Առաջադրանքներ․

1)Ճիշտ են արդյո՞ք հետևյալ պնդումները:

ա)Եթե ուղիղը շրջանագծի շոշափողն է, ապա այն ունի շրջանագծի հետ երկու ընդհանուր կետ:

• ոչ
• այո

Եթե շրջանագծի կենտրոնի հեռավորությունն ուղղից հավասար է շրջանագծի շառավղին, ապա շրջանագիծն ու ուղիղը ունեն մեկ ընդհանուր կետ:

բ)Եթե ուղիղը շրջանագծի հետ ունի ընդհանուր կետ, ապա այն հանդիսանում է շրջանագծի հատող:

• այո
• ոչ

գ)Ուղիղն ու շրջանագիծը կարող են ունենալ միայն երկու ընդհանուր կետ:

• ոչ
• այո

2)Տրված է՝ ∢CAO=29°

Հաշվիր՝

∢ABO= 29 

∢COA= O-ն շրջանի կենտրոնն է, ուստի ∠COA-ը կլինի կենտրոնական անկյունը։ Կենտրոնական անկյունը երկու անգամ մեծ է նրանից, ինչը անցնում է AB կետի վրա: Հետևաբար, ∠COA = 2 × ∠CAO = 2 × 29° = 58°։

3)Տրված է A անկյունը, որի կողմերը շոշափում են O կենտրոնով և 6 սմ շառավղով շրջանագիծը: Հաշվիր OA հատվածի երկարությունը, եթե ∡A=60°:

OA = 3 

4)Շրջանագծին A, C և E կետերում տարված են AB, BD և DE շոշափողները, իսկ AB=8 սմ: Որոշիր ACE եռանկյան պարագիծը:

Պատ. ՝ 3 * 8 =24

Մարդիկ իրենց կյանքի ընթացքում ունենում են դժվար և կարևոր պահեր, որոնց ընտրությունից կախված են շատ բան: Դրանցից մեկը կոպիտ դառնալն է: Ինչո՞ւ են մարդիկ կոպիտ դառնում, շատ մարդիկ կոպիտ են դառնում ինչ-որ ժամանակահատվածով, օրինակ՝ լարված կամ հոգնած լինելուց, բայց կան մարդիկ, որոնք իրենց ողջ կյանքի ընթացքում լինում են կոպիտ և անհարգելի պահվացքով: Շատ դեպքերում մարդիկ դառնում են կոպիտ իրենց բարեկամների կամ մոտիկ մարդկանց, օրինակ՝ հոր, մոր և այլ ընտնիքի անդամների մահվանից հետո: Բայց լինում են մարդիկ, որոնք ի ծնե այդպիսինն են: Հիմնականում այդ մարդկանց նույնպես չեն հարգում, որը իմ կարծիքով ժամանակ առ ժամանակ սխալ է: Որովհետև իրենց չհարգելու դեպքում մարդը կարող է մնա այդպիսին կոպիտ, իսկ հարգելու դեպքում հակառակը ըդունի իր սխալը և փոխվի: Այսքանը ինչո՞ւ են մարդիկ կոպիտ դառնում:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1.Տրված գոյականներից, ածականներից, դերանուններից, մակբայներից և ձայնարկություններից բայեր կազմի´ր:

Ա. Ծաղիկ, քար, անուն, քարոզ, ձև:
Բ. Մեծ, բարձր, կարմիր, տափակ, սուր:
Գ. Ոչինչ, բոլոր, նույն, ամբողջ:
Դ. Կրկին, արագ, դանդաղ, հաճախ:
Ե. Վա՜յ, մկըկը, տը՜զզ, թրը՛խկ:

Ա. Գոյականներ

• Ծաղիկ — ծաղկել

• Քար — քարել, քարանալ

• Անուն — անվանել

• Քարոզ — քարոզել

• Ձև — ձևավորել, ձևել

Բ. Ածականներ

• Մեծ — մեծացնել, մեծանալ

• Բարձր — բարձրացնել, բարձրանալ

• Կարմիր — կարմրել

• Տափակ — տափակեցնել, տափակել

• Սուր — սրել

Գ. Դերանուններ

• Ոչինչ — 

• Բոլոր — 

• Նույն — նույնականացնել

• Ամբողջ — ամբողջացնել, ամբողջանալ

Դ. Մակբայներ

• Կրկին — կրկնել

• Արագ — արագացնել

• Դանդաղ — դանդաղեցնել

• Հաճախ — հաճախել

Ե. Ձայնարկություններ

• Վա՜յ — վայելել

• Մկըկը — մկըկալ

• Տը՜զզ — տըզզալ

• Թրը՛խկ — թրըխկալ

2.Տրված բայերից նորերն ստացի´ր` դրանք բաղադրելով Բ խմբի նախածանցների հետ:

Ա.Նայել, կառուցել, գրել, ճառել, դառնալ, հայտնել:
Բ.Անդր, վեր, արտ, հակ, մակ, ստոր:

Ա. Բայեր

• Նայել — վերնայել, արտանայել

• Կառուցել — վերակառուցել, անդրկառուցել, հակակառուցել

• Գրել — վերագրել, արտագրել, անդրագրել

• Ճառել — վերաճառել

• Դառնալ — անդրադառնալ, հակադարձել

• Հայտնել — արտահայտել

Բ. Նախածանցներ

• Անդր →հետադարձ կամ կապ ունեցող գործողություն (օր.՝ անդրադառնալ)

