ:
Օրինակ․
x−3≥0
x≥3
Պատասխան՝x∈[3;+∞)
Առաջադրանքներ․
1)Կոորդինատային առանցքի վրա պատկերեք միջակայքը՝
ա) (-2; 7) – այս միջակայքը բաց է երկու վերջնագծերից:
բ) (-17; 34) – այս միջակայքը բաց է երկու վերջնագծերից:
գ) (1234; 1398) – այս միջակայքը բաց է երկու վերջնագծերից:
դ) (-∞; 0) – սա բաց միջավայր է 0-ի նկատմամբ:
ե) (0; +∞) – սա բաց միջավայր է 0-ի նկատմամբ:
զ) (-∞; -3) – սա բաց միջավայր է -3-ի նկատմամբ:
է) (2; +∞) – սա բաց միջավայր է 2-ի նկատմամբ:
ը) (-∞; +∞) – այս միջակայքը անվերջ է:
թ) (-1/3; 0,5) – այս միջակայքը բաց է երկու վերջնագծերից:
2)Ինչպիսի՞ նշան (<; =; >) պետք է դնել a և b թվերի միջև, եթե a-b տարբերությունը՝
ա) դրական թիվ է – նշանակում է, որ a > b:
բ) բացասական թիվ է – նշանակում է, որ a < b:
3)Նկարում պատկերված միջակայքերը գրեք անհավասարությունների նշանների օգնությամբ։
4)Կոորդինատային առանցքի վրա պատկերեք բոլոր այն թվերը, որոնք բավարարում են նշված անհավասարումներին՝
ա) x > 0 – այս անհավասարությունը բաց միջավայր է՝ 0-ից մեծ թվերը:
բ) x < 3 – այս անհավասարությունը բաց միջավայր է՝ 3-ից փոքր թվերը:
գ) x > 3579 – սա բաց միջավայր է՝ 3579-ից մեծ թվերը:
դ) x < -2 – սա բաց միջավայր է՝ -2-ից փոքր թվերը:
ե) x > -1748 – սա բաց միջավայր է՝ -1748-ից մեծ թվերը:
զ) x < 0,00006 – սա բաց միջավայր է՝ 0,00006-ից փոքր թվերը:
5)x — a տարբերությունը համեմատեք զրոյի հետ, եթե
ա) x > a – սա նշանակում է, որ x — a > 0:
բ) x < a – սա նշանակում է, որ x — a < 0:
6)3 թիվը հանդիսանո՞ւմ է նշված անհավասարման լուծում՝
ա) x > 0 – այո, 3 > 0:
բ) x > -2 – այո, 3 > -2:
գ) x < 3,1 – այո, 3 < 3,1:
դ) -3 < x < 3 – ոչ, 3 չի համապատասխանում այս միջակայքին:
ե) 2,8 < x < 3,1 – ոչ, 3 չի համապատասխանում այս միջակայքին:
Գիտենք, որ իրական թվերի երկրաչափական մոդելը թվային ուղիղն է: Ցանկացած իրական թիվ թվային ուղղի վրա ունի իր դիրքը: Հիմա կպարզենք, թե ինչպես են թվային ուղղի վրա պատկերվում թվային միջակայքերը: Կօգտագործենք հետևյալ նշանակումները.
Անհավասարությունների և ծայրակետերի նշանակումներ
Բազմությունների նշանակումներ
≤ կամ ≥ ∙ (ծայրակետն ընդգրկված է)
[ և]քառակուսի փակագծեր
< կամ > о (ծայրակետն ընդգրկված չէ)
( և )կլոր փակագծեր
Գոյություն ունեն թվային ուղղի վրա բազմությունների 4 տեսակի նշանակումներ:
Ամբողջ թվային ուղիղը նշանակվում է այսպես՝ (−∞;∞)։
Եթե x թիվը միաժամանակ բավարարում է x>−4 և x<5 անհավասարություններին, ապա այն բավարարում է −4<x<5 երկկողմանի անհավասարությանը:
−4<x<5 երկկողմանի անհավասարությանը բավարարող բոլոր թվերի բազմությունը անվանում են թվային միջակայք և նշանակում են այսպես՝ (−4;5):
Միջակայքը պատկերենք թվային ուղղի վրա: Կարդում ենք՝ «−4, 5 ինտերվալ», կամ «բաց միջակայք» : Նկատենք, որ հատվածի ծայրակետերը ընդգրկված չեն (սևացված չեն):
