Գնահատել ՀՀ ջրային հաշվեկշիռը։

Մուտք գործող և հեռացող ջրային տարեկան հաշվեկշիռը մոտ 18.5 մլրդ մ³ է, բայց դրա կեսը գոլորշիանում է, իսկ մնացածը վերածվում գետերի, գետակների, կուտակվում է լճերում և այլն: Այսինքն վերականգնվող է մոտ 8.5 մլրդ մ³-ը:

2.Որո՞նք են ՀՀ գետերի հիմնական հաշվեկշիռը։

Դրանք հիմնականում սնվում են ձնհալներով, անձրևային և ստորերկյրա ջրերով:

3 Ի՞նչ տարբերություն կան Կուր և Արաքսի համակարգերին պատկանող գետերի սնման պայմանների ու դրանց հոսքի ռեժիմների միջև։

Կուր գետը հիմնականում սնվում է ձնհալներից, իսկ Արաքսը նաև սնվում է  անձրևներից:

1.Նշե’լ ՀՀ կլիմայագոյացնող գործոնները։

աշխարհագրական դիրքը, բարձրությունը ծովի մակարդակից, ռելիեֆը

2.Նշել մեր տարածքում ջերմության և խոնավության տեղաբաշխման հիմնական օրինաչափությունները։

Ինչքան տարածքը բարձր գտնվի ծովի մակերևույթից այդքան ցուրտ/զով կլինի եղանակը:

3.Ինչու՞ են ՀՀ ներքին գոգավորություններում ավելի քիչ տեղումներ ստանում, քան եզրանյին լեռնաշղթաները։

Քանի, որ դրանք գտնվում են ավելի ներքևում, դրանց պաշտպանում են օդային հոսանքները, նաև այնտեղ ավելի չոր կլիմա է:

4.Քանի՞ վերընթաց գոտի գիտենք ՀՀ_ում։

8 գոտի՝ մերձարևադարձային, խիստ ցամաքային, չոր ցամաքային, չափավոր ցամաքային, չափավոր շոգ, բարեխառն լեռնային, ցուրտ լեռնային, ձյունամերձ լեռնային

Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչումը ոչ միայն անցյալի պատմական փաստը հաստատելու գործընթաց է, այլ նաև արդարության վերականգնման ձև, որը ուղղված է զոհերի հիշատակի հարգմանն, ինչպես նաև ապագա ցեղասպանությունների կանխարգելմանը։ Հայոց ցեղասպանության ճանաչումը և հաստատումը անհրաժեշտ է, որովհետև այն դադարեցնում է ճշմարտության ժխտումը և վերականգնում է զոհվածների արժանապատվությունը, վերականգնում է արդարությունը։

Ցեղասպանության ճանաչումը կարևոր է միջազգային մակարդակում, քանի որ այն ստեղծում է կանխարգելում՝ այլ ցեղասպանությունների համար։ Երբ պետությունները բացահայտում, ընդունում և հաստատում են կատարված գործողությունը, նրանց կգտնեն մի պատիժ ցեղասպանություն իրականացնողների դեմ: Ցեղասպանների անպատիժ մնալը շատ վտանգավոր է մեր, նաև այլ ազգերի համար:

Մարդկանց կորստից բացի ավելի ցավալին այն է, որ աշխարհի որոշ մասը չի ճանաչում դա որպես ճշմատրություն: Իսկ ճշմարտացիությունը վկայող կարևոր աղբյուրները ոչնչացվել են: Բարեբախտաբար ավելի քան 30 երկրիր ճանաչել է Հայոց ցեղասպանությունը, որով նա դրսևորել է հարգանք մեր պատմության նկատմամբ և արդարության վերականգնում:

Պատասխանել հարցերին

1.Ի՞նչ գործոնների ազդեցությամբ է ձևավորվել մեր հանրապետության ներկայիս մակերևույթը։

Ամենասկզբում այն եղել է ծովի հատակ որից հետո ծովի հատակը բարձրացել է վերածվել ցամաքի, որից հետո նորից ծածկվել է ծովով ապա դարձել ցամաք: Այդ գործողությունները ուղեկցվել են հրաբխով: Նաև այդ գործողությունների ընթացքում երկրակեղևի վրա առաջացել են լեռնային համակարգեր:

2. Ինչո՞վ է բացատրվում մեր տարածքի օգտակար հանածոների բազմազանությունը։

Երկրաբանական պայմանները և ռելիեֆը շատ բազմազան են, այդ պատճառով մենք ունենք տարբեր օգտակար հանածոներ:

3.Նշել մետաղային և ոչ մետաղային օգտակար հանքատեսակների օրինակներ։

Մետաղներից շատ են գունավոր մետաղները՝պղինձ,կապար, ալյումին, ցինկ և այլն: Ոչ մետաղներից շատ են տուֆը,բազալտը, մարմարը, տարբեր կավերը և այլն:

4.Նշել օգտակար հանածոների նշանավոր հանքավայրեր։

Պղնձի խոշոր հանքավայրերն են Ալավերդին և Կապանը, հայտնի են Ագարակի և Քաջարանի հանքավայրերը:  Երկաթի աղբյուր են Աբովյանի, Հրազդանի և Սվարանցի հանքերը: Տուֆինը Արագածի լանջերը, Շիրակը, Մերձերևանյան շրջանները:

• Ի՞նչ կառուցվածք ունի ատոմը՝ ըստ Ռեզերֆորդի:

Այն ունի այպիսի կառուցվածք ինչպիսին որ արեգակնային համակարգն է՝ էլէկտրոնները պտտվում են միջուկի շուրջ:

• Ինչո՞վ են միմյանցից տարբերվում տարբեր քիմիական տարրերի ատոմները:

Ատոմների զանգվածով:

• Ո՞րն է տվյալ քիմիական տարրի գլխավոր բնութագիրը։

Նրա

• Ի՞նչ մասնիկներ կան միջուկում:

Պրոտոններ և նեյտրոններ

• Ինչպիսի՞ն է ջրածնի, հելիումի, բերիլիումի ատոմների կառուցվածքը:

Մեջտեղում միջուկն է, որի շուրջը պտտվում են էլէկտրոնները: Միջուկի մասնիկների և էլէկտրոնների թիվը ավելանում է ըստ ջրածին, հելիում, բերիլիում հերթականության:

• Ինչպե՞ս են առաջանում դրական իոնները, բացասական իոնները:

Երբ էլէկտորնների քանակին միանում են ևս մի քանի էլէկտրոն ատոմը դառնում է բացասական:

• Ո՞վ և ե՞րբ է հայտնագործել էլեկտրոնը։

20-րդ դարի սկզբում Էռնեստ Ռեզերֆորդը հայտնագործել է էլէկտրոնը:

• Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված էլեկտրոնը;

Բացասական լիցքով

• Ատոմի ներսում ինչի՞ շուրջն են պտտվում էլեկտրոնները։

Միջուկի

• Ի՞նչ լիցքով է լիցքավորված ատոմի միջուկը։

Դրական լիցքով

• Քիմիական տարբեր տարրերի ատոմներն ինչո՞վ են տարբերվում միմյանցից։

Իրենց զանգվածով, մասնիկների քանակով:

• Ինչու՞ սովորական պայմաններում մարմինը լիցք չունի:

Քանի որ մարմինը պետք է ստանա կամ կորցնի էլեկտրոններ, որպեսզի լիցքը լինի կամ դրական կամ բացասական: Եթե մարմինը լինի չեզոք այն չի կլանի կամ կորցնի էլեկտրոններ:

• Բացատրեք հպված մարմինների էլեկտրականացման երևույթը:

Մարմինը պետք է ստանա կամ կորցնի էլեկտրոններ, որպեսզի լիցքը լինի կամ դրական կամ բացասական: Եթե մարմնին անցնում են էլէկտրոններ այն դառնում է բացասական, եթե չեզոք մարմնից են անցնում էլեկտրոննեը ապա այն դառնում է դրական:

• Ինչո՞ւ շփումով էլեկտրականացնելիս մարմինների վրա առաջանում են բացարձակ արժեքով հավասար, բայց տարանուն լիցքեր:

Շփման ժամանակ մարմիններից մեկը լիցքավորվում է դրական լիցքով, մյուսը բացասաման, քանի որ մի տեղում պակասում են բացասական լիցքերը, իսկ մյուսում ավելանում:

• Ո՞րն է էլեկտրական լիցքի պահպանման օրենքը:

Երբ մարմաինների համակարգը շրջապատի հետ լիցք չի փոխանակում, այդ մարմինների լիցքերի հանրավաշվական գումարը մնում է հաստատուն:

1.ՀՀ_ը տարածքի մեծությամբ և բնակչության թվով ինչպիսի՞ դիրք է գրավում աշխարհի պետությունների շարքում ։ Մոտ 130-րդ դիրքում է:

2.Թվարկե’լ և գնահատե’լ ՀՀ ՏԱԴ_ի և ՔԱԴ’ մեզ համր նպաստավոր կամ ոչ նպաստավոր հատկանիշները:

ՔԱԴ-ի առումով, մեր բախտը այդքան էլ չի բերել, քանիի որ չունենք շատ սահմանակից երկրներ, երկրների հետ կա պայքար, նաև չունենք ծով: Բայց կան նաև նպաստավոր հատկանիշներ, որանցից մեկն է՝ այն, որ հայաստանը գտնվում է միջազգային տրանսպորտային ուղիների խաչմերուկում: ՏԱԴ-մեզ համար նույնպես այդքան էլ նպաստավոր չէ, որովհետև մենք գտնվում ենք ոչ զարգացած երկրների շրժանում, չունենք ծով և այլ:

3 Ի՞նչ հանգամանքների դեպքում ՀՀ ՏԱԴ-ի ոչ նպաստավոր հատկանիշները կարող են դառնալ նպաստավոր։

Օրինակ՝ եթե պայքարները դադարեցվեն կարող են առաջանալ առևտրական կապեր:

Պատասխանել հարցերին

1.Ինչու՞ է պետական տարածքը բաժանում վարչատարածքային միավորների։

Պետական տարածքը բաժանվում է, որ հեշտ լինի կառավարել ու մարդկանց խնդիրները լուծել։

2. ՀՀ-ն վարչատարածքային բաժանումն ինչպիսի՞ փոփոխություններ է կրել։

Սովետական ժամանակներում Հայաստանը բաժանված էր շրջանների, 1995-ից բաժանվեցին 10 մարզերը և Երևանը, հետո սկսվեց գյուղերի ու քաղաքների խոշորացումը։

3.Տարածքի ի՞նչ հատկանիշներ են հաշվի առնում պետության վարչատարածքային բաժանում կատարելիս։

Դիրքը, տարածքի մեծությունը, տնտեսական և մշակությաին ներուժը,ներքին ճանապարհաըին ցանց:

1. Մարդը վազքի ընթացքում սկսում է արագ շնչել։ Ինչպե՞ս է սա կապված բջիջների էներգետիկ պահանջի հետ։

Քանի որ բջիջները սկսում են ավելի արագ աշխատել ավելի շատ են պահանջում թթվածին:

2.  Ի՞նչ փոփոխություններ կկատարվեն լճի էկոհամակարգում, եթե բոլոր ջրիմուռները անհետանան:

Կյանքի շղթան կվերանա, թթվածինը քիչ կլինի:

3. Եթե մարդու արյան մեջ էրիթրոցիտների քանակը կտրուկ նվազի, ապա․
ա) Ի՞նչ փոփոխություններ կկատարվեն թթվածնի տեղափոխման գործընթացում։
բ) Ի՞նչ ազդեցություն կունենա դա օրգանիզմի ընդհանուր գործունեության վրա։

Թթվածինը և ածխածինը չեն կարողանա լավ թափանցել օրգանիզմ, ինչի հետևանքով օրգանիզմում կառաջանան խանգարումներ:

4․  Եթե բույսերը մեկ շաբաթ չստանան լույս, ապա ինչպիսի՞ փոփոխություններ կնկատվեն։

Նրանք չեն կարողանա ֆոտոսինթեզվել, սննդանյունը կնվազի, տերևները կդեռնեն ու կթառամեն:

5․ Փոքր սենյակում վառում են մեծ թվով մոմեր։ Քանի որ դուռը փակ է, որոշ ժամանակ անց մարդը սկսում է շնչահեղձ լինել։ Ինչո՞ւ։

Քանի որ երբ մոմերը վառվում են սենյակի թթվածինը օգտագործվում է և սկսում պակասել, նաև մոմերի վառվելուց ստեղծվում է ածխաթթու գազ, դրա համար մարդը սկսում է էլ ավելի վատ շնչել:

Բանաստեղծությունը սիրո մասին է, որը հեղինակը զգում է առավոտյան։ Լսում է միայն իր երազանքներով մասին մտքերը։ Նրա հոգին ժպտում էր անդորրում։ Բանաստեղծության մեջ նաև առկա է մի փոքր տխրություն, որը արտահայտվում է տրտմություն, գունատ և այլ մի քանի բառերով։ Նաև Չարենցի բանաստեղծությունների մեջ շատ է գործածվել կապույտ բառը կամ դրա հոմանիշները։ Իմ կարծիքով կապույտն էլ է ներշնչում մի փոքր տխրություն։

Մարմնի ջերմաստիճանը չափում են ջերմաչափով: Կենցաղում լայն տարածում ունեն սնդիկով կամ սպիրտով աշխատող ջերմաչափները:

Դրանց աշխատանքի հիմքում ընկած է տաքացնելիս հեղուկի ընդարձակման երևույթը: Հեղուկային ջերմաչափը կազմված է հեղուկի պահեստարանից, բարակ խողովակից և սանդղակից:

Ջերմաչափները լինում են հեղուկային, մետաղական, էլեկտրական և այլն: Նկարում ջերմաչափերի տեսակներն են:

Բացի Ցելսիուսի և Ֆարենհայտի սանդղակներից կիրառվում են նաև Կելվինի և Ռեոմյուրի սանդղակները:

Միջավայրի ջերմաստիճանը չափելու համար ջերմաչափը տեղադրում են այդ միջավայրում և սպասում այնքան, մինչև ջերմաչափի ցուցմունքը դադարի փոխվել: Այդ դեպքում, ջերմաչափը և միջավայրը միմյանց հետ ջերմային հավասարակշռության մեջ կլինեն և ջերմաչափի ցուցմունքը միջավայրի ջերմաստիճանը կլինի։ Հետևաբար.
Ջերմաստիճանը մարմնի ջերմային հավասարակշիռ վիճակը բնութագրող ֆիզիկական մեծություն է:
Օրինակ
Մարդու մարմնի ջերմաստիճանը չափում են բժշկական ջերմաչափով: Ի տարբերություն սովորական ջերմաչափի` բժշկական ջերմաչափի խողովակի ստորին մասը նեղացված է, ինչի հետևանքով չափումից հետո ավելի ցածր ջերմաստիճան ունեցող միջավայր տեղափոխելիս ջերմաչափի ցուցմունքը չի փոխվում: Սնդիկի սյունը սկզբնական վիճակին վերադարձնելու համար անհրաժեշտ է ջերմաչափը թափահարել: Հայտնի է, որ ցանկացած ջերմաստիճանում նյութը կազմված է միատեսակ մոլեկուլներից, որոնք կատարում են անկանոն շարժում: Ջերմաստիճանը բարձրացնելիս մոլեկուլներն սկսում են ավելի արագ շարժվել, դրանց միջին կինետիկ էներգիան մեծանում է: Այսպիսով.
Ջերմաստիճանը մարմինը կազմող մոլեկուլների անկանոն շարժման կինետիկ էներգիայի չափն է: Մարմինների ջերմաստիճանը կարող է փոփոխվել լայն սահմաններում: Բնության մեջ հանդիպող ամենացածր ջերմաստիճանը –273°C-ն է. այդ ջերմաստիճանում նյութը կազմող մոլեկուլները դադարում են շարժվելուց:

1. Հեղուկ ազոտի ջերմաստիճանը –200°C է:
2. Արեգակի մակերևույթին ջերմաստիճանը +6000°C է:
3. Տաքարյուն կենդանիներից ամենաբարձր ջերմաստիճանն ունեն թռչունները՝ 40–41°C:
4. Մարդու բնականոն ջերմաստիճանը մոտ 36,6°C է, իսկ 42°C -ի դեպքում նա կարող է կորցնել գիտակցությունը: Տաք վառարանի մասին ասում են,որ այն ունի բարձր ջերմաստիճան,իսկ սառույցի կտորի մասին` որ այն ունի ցածր ջերմաստիճան։Եթե տաքն ու սառը մարմինները հպվում են,ապա որոշ ժամանակ անց նրանց ջերմաստիճանները հավասարվում են։Այս դեպքում ասում են ,որ նրանք միմյանց հետ ջերմային հավասարակշռության վիճակում են։

Реклама

about:blank

ПОЖАЛОВАТЬСЯ НА ЭТО ОБЪЯВЛЕНИЕ

Պատասխանել հարցերին

1. Ի՞նչ է բնութագրում ջերմաստիճանը։
2. Ե՞րբ են մարմինները ջերմային հավասարակշռության վիճակում։
3. Ջերմաչափների ի՞նչ տեսակներ գիտեք։
4. Ի՞նչպես պետք է օգտվել բժշկական ջերմաչափից։

Սովորել ՝ Թթուներ թեման:

Տնային առաջադրանք

Պատասխանել հարցերին

1. Ի՞նչ թթուներ կան բնության մեջ:

Խնձորաթթու, կիտրոնաթթու, ծծմբական թթու, Ազոտական թթու։

1. Ի՞նչ բաղադրություն ունեն թթուները:

Կազմված են ջրածնից, թթվածնից և թթվային մնացորդներ

1. Ինչպե՞ս կարող եք համոզվել ,որ տվյալ նյութը թթու է:

Ունի թթվային համ և թթվային հոտ։

1. Ինչպե՞ս պետք է վարվել թթուների հետ:

Շատ զգույշ, որովհետև կայրի եթե շատ ուժեղ թթու լինի։