• Վեր — կրկնակի, վերականգնման գործողություն (օր.՝ վերակառուցել)

• Արտ — դուրս գալու կամ տարածելու գործողություն (օր.՝ արտագրել)

• Հակ — հակասության կամ հակառակ գործողություն (օր.՝ հակադարձել)

• Մակ — մակերեսային կամ վերին գործողություն

• Ստոր — ստորև կամ ներքևի գործողություն

 3. Փորձի՛ր բացատրել բայերի նման խմբավորումը:

Ա. Տեսնել, նստել, ձևել, կարել, իջնել, բարձրանալ, մեծացնել:
Բ.Ձևափոխել, շրջանցել, հեռագրել, մեղադրել:
Գ. Գլուխ տալ, ձիգ տալ, գործ անել, վեր կենալ:

Ա. Պարզ բայեր

• Այս խմբի բայերը պարզ ձև ունեցող արմատային բայեր են, որոնք հիմնականում մեկ գործողություն են արտահայտում (օր.՝ տեսնել, նստել, իջնել):

Բ. Բարդ բայեր

• Այս բայերը ձևավորվում են հիմնական բայերից՝ որոշ նախածանցների կամ ածանցների ավելացմամբ՝ նոր իմաստ հաղորդելու համար (օր.՝ ձևափոխել, շրջանցել, հեռագրել):

Գ. Բառախմբային բայեր

• Այս խմբի բայերը կազմված են երկու և ավելի բառերից, որոնք միասին մեկ գործողություն են արտահայտում (օր.՝ գլուխ տալ, գործ անել, վեր կենալ):

1. Դերանունները փոխարինի՛ր համապատասխան հոդերով (եթե պետք է, կարող ես նախադասությունից բառ հանել): Ընկերըտ մենակ քայլում էր փոշեծածկ ճանապարհով:
որսս իր ոտքով եկավ:
 ծովափի բնակիչներըս, ծովից ենք հանում մեր սնունդն ու հարստությունը:
  ամենաուժեղ մարզիկտ, հաղթանակով պիտի գա:
Ես որսորդս  ու կյ անքում շատ բան եմ տեսել:
Դուք` մեր շնորհալի տղաները, ձեր խոսքը դեռ չեք ասել:
սիրտըդ քա՛ր է, քար:
Ձերքդ  ընկնողին պրծում չկա:

2.Գրի՛ր, թե ընդգծված մասնիկն ինչ  է նշանակում.

ա) ս-ն`ե՞ս, մե՞նք, ի՞մ, թե՞ մեր.
 բ) դ-ն` դո՞ւ, դո՞ւք, քո՞, թե՞ձեր.

Երկրի բնակիչներս-մենք շատ  անփույթ ենք մեր մեծագույն հարստության նկատմամբ:

Մեծերդ դուք երեխաներիս անընդհատ փոխել եք ուզում:
իմ Շուրջը ոչինչ չեմ նկատում:
ես ինքս լճի ափին լինել շատ եմ սիրում:
Կենդանու հետքերն դու ինքդ կնկատես թաց գետնի վրա:
քո աչքներդ լույս լինի:

3. Դերանունների գործածության հետ կապված սխալները գտի՛ր և ուղղի՛ր:

Մի վարժեցնող փոկին խոսել է սովորեցրել: Իր սանիկի խոսելու ընդունակությունր զարգացրել է երեք տարում: Այս ժամանակամիջոցում իր (փոկի) սիրած ծովատառեխը տալու և խրախուսելու միջոցով հասել է նրան, որ փոկն անգլերեն ասում է «Բարև, ինչպե՞ս ես», «Եկ այստեղ» և այլ նախադասություններ: Այլևս ոչ ոք չէին ուզում տեսնել այդ մարդուն:
16-րղ դարի բոլոր ազնվական մարդիկ Ամերիկան հայտնագործողներից նոր նվեր ստացան:
Բոլոր աշխարհն է հետևում ռոբոտների արտադրությանը: Ֆիրմայի արտադրած ամբողջ նոր մեքենաները շատ արագ սպառվել են:

Կարդա՛

Դերանուններն ըստ կազմության լինում են պարզ (ես, այս, ուրիշ) և բաղադրյալ (այստեղ, ինչպես): Բաղադրյալ դերանուններից մի քանիսն ունեն հարադիր գրություն (մի քանի, ոչ ոք և այլն):

Գոյականին փոխարինող դերանունները հոլովվում են հիմնականում գոյականների նման: Գոյականներից տարբեր կերպ են հոլովվում ես, դու, նա, ինքը, մենք, դուք, սա, դա, ով դերանունները:

Դերանունների գործածությունը խոսքն ազատում է կրկնություններից և խճողումներից:

В огромном доме в Каменке жили племянницы и племянники Петра
Ильича Чайковского. И среди них самый любимый – Володя, добрый,
весёлый, музыкально одарённый мальчик. Дети всегда с нетерпением
ждали дядю. Они его очень любили.