Դիտարկենք ուրիշ միջակայքեր:
−4≤x≤5 կամ x∈[−4;5]: Կարդում ենք՝ «−4, 5 հատված», կամ «փակ միջակայք»: Նկատենք, որ հատվածի ծայրակետերը ընդգրկված են (սևացված են):
−4≤x<5 կամ x∈[−4;5): Կարդում ենք՝ «−4, 5 կիսաինտերվալ», կամ «կիսաբաց միջակայք»: Նկատենք, որ կիսաինտերվալի ծայրակետերից մեկը՝ −4 -ը ընդգրկված է (սևացված է), իսկ մյուսը՝ 5 -ը ընդգրկված չէ (սևացված չէ):
−4<x≤5 կամ x∈(−4;5]: Սա ևս կիսաինտերվալ է՝ բաց ձախ ծայրակետով:
Առաջադրանքներ․
1)Անվանեք թվային բազմությանը պատկանող բոլոր ամբողջ թվերը՝
ա) [−3;1][-3; 1][−3;1]
Այս միջակայքը ներառում է ամբողջ թվերը −3,−2,−1,0,1-3, -2, -1, 0, 1−3,−2,−1,0,1:
բ) (−3;1)(-3; 1)(−3;1)
Այս միջակայքը ներառում է ամբողջ թվերը −2,−1,0-2, -1, 0−2,−1,0:
գ) [−3;1)[-3; 1)[−3;1)
Այս միջակայքը ներառում է ամբողջ թվերը −3,−2,−1,0-3, -2, -1, 0−3,−2,−1,0:
դ) (−3;1](-3; 1](−3;1]
Այս միջակայքը ներառում է ամբողջ թվերը −2,−1,0,1-2, -1, 0, 1−2,−1,0,1:
ե) [−2;3][-2; 3][−2;3]
Այս միջակայքը ներառում է ամբողջ թվերը −2,−1,0,1,2,3-2, -1, 0, 1, 2, 3−2,−1,0,1,2,3:
զ) (−2;3)(-2; 3)(−2;3)
Այս միջակայքը ներառում է ամբողջ թվերը −1,0,1,2-1, 0, 1, 2−1,0,1,2:
է) [−2;3)[-2; 3)[−2;3)
Այս միջակայքը ներառում է ամբողջ թվերը −2,−1,0,1,2-2, -1, 0, 1, 2−2,−1,0,1,2:
ը) (−2;3](-2; 3](−2;3]
Այս միջակայքը ներառում է ամբողջ թվերը −1,0,1,2,3-1, 0, 1, 2, 3−1,0,1,2,3.
2)Պատկերեք նշված բազմությունները թվային ուղղի վրա՝
ա) [3;5][3; 5][3;5]
Այս միջակայքը ընդգրկում է 3-ը և 5-ը, ու նաև այս երկու թվերի միջև եղած բոլոր թվերը:
բ) (3;5)(3; 5)(3;5)
Այս միջակայքը չի ընդգրկում 3-ը և 5-ը, միայն նրանց միջև եղած թվերը:
գ) [3;5)[3; 5)[3;5)
Այս միջակայքը ընդգրկում է 3-ը, բայց չի ընդգրկում 5-ը:
դ) (3;5](3; 5](3;5]
Այս միջակայքը չի ընդգրկում 3-ը, բայց ընդգրկում է 5-ը:
ե) [−2;+∞)[-2; +∞)[−2;+∞)
Այս միջակայքը սկսվում է -2-ից և շարունակվում դեպի դրական ինտեգրալ թվերը:
զ) (−2;+∞)(-2; +∞)(−2;+∞)
Այս միջակայքը սկսվում է -2-ից, բայց չի ներառում -2-ը:
է) (−∞;−2)(-∞; -2)(−∞;−2)
Այս միջակայքը ներառում է բոլոր թվերը, որոնք փոքր են, քան -2, բայց -2-ը չի ներառում:
ը) (−∞;−2](-∞; -2](−∞;−2]
Այս միջակայքը ներառում է բոլոր թվերը, որոնք փոքր են կամ հավասար են -2:
3)Պատկանու՞մ է արդյոք -2 թիվը թվային բազմությանը (գրառումը կատարեք ∈ և ∉ նշանների օգնությամբ):ա) [−3;0][-3; 0][−3;0]
ա)Ճանապարհի 1/8 մասը անցնելուց հետո ուղևորին մնացել էր անցնելու 455կմ։ Որքա՞ն էր ամբողջ ճանապարհի երկարությունը։
Ամբողջ ճանապարհն ուներ 520 կմ երկարություն։
բ)Ձեռնարկատերը հաշվեց, որ եթե կրկնապատկի աշխատատեղերի թիվը և այնուհետև ավելացնի ևս 16-ը, ապա աշխատողների թիվը կդառնա 200։ Քանի՞ աշխատատեղ կար ձեռնարկությունում։