1․Թեստ 1Ի՞նչ է միտոզը։
ա) Բջջի բաժանումը երկու դուստր բջիջների
բ) Սերմի աճը
գ) Սննդի սինթեզը
դ) Շնչառությունը

2․Միտոզի արդյունքում ստացվող բջիջները լինում են․
ա) Տարբեր գենետիկ կազմով
բ) Նույն գենետիկ կազմով
գ) Առանց միջուկի
դ) Առանց քրոմոսոմների

3․Միտոզը տեղի է ունենում․
ա) Սոմատիկ բջիջներում (մարմնի բջիջներ)
բ) Սեռական բջիջներում
գ) Միտոքոնդրիումներում
դ) Քլորոպլաստներում

4․Միտոզի հիմնական նշանակությունը․
ա) Էներգիայի առաջացում
բ) Աճ և վերականգնում
գ) Տեղաշարժ
դ) Սննդի մարսում

5․Միտոզի վերջում ձևավորվում են․
ա) Չորս բջիջ
բ) Երկու նույնական բջիջ
գ) Մի մեծ բջիջ
դ) Սերմաբջիջ

6․Միտոզի ընթացքում բջջի քրոմոսոմների թիվը․
ա) Կրկնվում է
բ) Պակասում է երկու անգամ
գ) Աճում է չորս անգամ
դ) Անհետանում է

7․Ո՞ր գործընթացն է հաջորդում միտոզին․
ա) Ցիտոկինեզ
բ) Ֆոտոսինթեզ
գ) Սերմնավորում
դ) Ֆերմենտացում

Կարիոտիպը նշանակում է…

ա) Գեների հաջորդականության ամբողջականությունը
բ) Օրգանիզմի բոլոր սպիտակուցների համախումբը
գ) Օրգանիզմի քրոմոսոմների ամբողջական հավաքածուն՝ քանակը, չափը և ձևը
դ) ԴՆԹ-ի կրկնօրինակման գործընթացը

Մարդու սոմատիկ բջիջներում քանի՞ քրոմոսոմ կա։

ա) 22
բ) 23
գ) 44
դ) 46

Մարդու սեռաբջիջներում (գամետներում) քանի՞ քրոմոսոմ կա։

ա) 23
բ) 46
գ) 44
դ) 22

Քրոմոսոմների մեծամասնությունը ի՞նչ ձև ունեն մետաֆազում։

ա) Օղակաձև
բ) S-աձև
գ) X-աձև (երկքրոմատիդ)
դ) Գնդաձև

Քանի՞ զույգ ավտոսոմ և քանի՞ զույգ սեռական քրոմոսոմ ունի մարդը։

ա) 23 ավտոսոմ, 1 սեռական
բ) 22 ավտոսոմ, 1 սեռական
գ) 22 սեռական, 1 ավտոսոմ
դ) 23 սեռական, 2 ավտոսոմ

Որտե՞ղ է տեղի ունենում գլիկոլիզը․

ա) միտոքոնդրիում

բ) բջջանյութում

գ) ցիտոպլազմայում 

դ) քլորոպլաստում

Գլիկոլիզի ընթացքում գլյուկոզան բաժանվում է՝

ա) երկու պիրուվաթթվի մոլեկուլի

բ) մեկ ածխաթթու գազի մոլեկուլի

գ) չորս ջրածնի մոլեկուլի

դ) մեկ ջրի մոլեկուլի

Գլիկոլիզի ընթացքում առաջանում է էներգիա՝

ա) 38 ԱԹՓ

բ) 4 ԱԹՓ, մաքուր՝ 2 ԱԹՓ 

գ) 10 ԱԹՓ

դ) ԱԹՓ չի առաջանում

Գլիկոլիզը պահանջու՞մ է թթվածնի մասնակցություն․

ա) այո

բ) ոչ

Գլիկոլիզը էներգետիկ փոխանակության ո՞ր փուլին է պատկանում․

ա) առաջին փուլ 

բ) երկրորդ փուլ

գ) երրորդ փուլ

դ) չի պատկանում

Ավտոտրոֆ օրգանիզմները՝

ա) սննդանյութերը ստանում են պատրաստի ձևով

բ) սինթեզում են օրգանական նյութեր անօրգանականներից 

գ) սնվում են ուրիշ օրգանիզմներով

դ) չեն կարող էներգիա ստանալ

Ավտոտրոֆների օրինակ է՝

ա) բույսեր

բ) կենդանիներ

գ) մարդը

դ) սնկեր

Հետերոտրոֆ օրգանիզմները՝

ա) օրգանական նյութերը ստանում են ինքնուրույն

բ) պատրաստի օրգանական նյութեր են օգտագործում 

գ) չեն օգտագործում էներգիա

դ) ապրում են միայն ջրում

Քեմոավտոտրոֆ օրգանիզմները էներգիա ստանում են՝

ա) արևի ճառագայթներից

բ) օրգանական նյութերի քայքայումից

գ) անօրգանական նյութերի օքսիդացումից 

դ) ֆոտոսինթեզից

Բոլոր կենդանիները համարվում են՝

ա) ֆոտոավտոտրոֆներ

բ) քեմոավտոտրոֆներ

գ)