Однажды, когда Пётр Ильич был в Каменке, дети весело играли. Вдруг
раздался крик: у куклы Наташи свернулась набок голова. Все по очереди
стали крутить её, но напрасно.
Пётр Ильич сел за фортепиано и заиграл что-то медленное и грустное.
И детям стало ясно, что кукла заболела. Её необходимо напоить чаем с
малиной, завязать горло тёплым шарфом, а главное – не шуметь и ходи՛ть
на цы՛почках.
Но лечение не помогло. Голова куклы скатилась с подушки на пол.
– Ах, она умерла, какое горе! – заплакали Володины сестрёнки. Тогда
Пётр Ильич заиграл торже՛ственный марш. И под эту музыку куклу отнесли
в чулан.
На следующее утро девочке принесли большую коробку. Пётр Ильич,
хитро улыбаясь, играл что-то весёлое. Он-то знал: в коробке – новая кукла.
Иногда Пётр Ильич просил Володю сыграть что-нибудь. Володя не очень
любил играть этюды и упражнения на фортепиано. Они ему казались
скучными.
Однажды, когда Петра Ильича не было в Каменке, из Петербурга пришла
посылка. В ней был «Детский альбом», который Чайковский посвятил
своему племяннику, Володе Давыдову. В «Детском альбоме» были пье՛сы с
такими названиями: «Марш деревянных кукол», «Болезнь куклы», «Новая
кукла», «Нянина сказка»…, а также танцы, песни.

До позднего вечера Володю нельзя было оторвать от фортепиано.
Забыв усталость, голод, сон, – словом, забыв обо всём на свете, он играл
страницу за страницей…
– Вы только послушайте, что это за музыка! – говорил Володя.
Володю с трудом отправили спать. «Детский альбом», уже со слегка
помя՛тыми страницами, лежал под подушкой. Может быть, поэтому мальчик
во сне слышал удивительную неповтори՛мую музыку. И ещё ему казалось,
будто в доме снова Пётр Ильич.
По Г. Абрамяну

2.Найдите ответы на вопросы и прочитайте их.

1. Кто жил в Каменке?

В Каменке жили племянницы и племянники Петра Ильича Чайковского.

2. Что случилось с куклой Наташи?

У куклы Наташи свернулась набок голова, а затем голова окончательно отвалилась.

3. О чём рассказала музыка Петра Ильича?

Музыка Петра Ильича рассказала детям о болезни и смерти куклы.

4. Что Володя не любил играть на фортепиано?

Володя не любил играть этюды и упражнения, так как они казались ему скучными.

5. Кому посвятил «Детский альбом» Пётр Ильич?

«Детский альбом» Пётр Ильич посвятил своему племяннику, Володе Давыдову.

6. Как изменилось отношение Володи к музыке?

После получения «Детского альбома» Володя увлёкся музыкой, играл её с большим вдохновением и не мог оторваться от фортепиано.

3.Подберите к выделенным словам антонимы из текста.
Бездарный музыкант, быстрое и весёлое, кукла выздоровела, обычная
музыка.

1. Бездарный музыкант — Музыкально одарённый мальчик.

2. Быстрое и весёлое — Медленное и грустное.

3. Кукла выздоровела — Кукла заболела.

4. Обычная музыка — Удивительная, неповторимая музыка.

4. Допишите предложения.

Дети очень любили своего … . 2. Больной кукле необходимо дать … . 3. Наташе подарили … . 4. Володя не очень любил играть … . 5. Пётр Ильич посвятил
«Детский альбом» своему … . 6. Володя и во сне слышал … .

1. Дети очень любили своего дядю.

2. Больной кукле необходимо дать чай с малиной.

3. Наташе подарили новую куклу.

4. Володя не очень любил играть этюды и упражнения.

5. Пётр Ильич посвятил «Детский альбом» своему племяннику.

6. Володя и во сне слышал удивительную музыку.

Спишите. Слова из скобок поставьте в нужном падеже.

1. Света читает … (книга, газета). 2. Анна рисует … (дом, дерево). 3. Рубен
   любит … (музыка, литература, рисование). 4. Мы слушаем … (песни, концерт).
2. Они изучают … (математика, география).

1. Света читает книгу, газету.

2. Анна рисует дом, дерево.

3. Рубен любит музыку, литературу, рисование.

4. Мы слушаем песни, концерт.

5. Они изучают математику, географию.

Допишите пропущенные окончания существительных.

1. Дети с нетерпением ждали дяд.. . 2. Пётр Ильич заиграл грустную пьес.. .
2. Под торжественный марш кукл.. отнесли в чулан. 4. Наташе подарили новую
   кукл.. . 5. Дети получили посылк.. . 6. Мальчик услышал удивительную песн.. .
3. Дети с нетерпением ждали дядю.

2. Пётр Ильич заиграл грустную пьесу.

3. Под торжественный марш куклу отнесли в чулан.

4. Наташе подарили новую куклу.

5. Дети получили посылку.

6. Мальчик услышал удивительную песню.

Образуйте словосочетания с существительными в винительном
падеже. С некоторыми из них составьте предложения.
Образец: Подарить куклу, игрушку, картину. – На день рождения девочке
подарили куклу.
Слушать (песня, музыка, сказка); принести (книга, газета, конфеты, сумка);
ждать (сестра, подруга); любить (музыка, танцы, театр)

1. Слушать (песню, музыку, сказку):

• Дети слушали интересную сказку.

2. Принести (книгу, газету, конфеты, сумку):

• Мама принесла домой газету.

3. Ждать (сестру, подругу):

• Мы долго ждали сестру.

4. Любить (музыку, танцы, театр):

• Володя очень любил музыку.

