Պատմել 1877-1878թթ.-ի ռուս-թուրքական
Բալկաններում ռուսական բանակը հաղթեց մի քանի կարևոր մարտերում, ու այդ հաղթանակները թույլ տվեցին հասնել օսմանյան մայրաքաղաք՝ Ստամբուլին մոտ գտնվող հատվածներին: Պատերազմի որոշ վճռական փուլերում 1877 թվականի դեկտեմբերին ռուսական զորքերը նվաճեցին Պլևնան՝ կարևոր ռազմական կենտրոն, իսկ 1878 թվականի հունվարին Օսմանները գրեթե պարտվել էին բոլոր ուղղություններում:
Կովկասում ռուսները հաղթեցին օսմանյան զորքին, և 1877 թվականին Կարսը գրավվեց: Ասիայի ռազմաճակատի արդյունքում Ռուսաստանը կարողացավ վերահսկել ավելի մեծ տարածքներ։
Պատերազմի ավարտը և համապարփակ պայմանագրեր
1878 թվականի մարտին Ռուսաստանի ու Օսմանների միջև կնքվել է San Stefano-ի համաձայնագիրը, որը Ռուսաստանին տրամադրեց բազմաթիվ տարածքներ, այդ թվում՝ Բուլղարիա և հարավային Կովկասի որոշ հատվածներ, իսկ Օսմանյան կայսրությունը զրկվեց որոշ տարածքային վերահսկողությունից:
Սակայն այս պայմանագիրը չհամաձայնեցվեց եվրոպական ուժերի հետ, քանի որ այն համարվում էր համատարած ու վտանգավոր Ռուսաստանի գերակայությունը ապահովելու համար։ 1878 թվականի հուլիսին դարձյալ կազմվեց Բեռլինի կոնգրեսի համաձայնագիր, որը մի փոքր մեղմեց Ռուսաստանին տրված տարածքները և ստեղծեց որոշակի քաղաքական հավասարակշռություն:
Պատերազմի հետևանքները
Ռուս-թուրքական պատերազմի ավարտը հանգեցրեց Օսմանյան կայսրության քաղաքական և տարածքային անկման խորացմանը: Բուլղարիան, մասնակիորեն աջակցությամբ Ռուսաստանը, ստացավ անկախություն, իսկ Կովկասի տարածքները հաստատապես անցան Ռուսաստանի վերահսկողությանը: Սկսվեցին նաև փոփոխություններ, որոնք կասկածի տակ դրեցին Օսմանյան կայսրության կայունությունը և նշանավորեցին արևելյան քաղաքական հարաբերությունների նոր փուլ:
Ընդհանուր առմամբ, 1877-1878թթ.-ի ռուս-թուրքական պատերազմը մեծ ազդեցություն ունեցավ ոչ միայն Օսմանյան կայսրության, այլև ամբողջ Բալկանյան տարածաշրջանի, Կովկասի և Ռուսաստան-Թուրքիա հարաբերությունների վրա:-
Սահմանել ‹‹Հայկական հարց››, ‹‹Արևելյան հարց››հասկացությունները:
Արևելյան հարցը» ավելի լայն և ընդհանուր տերմին է, որն ընդգրկում է Օսմանյան կայսրության և նրա անկման հետ կապված քաղաքական, տարածքային ու ռազմավարական խնդիրները 19-րդ դարի երկրորդ կեսից մինչև 20-րդ դարի սկզբները: Օսմանյան կայսրության անկումը դարձրեց արևելյան Եվրոպայում, Կովկասում, և Մերձավոր Արևելքում մի շարք պետությունների և ազգերի միջև ուժերի նոր բաժանում:
Արևելյան հարցը առնչվում էր այն խնդիրներին, թե ինչպիսին պետք է լինի Օսմանյան կայսրության ապագան՝ հաշվի առնելով նրա տնտեսական, քաղաքական ու ռազմական անկումը: Սա ներառում էր նաև այն հարցը, թե ինչպես պետք է իրականացվեն Օսմանյան կայսրության տարածքային փոփոխությունները (այդ թվում՝ Բալկաններ, Կովկաս, Միջին Արևելք), և ինչպես պետք է որոշվեն հայերի, բուլղարացիների, հույների, արաբների և այլ ժողովուրդների ճակատագրերը՝ հաշվի առնելով մեծ powers-ի մրցակցությունը (Ռուսաստանի, Բրիտանիայի, Ֆրանսիայի և այլ երկրների միջամտությունը):
Այս հարցը ընդգրկում էր նաև այն խնդիրները, թե ինչպես պետք է լուծվեն տեղական ազգերի իրավունքները և նրանց ինքնորոշման պահանջները: Այս համատեքստում, Արևելյան հարցը շոշափում էր նաև Հայկական հարցը, որը ծագեց մասնավորապես Օսմանյան կայսրության հայերի նկատմամբ իրականացված ոտնձգությունների և սպանությունների ֆոնին:- Համադրել Հայկական հարցը Սան-Ստեֆանոյի պայմանագրում և Բեռլինի կոնգրեսում:
Հայկական հարցը հանդիսանում էր 1877-1878թթ.-ի ռուս-թուրքական պատերազմի կարևոր թեմաներից մեկը, և դրա նկատմամբ Ռուսաստանի, Օսմանյան կայսրության, ինչպես նաև եվրոպական ուժերի դիրքորոշումները արտացոլվեցին թե Սան-Ստեֆանոյի պայմանագրում, թե Բեռլինի կոնգրեսում: Դիտենք, թե ինչպես էր Հայկական հարցը համադրվում այս երկու կարևոր դիվանագիտական փաստաթղթերում:- Փորձիր ներկայացնել Հայկական հարցի լուծման քո տարբերակը :
Հայկական հարցի լուծման տարբերակը, իհարկե, շատ առճակատվող և բարդ խնդիր է, որը պահանջում է բազմակողմանի մոտեցում, հաշվի առնելով պատմական, սոցիալական, քաղաքական և միջազգային տարրերը: Սակայն, եթե պատկերացնենք մի տեսլական, որն արձագանքում է Հայկական հարցի հիմնախնդիրներին՝ ժամանակակից ու բալանսավորված մոտեցմամբ, այն կարող է ներառել մի քանի կարևոր սկզբունքներ։- ‹‹Մկրտիչ Խրիմյան.Երկաթե և թղթե շերեփը››
ՆԱՅԵԼՈՎ ՔԱՐՏԵԶԻՆ
Արևմտյան Հայաստանը XVIII դ. – XIX դ. սահմանագծին
- Մեկնաբանի՛ր քարտեզը։ Ո՞ր տարածքներն էին վիճարկում Պարսկաստանը, Օսմանյան կայսրությունը և
Ռուսական կայսրությունը։ Ի՞նչ դրական կամ բացասական հետևանքներ ունեցավ հայության համար նրանց
առճակատումը։
Արևմտյան Հայաստանի XVIII դարից XIX դարի սահմանագծին նկարված քարտեզի միտումը մի կողմից ցույց է տալիս, թե ինչպես էին ձևավորվում և փոփոխվում սահմանները՝ կապված երեք մեծ կայսրությունների՝ Պարսկաստանի, Օսմանյան կայսրության և Ռուսաստանի միջև բախումների հետ։ Այդ ժամանակահատվածում այդ երեք պետությունները բազմաթիվ անգամ փոխադարձաբար վիճարկում էին տարածքներ, որոնք ընդգրկում էին նաև հայկական բնակավայրեր և տարածքներ։
Վարազդատ Մահամ 