դ) աբիոտիկ օրգանիզմներ

1. Ներկայացնել ԴՆԹ-ի կառուցվածքը

ԴՆԹ-ն նյութ է որը պահպանում է ժառանգական տեղեկատվությունը։ ԴՆԹ-ն կազմված է երկու պրյուրաձև շղթաներից որոնք կապված են իրար։

2. Ներկայացնել ՌՆԹ-ի կառուցվացքը

ՌՆԹ-ն ԴՆԹ-ից տեղեկություն է ստանում և օգնում է սպիտակուցների ստեղծմանը։ ՌՆԹ-ն կազմված է ռիզոններից։ ՌՆԹ-ն լինում է ինֆորմացիոն, փոխադրող և տեղեկատու:

3. Նուկլենաթթուների կառուցվածքը և տեսակները

Դրանք բաժանվում են երկու հիմնական տեսակի՝ ԴՆԹ, ՌՆԹ: Նուկլենաթթուները մոլեկուլներ են որոնք որ պահպանում և փոխանցում են ժառանգական ինֆորմացիա: Դրանք կազմված են շաքարներից, ազոտական հիմքերից, ֆոսֆորային խմբից որոնցով կազմված են այն շղթաները, որոնցով նուկլեատիդները միանում են իրար:

4. Ինչ է տրանսկրիպցիան

Դա այն գործընթացն է, երբ ԴՆԹ-ից ինֆորմացիան պատճենվում է և վերագրվում է տՌՆԹ-ի տեսքով:

5. Ինչ է տրանսլյացիան

Դա այն գործընթացն է, երբ տՌՆԹ-ին փոխանցված ինֆորմացիայի օգնությամբ սինթեզվում են սպիտակուցներ:

1. Ի՞նչ է էներգետիկ փոխանակությունը։
ա) Նյութերի օքսիդացում և էներգիայի ազատում բջջում
բ) Բջջային բաժանման գործընթացը
գ) Օրգանական նյութերի սինթեզը
դ) Ջրի և աղերի փոխանակությունը

2. Ո՞րն է բջջային էներգիայի հիմնական կրողը։
ա) Գլյուկոզ
բ) ԱԹՓ (ATP)
գ) ԴՆԹ
դ) ՌՆԹ

3. Էներգետիկ փոխանակությունը ապահովում է․
ա) Բջջի աճը
բ) Նյութերի սինթեզը
գ) Բոլոր բջջային գործընթացների էներգիան
դ) Միայն շնչառություն

Մաս 2․ Գլիկոլիզ

4. Գլիկոլիզը տեղի է ունենում՝
ա) Բջջակորիզում
բ) Միտոքոնդրիումում
գ) Ցիտոպլազմայում
դ) Քլորոպլաստում

5. Գլիկոլիզի արդյունքում 1 գլյուկոզից առաջանում է՝
ա) 2 պիրուվաթթու և 2 ԱԹՓ
բ) 1 պիրուվաթթու և 1 ԱԹՓ
գ) 2 ջուր և ածխաթթու գազ
դ) 4 ԱԹՓ և 2 ջուր

6. Ավտոտրոֆ օրգանիզմներն իրենց սնունդը ստանում են՝
ա) Պատրաստի օրգանական նյութերից
բ) Ածխաթթու գազից և անօրգանական նյութերից
գ) Այլ օրգանիզմների միջոցով
դ) Միայն կենդանական սնունդից

---

7. Հետերոտրոֆ օրգանիզմներին բնորոշ է՝
ա) Ֆոտոսինթեզ
բ) Քեմոսինթեզ
գ) Պատրաստի օրգանական նյութերի յուրացում
դ) Անօրգանական նյութերից օրգանականների ստեղծում

1․ Որո՞նք են բջջի օրգանական հիմնական նյութերը։
ա) Ածխաջրեր, ճարպեր, սպիտակուցներ, նուկլեինաթթուներ
բ) Ածխաթթու գազ, ջուր, աղեր
գ) Կալցիում, նատրիում, մագնեզիում
դ) Ածխածին, ջրածին, թթվածին