Առաջադրանքներ․

1)Դիցուք՝ d-ն r շառավիղով շրջանագծի կենտրոնի հեռավորությունն է p ուղղից։ Գծե՛ք և ցույց տվեք ինչպե՞ս են միմյանց նկատմամբ դասավորված շրջանագիծը և p ուղիղը, եթե՝

ա)r=16սմ, d=12սմ

Քանի որ  d < r , ուղիղը կտրում է շրջանագիծը երկու կետով:

բ)r=5սմ, d=4,2սմ

 d < r , ուղիղը կրկին կտրում է շրջանագիծը:

գ)r=7,2դմ, d=3,7դմ

d < r , ուղիղը կտրում է շրջանագիծը:

դ)r=8սմ, d=1,2դմ

d > r , ուղիղը չի կտրում շրջանագիծը:

ե)r=5սմ, d=50մմ

d = r

Պետք է հիշել, որ՝

Եթե  d > r, Ուղիղը չի կտրում շրջանագիծը (չունի ընդհանուր կետ):

• Եթե  d = r, Ուղիղը շոշափում է շրջանագիծը (1 ընդհանուր կետ):

• Եթե  d < r, Ուղիղը կտրում է շրջանագիծը (2 ընդհանուր կետ):

2)ABC եռանկյան մեջ AB=10 սմ, <C = 90^o, <B = 30^o :Տարե՛ք A կենտրոնով շրջանագիծ։ Ինչպիսի՞ն պետք է լինի այդ շրջանագծի շառավիղը, որպեսզի BC ուղիղը՝

ա)շոշափի շրջանագիծը

բ)շրջանագծի հետ չունենա ընդհանուր կետ

գ)շրջանագծի հետ ունենա ընդհանուր կետեր։

ա) BC ուղիղը շոշափի շրջանագիծը:

Շրջանագծի շառավիղը պետք է հավասար լինի  d , այսինքն՝  r = 5 :

բ) BC ուղիղը չունենա ընդհանուր կետեր:

 r <5

գ) BC ուղիղը ունենա ընդհանուր կետեր:

r > 5

 
3)Տրված է ABCD քառակուսին, որի անկյունագիծը 6 սմ է։ Տանել շրջանագիծ, որի կենտրոնը լինի A-ն։ Ի՞նչ երկարություն պետք է ունենա շրջանագծի շառավիղը, որպեսզի BD անկյունագիծն ընդգրկող ուղիղը լինի՝

ա)շրջանագծի շոշափող

բ)շրջանագծի հատող

ա) BD-ն լինի շոշափող:

Շառավիղը պետք է լինի քառակուսու կողմի կեսը՝  r = 3 սմ:

բ) BD-ն լինի հատող:

Շառավիղը պետք է լինի  r > 3 սմ:

4)AB և CD հատվածները O կենտրոնով շրջանագծի տրամագծեր են։Հաշվեք AOD եռանկյան պարագիծը, եթե հայտնի է, որ CB=13 սմ, AB=16 սմ։

1. Տրամագծի երկարությունը՝  AB = CD = 16 սմ:

2. AOD եռանկյունը ունի երկու հավասար կողմեր՝  OA = OD = 8 սմ:

3. Պարագիծը՝

 P = OA + OD + AD = 8 + 8 + 13 = 29սմ:

Առաջադրանքներ․

1)Դիցուք՝ d-ն r շառավիղով շրջանագծի կենտրոնի հեռավորությունն է p ուղղից։ Գծե՛ք և ցույց տվեք ինչպե՞ս են միմյանց նկատմամբ դասավորված շրջանագիծը և p ուղիղը, եթե՝

ա)r=16սմ, d=12սմ

բ)r=5սմ, d=4,2սմ

գ)r=7,2դմ, d=3,7դմ

դ)r=8սմ, d=1,2դմ

ե)r=5սմ, d=50մմ

2)ABC եռանկյան մեջ AB=10 սմ, <C = 90^o, <B = 30^o :Տարե՛ք A կենտրոնով շրջանագիծ։ Ինչպիսի՞ն պետք է լինի այդ շրջանագծի շառավիղը, որպեսզի BC ուղիղը՝

ա)շոշափի շրջանագիծը

բ)շրջանագծի հետ չունենա ընդհանուր կետ

գ)շրջանագծի հետ ունենա ընդհանուր կետեր։

3)Տրված է ABCD քառակուսին, որի անկյունագիծը 6 սմ է։ Տանել շրջանագիծ, որի կենտրոնը լինի A-ն։ Ի՞նչ երկարություն պետք է ունենա շրջանագծի շառավիղը, որպեսզի BD անկյունագիծն ընդգրկող ուղիղը լինի՝

ա)շրջանագծի շոշափող

բ)շրջանագծի հատող

4)AB և CD հատվածները O կենտրոնով շրջանագծի տրամագծեր են։Հաշվեք AOD եռանկյան պարագիծը, եթե հայտնի է, որ CB=13 սմ, AB=16 սմ։

16 : 2 = 8սմ

8 + 8 + 13 = 29սմ

Պատասխան․ 29սմ ՛

Առաջադրանքներ․

1)Հաշվիր CA -ն, եթե CD=8 սմ և ∢AOD=120°

Պատասխան ՝ 4

2)Տրված են շրջանագիծ և մի քանի հատվածներ: Որո՞նք են դրանցից հանդիսանում շառավիղներ, լարեր և տրամագծեր:

շառավիղ ՝ EA; NA; DA; CA;

լար ՝ FC; GB;

տրամագիծ ՝ CAP; NAC; EAB; NAB

3) Ընտրիր շրջանագծի լարը:

Կարող են լինել մի քանի ճիշտ պատասխաններ:

MN; NK; KL;
4) Ո՞ր հատվածներն են հանդիսանում շրջանագծի տրամագիծ:

EG; HF;
5) Տրված է՝ MN=7սմ, ∢ONM=60°։Գտիր՝ KN-ը։

KN = 14

6)ABCD զուգահեռագծի B  գագաթից АD կողմին տարված է  BH բարձրությունը, որ AB կողմի հետ կազմում է 40 աստիճանի անկյուն։ Գտեք զուգահեռագծի բոլոր անկյունները։

7)Զուգահեռագծի պարագիծը 100սմ է:Նրա կողմերից մեկը մյուսից մեծ է 10սմ-ով: Գտեք զուգահեռագծի կողմերը:

ԵԶՐՈՒՅԹՆԵՐ
Ազատամտություն — Հասարակական մտքի ուղղություն, որը մերժում է եկեղեցու կողմից կրոնական դոգմաների բանական մեկնաբանության վրա
դրված արգելքները։
Բնական իրավունք — Իրավունք, որը մարդուն տրված է ի ծնե, բնությունից։
Այն անկախ է ամեն տեսակի իշխանությունից, անփոփոխ է ու հաստատուն։
Դրանք են կյանքի, արժանապատվության, սեփականության, ընտանիք
կազմելու, անձի անձեռնմխելիության և այլ իրավունքներ։
Ռացիոնալիզմ — Փիլիսոփայական ուղղություն, ըստ որի՝ գործունեության և
աշխարհընկալման հիմքը բանականությունն է։
Սնահավատություն — Հավատ բնության ուժերով չբացատրվող երևույթների
հանդեպ (հայերեն սին՝ կեղծ բառից)։
ԲԱՌԱՊԱՇԱՐ
Կլիմենտ XIV — Հռոմի պապ 1769-1774 թթ.։
Գրոտիուս — Հոլանդացի հումանիստ (1583-1645)։
Ջոն Լոկ — Անգլիացի հումանիստ (1632–1704)։
Լուսավորական շարժման նշանավոր գործիչներ՝
Ֆրանսիա — Ֆ. Վոլտեր, Դ. Դիդրո, Ժ. Ժ. Ռուսո, Շ. Մոնտեսքյո
Անգլիա և Շոտլանդիա — Ա. Շաֆտսբըրի, Դ. Հյում, Ա. Սմիթ
Իտալիա — Պ. Վերրի, Չ. Բեկկարիա
Գերմանիա — Յ. Հերդեր, Ի. Կանտ, Ֆ. Շիլլեր 

Ի՞նչ է Լուսավորական շարժումը
XVII-XVIII դարերում եվրոպական երկրների առաջատար մտավորականությանը հուզում էին հասարակության քաղաքական և սոցիալական կարգի և մարդկանց իրավունքների հիմնախնդիրները: Նրանք գտնում էին, որ անձը և հասարակությունը ճանաչելու միակ միջոցը միտքն է։ Գիտության նվաճումները անհրաժեշտ է կիրառել ի շահ հասարակության զարգացման։ Այդ նպատակով պետք էր գիտելիքները ժողովրդականացնել։
Լուսավորական շարժման հիմքում ընկած էին ռացիոնալիզմը և ազատամտությունը։
Գրոտիուսը զարգացրեց դեռևս անտիկ ժամանակներում ստեղծված «Բնական իրավունքի տեսությունը»։ Նա արդարացի էր համարում այն հասարակությունը, որի օրենքները բխում են բնությունից, այսինքն՝ բնական են և մարդու կամքից անկախ: Ջոն Լոկը կարծում էր, որ հասարակության բնական վիճակը ժողովրդի ինքնիշխանությունն է, իսկ ազատությունը և սեփականության իրագործումը մարդկանց անօտարելի իրավունքներն են: Բնական իրավունքով զբաղվող առանձին մարդկանց գործունեությունը XVIII դ. դարձավ հզոր հասարակական շարժում: Հասարակության արդիականացման ուղիների որոնումները վերածվեցին սուր բանավեճերի, որոնց մասնակցում էին հազարավոր մարդիկ, նույնիսկ կանայք: Դրանք իմաստասերներ էին, գրողներ, արվեստագետներ, հրապարակախոսներ և հասարակական գործիչներ:Լուսավորականությունը դարձավ համաեվրոպական հոգևոր երևույթ, որտեղ գլխավոր դերը խաղում էր Ֆրանսիան: Այդ շարժումն այնքան մեծ ազդեցություն ունեցավ, որ XVIII դարն անվանեցին Լուսավորության դար: Նորովի իմաստավորվեցին գիտությունը, մշակույթը, քաղաքականությունը և տնտեսությունը: Լուսավորական շարժումը տարածվեց նաև Հյուսիսային Ամերիկայում և այլուր։ Ֆրանսիացի մեծ լուսավորիչ Դենի Դիդրոն (1713-1784) հրատարակեց «Հանրագիտարաններ» մեծ աշխատությունը (35 հատոր)։ Դրանցում ներկայացված էին մարդկության պատմության ընթացքում ստեղծված բոլոր գիտելիքները (ընդգրկում է շուրջ 70 հազար բառ)։ Նույնպիսի աշխատություններ ստեղծվեցին նաև Անգլիայում և Գերմանիայում։ Լուսավորիչները գտնում էին, որ քրիստոնեությունը սխալների աղբյուր է, որի պատճառով մարդկանց մեջ առաջանում է սնահավատություն։ Նրանց կարծիքով աստված գոյություն ունի, սակայն նա ընդամենը ստեղծել է աշխարհը, իսկ դրանից հետո այլևս չի միջամտել մարդկանց գործերին: 