2․ Ո՞ր գործառույթն է բնորոշ սպիտակուցներին։
ա) Էներգիայի պահեստավորում
բ) Կատալիտիկ և կառուցվածքային
գ) Իոնների հավասարակշռության պահպանում
դ) Ժառանգական ինֆորմացիայի պահպանություն

3․ Սպիտակուցի առաջնային կառուցվածքը որոշվում է․
ա) Պոլիպեպտիդային շղթայի ամինաթթուների հաջորդականությամբ
բ) Ալֆա-պարույրի և բետա-թերթիկի գոյությամբ
գ) Տարածական ամբողջական ծալքով
դ) Մի քանի պոլիպեպտիդային շղթաների միավորմամբ

4․ Սպիտակուցի երկրորդային կառուցվածքը պայմանավորված է․
ա) Ամինաթթուների հերթականությամբ
բ) Ջրածնային կապերով՝ ալֆա-պարույր և բետա-թերթիկ ձևավորմամբ
գ) Դիսուլֆիդային կամ իոնային կապերով
դ) Մի քանի շղթաների միավորմամբ

5․ Ի՞նչ է սպիտակուցի բնափոխումը (դենատուրացիան)։
ա) Սպիտակուցի ամբողջական քայքայում մինչև ամինաթթուներ
բ) Սպիտակուցի կառուցվածքի փոփոխություն՝ առանց առաջնային հաջորդականության խանգարման
գ) Սպիտակուցի ամբողջական սինթեզ
դ) Սպիտակուցի էներգետիկ քայքայում

6․ Ո՞ր նյութերն են դասվում որպես մոնոսախարիդներ։
ա) Գլյուկոզա, ֆրուկտոզա, գալակտոզա
բ) Օսլա, գլիկոգեն
գ) Ցելյուլոզ, խիտին
դ) Ճարպաթթուներ

7․ Ո՞ր ածխաջրերն են պահեստային ֆունկցիա իրականացնում կենդանական բջիջներում։
ա) Ցելյուլոզ
բ) Օսլա
գ) Գլիկոգեն
դ) Խիտին

8․ Ճարպերի հիմնական կառուցվածքային միավորը որն է։
ա) Գլյուկոզայի մոլեկուլը
բ) Գլիցերին և ճարպաթթուներ
գ) Ամինաթթուներ
դ) Նուկլեոտիդներ

9․ Որո՞նք են ճարպերի ֆունկցիաները բջջում։
ա) Տեղեկատվության պահպանում
բ) Էներգիայի պահեստավորում և ջերմամեկուսացում
գ) Կատալիզ
դ) Իոնների փոխադրում

10․ Սպիտակուցի չորրորդային կառուցվածքը բնորոշ է․
ա) Միակ շղթայից կազմված սպիտակուցներին
բ) Մի քանի պոլիպեպտիդային շղթաների միավորմամբ առաջացած սպիտակուցներին
գ) Ջրածնային կապերով պայմանավորված ծալքին
դ) Ամինաթթուների հաջորդականությանը

1․Ի՞նչ նշանակություն ունեն վիտամինները

Վիտամինները ունեն մեծ նշանակություն մեր օրգանիզմի նյութափոխանակության համար: Վիտամինների պակասը կարող է հանգեցել տարբեր թերվիտամինոզների:

2․Ո՞ր սննդամթերքն է ավելի շատ պարունակում վիտամին A, B, C, D

A-Կարագ, ձկան յուղ, գազար, ծիրան և այլն

B-հաց, ձավարեղեն, կաթ, ձու և այլն

C-մասուր, կանաչ սոխ, ցիտրուսներ, կամաբ, սխտոր և այլն

D-ձկների լյարդի ճարպ, ոչ մեծ քանակությամբ դեղնուցում, կարագում և ձկան յուղում: Նաև այն փոխանցվում է մեր օրգանիզմ արևի ուլտրամանուշակագույն ճառագայթների օգնությամբ:

3․ինչպիսի՞ն պետք է լինի սննդի ընդունման ռեժիմն օրվա ընթացքում։

Մարդ պետք է ընդունի այնքան սնունդ որքան սպառում է, որպեսզի էներգիան չպակասի: Ֆիզիկական աշխատանքով չզբաղվող մարդիկ պիտի սնվեն սպիտակուց-109գ, ճարպեր-106գ, ածխաջրեր-433գ: Չափավոր դիզիկական աշխատանքով բաղվող մարդը պետք է ուտի 122գ սպիտակուցով, իսկ ճարպերի և ածխաջրերի թիվը նույնն է: Մեծ ֆիզիկական աշխատանքով զբաղվող մարդը պետք է սնվի մեծ քանակությամբ սպիտակուցներով և ածխաջրերով:

1․Ինչու՞ պետք է հետևել սննդակարգին։

Լիարժեք սննդի ընդունումը և ճիշտ ռեժիմը բնականոն մարսողության կարևոր նախապայման են: Երբ մարդը սնվում է հստակ ռեժիմով նրա մոտ մարսողությունը լավանում է նաև ավելի շուտ է սկսում արտադրվել ստամոքսային մարսողական հեղուկը ինչը նպաստում է առողջ մարսողության:

2․ Որո՞նք են սնման հիգիենայի նորմերը։

Սնունդը պետք է լավ ժամել և մանրացնել: Պետք է միշտ պահել ձեռքերը մաքուր սնվելուց առաջ, սնվելու ժամանակ չկարդալ, ռադիո չլսել, էկրանի չդիտել չխոսել և այլն: Սնունդը պիտի լինի չափավոր տաք և պետք չի հաճախ սնվել չոր սննդամթերքով: Նաև մարսողության վրա բացասական ազդեցություն է ունենում ալկոհոլը և նիկոտինը: Սննդի վերջին ընդունումը պիտի լինի քնելուց 1,5-2 ժամ առաջ այլապես քունը կխանգարվի կամ ցավեր կառաջանան:

3․Թվարկե՞ք թունավորման ախտանշանները։

Որովայնի շրջաննի ցավերը, սրտխառնոցը, փսխումը նաև թուլությունը, այդ բոլոր ախտանիշների առկա լինելու դեպքում պետք է կատարել ստամոքսի լվացում:

Լիարժեք սնունդն ու սննդակարգը մարսողական համակարգի բնականոն աշխատանքը ապահովելու համար շատ կարևոր են։ Օրվա ընթացքում ճիշտ սննդակարգը՝ նախաճաշ 25%, երկրորդ նախաճաշ 15%, ճաշ 50% և ընթրիք 10%, նպաստում է մարսողական հյութերի արտազատմանը։ Սնունդը պետք է լինի բազմազան՝ պարունակելով հում մրգեր ու բանջարեղեն։ Կենդանական սնունդը պարունակում է կարևոր ամինաթթուներ, սակայն բուսական յուղերն օժտված են անփոխարինելի ճարպաթթուներով։

Մարսողությունը լավ կատարվում է, երբ սնունդը լավ ծամվում է և չի պարունակում կոպիտ մասնիկներ։ Հաճախ չոր սննդամթերքների օգտագործումը վնասակար է։ Վնասակար է նաև սննդի ընդունումը քնելուց առաջ։

Սննդային թունավորումներ

Սննդամթերք, որը չի պահվում ճիշտ պայմաններում, կարող է առաջացնել թունավորումներ։ Թունավորման դեպքում անհրաժեշտ է ստամոքսի լվացում՝ խմելով սոդայի լուծույթ, և հետո փսխում առաջացնել։ Կրելով թունդ քաղցր թեյ՝ անհրաժեշտ է պահպանել անկողնային ռեժիմ։

1.Ինչպե՞ս կարելի է բարձրացնել օրգանիզմի դիմադրողականությունը շնչառական հիվանդությունների նկատմամբ:

պատվաստումներ, սպորտ, առողջ սնունդ, չենթարկվել սթրեսի և առողջ քուն:
2.Որո՞նք են շնչառության հիգիենայի հիմնական կանոնները:

մաքուր օդ/տարածք, հաճախակի լվացվել և հաժախակի օդափոխել սենյակը:
3.Ինչպե՞ս են հեռացվում քթի խոռոչ կամ շնչափող ընկած առարկաները:

Քթի խոռոչ փոքր առարկա ընկնելու դեպում հարկավոր է մյուս քթածակը փակել և դուրս մղել իրը հարկավոր չէ անել դա ինչոր գործիքներով այլապես ինչոր մի բան կվնասվի: Մյուս դեպքոըմ էլ պետք է գնալ բժշկի:

1. Ինչո՞ւ պետք է քթով շնչել։

Քանի որ այդ ընթացքում այն մանարեազրկվում է, խոնավանում է, տաքանում է և նոր փոխանցվում օրգանիզմ։

2. Ինչո՞ւ ջրի ﬔջ ընկած թոքի կտորը չի ընկղմվում:

Որովհետև թաղանթներից խոռոչ արտադրվում է հեղուկ, որը թուլացնում է շնչելու ժամանակ թոքերի պատերի միջև առաջացող շփման ուժը:

4. Ինչո՞ւ երեխան, ով այս կամ այն պատճառով դժվարանում է քթով շնչել,հաճախ է հիվանդանում մրսածության հիվանդություններով:

Քանի որ չի կարողանում լավ շնչել քթով բերանով է շնչում իսկ բերանով շնչելուց օդը չի տաքանում և օդի սառնության պատճառով երեխան հիվանդանում է։