Լուսավորականների հիմնական գաղափարները
Հասարակության վերափոխման կամ նոր հասարակության ստեղծման վերաբերյալ լուսավորական գործիչների տեսակետները կարելի է ներկայացնել հետևյալ հիմնական գաղափարների տեսքով.

1. Ավատատիրական կարգի և նրա հասարակական
   կառույցների մերժում:
2. Մարդկային բանականությունը հասարակական
   երևույթների և զարգացման բացատրման գլխավոր
   միջոցն է: Շրջանառության մեջ դրվեց «բանական ազգ»
   հասկացությունը: Ըստ դրա՝ լուսավորական գաղափարները
   պետք է ներթափանցեին հասարակության լայն շրջանակներ, այլ ոչ թե սահմանափակվեին առանձին անհատներով
3. Հասարակության առաջադիմության շարժիչ
   ուժերն են գիտությունը, կրթությունը, կատարյալ օրենքները, գաղափարները, իսկ արգելակիչ ուժը՝ կաթոլիկ
   եկեղեցին, կրոնական մոլեռանդությունը և տգիտությունը: Սակայն լուսավորականները խնդիր չէին դնում
   վերացնելու կրոնը:
4. Մարդկանց և ազգերի բնական իրավունքների՝
   կյանքի, ազատության և սեփականության ապահովում:
5. Իշխանության աղբյուրը ազգն է, պետությունը՝
   հասարակական դաշինքը, օրենքները՝ ընդհանուրի
   կամքի դրսևորումը:
6. Սահմանադրական կարգի և քաղաքացիական
   հասարակության ստեղծում: Բռնապետության և միապետության ժխտում, հանրապետության կամ սահմանադրական միապետության հաստատում:
7. Պետական բարձրագույն իշխանության՝ օրենսդիր, գործադիր և դատական մարմինների տարանջատում և անկախացում:
8. Աշխատանքը ժողովուրդների և մարդկանց
   հարստության գլխավոր միջոցն է: 

Լուսավորական շարժման հետևանքները
Լուսավորական շարժումը կարևորագույն նշանակություն ունեցավ Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի հետագա պատմության վրա։ Դրա ազդեցությունը հատկապես մեծ էր Ամերիկայի անկախության պատերազմի և սահմանադրության, ինչպես նաև Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության վրա։
Լուսավորական շարժումը ծանր հարված հասցրեց ազնվականության և հոգևորականության հեղինակությանը, նրանց ազդեցությանը հասարակության սոցիալական, մտավոր և մշակութային կյանքի վրա։ Եվրոպական առաջատար պետությունների խորհրդարանները օրենքներ մշակեցին ստրկության վերացման և մարդու իրավունքների ձևակերպման ուղղությամբ։
Հասարակական կարծիքի ճնշման տակ 1773 թ. Հռոմի պապ Կլիմենտ XIV-ի հրամանագրով ցրվեց ճիզվիտների միաբանությունը Եվրոպայում։ Նրանք վտարվեցին Ֆրանսիայից, Իսպանիայից, Պորտուգալիայից։ Մինչև լուսավորության դարաշրջանը Եվրոպայում գիտության լեզուն վաղուց մեռած լատիներենն էր։ Գիտական գիտելիքները լայն հասարակությանը հասանելի դարձնելու նպատակով սկսեցին գիտական աշխատություններ գրել ազգային լեզուներով։

Հարցեր և առաջադրանքներ

1.Ի՞նչ է լուսավորական շարժումը։

Լուսավորական շարժումը XVII-XVIII դարերում Եվրոպայում ծագած մտավոր շարժում էր, որի նպատակն էր հասարակության և պետական կառավարման կատարելագործումը գիտության, կրթության և բանականության հիման վրա։ Այն շեշտադրում էր բնական իրավունքների, ազատության և ժողովրդական ինքնիշխանության կարևորությունը։

2.Ո՞վ է Ջոն Լոկը։ Ինչ տեսություն է նա զարգացրել։

Ջոն Լոկը անգլիացի փիլիսոփա է, որը զարգացրել է բնական իրավունքի տեսությունը։ Նա պնդում էր, որ մարդկանց բնական իրավունքներն են կյանքը, ազատությունը և սեփականությունը, իսկ հասարակության բնական վիճակը՝ ժողովրդի ինքնիշխանությունը։

3.Ովքե՞ր են լուսավորյալ միապետները։

Լուսավորյալ միապետները այն թագավորներն էին, որոնք լուսավորական գաղափարներով ներշնչված, փորձում էին բարեփոխումներ իրականացնել իրենց երկրներում՝ կիրառելով օրենքների արդիականացում, կրթության զարգացում և բռնապետական կառավարման մեղմացում։ Նման օրինակներ են Ավստրիայի Մարիա Թերեզան և Հաբսբուրգյան Յոզեֆ II-ը, Պրուսիայի Ֆրիդրիխ Մեծը և Ռուսաստանի Եկատերինա II-ը։

ՎԵՐԼՈՒԾԱԿԱՆ ԵՎ ԱՄՓՈՓԻՉ ԱՇԽԱՏԱՆՔ

1. Հիմնավորի՛ր, որ գիտության նվաճումները պետք է կիրառվեն ի շահ հասարակության։

Գիտության նվաճումներն ապահովում են մարդկանց կյանքի որակի բարձրացումը՝ ստեղծելով տեխնոլոգիաներ, որոնք հեշտացնում են աշխատանքը, առողջապահության ոլորտում գտածոները՝ երկարացնում կյանքի տևողությունը, իսկ կրթության միջոցով գիտելիքի տարածումը խթանում է հասարակության առաջընթացը։ Առանց գիտության նվաճումների կիրառման հնարավոր չէ լուծել սոցիալական, տնտեսական և բնապահպանական հիմնախնդիրները

2. Ճի՞շտ էր լատիներենի փոխարեն գիտության լեզուն ազգային լեզու դարձնելը։

Այո՛, ճիշտ էր, քանի որ ազգային լեզուներով գիտության տարածումը նպաստեց գիտելիքի հասանելիության լայնացմանը։ Սա խթանեց գիտության ժողովրդականացումը, թույլ տվեց հասարակության տարբեր խավերին ներգրավվել գիտական աշխատանքներում և արագացրեց մշակութային զարգացումը։

3. Որո՞նք  են մարդկանց և ազգերի բնական իրավունքները։ Արդյո՞ք ներկայումս
դրանք պաշտպանվում են սահմանադրությամբ։

Մարդկանց և ազգերի բնական իրավունքներն են՝ կյանքի, ազատության և սեփականության իրավունքները։ Ժամանակակից սահմանադրություններում և միջազգային պայմանագրերում դրանք պաշտպանված են։ Այնուամենայնիվ, որոշ երկրներում կամ իրավիճակներում այդ իրավունքները կարող են խախտվել։

4. Համաձա՞յն ես այն մտքին, որ մարդն ի ծնե ազատ է։ Հիմնավորի՛ր քո տեսակետը։ Քննարկում լուսավորիչների հետևյալ գաղափարը. «Անհրաժեշտ է մարդկանց համար ապահովել ազատ, սահմանափակումներից զերծ

Այո՛, համաձայն եմ, որ մարդը ի ծնե ազատ է, քանի որ ազատությունը մարդկային բնույթի հիմնական հատկություններից է։ Սակայն այդ ազատությունը գործնականում կարող է սահմանափակվել հասարակական պայմաններով և օրենքներով։ Մարդու ազատությունը պետք է հավասարակշռված լինի մյուսների իրավունքների հետ։

5. Քննարկում լուսավորիչների հետևյալ գաղափարը. «Անհրաժեշտ է մարդկանց համար ապահովել ազատ, սահմանափակումներից զերծ տնտեսական գործունեություն»։ Արդիակա՞ն է արդյոք այդ գաղափարը։

Այդ գաղափարը արդիական է նաև մեր օրերում, քանի որ տնտեսական ազատությունը նպաստում է գործարարության զարգացմանը, նորարարություններին և տնտեսական աճին։ Սակայն այն պետք է զուգորդվի պետական վերահսկողությամբ՝ ապահովելու համար սոցիալական արդարություն և շրջակա միջավայրի պաշտպանություն։

–

Քննարկում

1.Լուսավորական գաղափարների խոշոր ներկայացուցիչներից է Ջոն Լոկը: Փիլիսոփա Ջոն Լոկը ծնվել է 1632թ.-ի օգոստոսի 29-ին Ռինգթոնում (Անգլիա): Նրա գաղափարները մեծ ազդություն են թողել էպիստեմոլոգիայի և քաղաքական փիլիսոփայության զարգացման վրա: Լայնորեն ճանաչված է որպես Լուսավորչական դարաշրջանի ազդեցիկ մտածողներից մեկը: Լոկի նամակներն ազդեցություն են թողել Վոլտերի և Ռուսսոյի, շոտլանդացի մտածողների և ամերիկյան հեղափոխականների վրա: Լոկի փիլիսոփայության մեջ կարելի է առանձնացնել վեց հիմնական դրույթ; Օգտվելով նշված հղումից՝ ընտրիր երեք դրույթ, կարդալուց հետո հիմնավորիր քեզ դուր եկած հատվածները: Ջոն Լոկ https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/3728

2.Լոկի քաղաքական հայացքները կարդալուց հետո փորձիր զուգահեռներ անցկացնել արդի ժամանակաշրջանի հետ, գրի քո կարծիքը։/գրավոր/
Մարդու բնական վիճակը լիակատար ազատությունն ու հավասարությանն է իր կյանքի և ունեցվածքի տնօրինման պայմաններում։ Դա խաղաղության և բարյացակամության վիճակ է։ Բնության օրենքը ցուցում է խաղաղություն և անվտանգություն։
Քաղաքացիական հասարակության և իրավական ժողովրդավարական պետության տեսաբան է՝ թագավորի և ազնվականության օրենքի առջև հաշվետու լինելու կողմնակից։
Պետությունը ստեղծված է բնական իրավունքների (ազատություն, հավասարություն, ունեցվածք) և օրենքների (խաղաղություն և անվտանգություն) երաշխավորման համար, այն չպետք է ոտնձգություն անի այդ իրավունքների վրա, պետք է այնպես կազմակերպվի, որպեսզի բնական իրավունքները հուսալի կերպով երաշխավորվեն։

3․ Ֆրանսիական լուսավորականներ Շարլ Մոնտեսքյու, Ժան-Ժակ Ռուսո /Էմիլ կամ դաստիարակության մասին/, Մարի Ֆրանսուա Վոլտեր

ա.Գրիր տաս կետից բաղկացած  քո տեսակետը դաստիարակության մասին։

բ. Այս հղումից օգտվելուց հետո ներկայացրու Ժան- Ժակ Ռուսոյի մոտեցումը դաստիարակությանը, արդյոք համապատասխանում է քո պատկերացրած տեսակետին։/հիմնավորիր գրավոր/

4.Շառլ Մոնտեսքյու. ստորև տեղադրված նյութին ծանոթանալուց հետո, 3-5 նախադասությամբ հայտնիր քո տեսակետը/գրավոր:
Մոնտեսքյուի՝ պատմության մասին փիլիսոփայությունը նվազագույնի էր հասցնում անհատների և իրադարձությունների դերը։ “Խորհրդածություններ հռոմեացիների ծաղկման և անկման պատճառների մասին” գրքում “յուրաքանչյուր պատմական իրադարձություն տեղի է ունեցել մի հիմնական շարժման հետևանքով” տեսակետը նա մեկնաբանում էր այսպես. Պատահականությունը չի կառավարում աշխարհը։ Հարցրեք հռոմեացիներին, որոնք ունենում էին իրար հաջորդող հաջողություններ, արդյոք առաջնորդվել են որևէ հստակ պլանով, կամ իրար հաջորդող վայրիվերումներ, որոնք հետևել են մեկը մյուսին։ Յուրաքանչյուր միապետության մեջ գոյություն ունեն ընդհանուր պատճառներ՝ բարոյական և ֆիզիկական, որոնք բարձրացնում, հաստատում կամ այն հավասարեցնում են հողին։ Բոլոր միջադեպերը կառավարվում են այս պատճառներով։ Եվ եթե մի պատերազմում պատահականությունը, որը որոշակի պատճառ է, պետությունը ավերածության է հասցրել, ինչ- որ հիմանական պատճառ կարևոր է դարձրել պետության կործանվելը որևէ պատերազմի պատճառով։ Միով բանիվ՝ հիմնական միտումը առաջանում է այդ բոլոր միջադեպերից։ Հանրապետությունից դեպի կայսրություն անցում կատարելը քննարկելիս նա առաջարկում է այն տեսակետը, որ եթե Կեսարը և Պոմպեոսը չփորձեին զավթել Հանրապետության կառավարումը, ապա մյուսները ավելի կմեծանային իրենց տեղերում։ Պատճառը ոչ թե Կեսարի և Պոմպեոսի ձգտումն է, այլ ընդհանրապես մարդկային ձգտումն է։

November 11-15

Lesson 1

Weight of soil/ to read the text and be ready to discuss

Hometask:4/b,c,page 28

1. Great! The weather man on TV says it will be (be) sunny tomorrow.

2. Do you think people in the future will travel (travel) to other planets like Mars?

3. What time will we arrive (arrive) in New York tomorrow, do you think?

4. I love those trainers! When I get my pocket money next week, I think I will buy (buy) them.

5. Please can you help me with my homework? I promise it won’t take (take) very long.

c;

1. Don’t give that ice cream to the cat! It might be (be) sick!

2. A: Where’s Alicia?

B: I’m not sure. I think she might be (be) at her piano lesson.

3. I don’t know if this book is a good present for my brother. He might not like (like) it.

4. Don’t put that glass there! Someone might break (break) it.

5. I’m worried about my maths test tomorrow. I might not pass (pass) it!

6. In the future, people will probably travel in space, and they might live (live) on other planets.

7. I feel awful. I think I might have (have) flu.

Lesson 2

Weight of soil/ to read the text and be ready to discuss

Grammar/first conditional

If people want to travel across the city, they won’t use a bicycle — they’ll still use their cars.

Rule: Condition clause: If + present simple, Result clause: will/won’t

Hometask:eex.7/b,c,g,page 29

1. If I fail (fail) the exam, I ’ll take (take) it again.

2. If there are (be) more cars on the road in the future, there will be (be) more pollution.

3. If you see (see) Jane, will you give (give) her my message?

4. If pollution increases (increase), more plants and animals will die (die).

5. I won’t tell (not tell) you my secret if you don’t come (not come) to Mark’s party with me.

6. My parents will be (be) really angry if they see (see) my bedroom!

1. What will you do if the weather is nice this weekend?
2. Where will you go if you go out this weekend?
3. What will you buy if you go shopping this weekend?
4. If you don’t go out this evening, what will you do?
5. If your teacher doesn’t give you any homework today, what will you do?
6. If you phone a friend tonight, what will you talk about?

1. Unless we leave now, d we’ll be late.
2. We won’t understand e unless our teacher explains.
3. I won’t have any money a unless my dad gives me some.
4. Unless he studies harder, b he’ll fail his exams.
5. Nobody will know our secret c unless you tell someone.