Դասարանական.

1.Կազմե՛ք հետևյալ օքսիդներին համապատասխան հիդրօքսիդների բանաձևերը, և անվանե՛ք. ա) լիթիումի օքսիդ

դ) նատրիումի օքսիդ բ) ծծմբի(IV) օքսիդ ե) բարիումի օքսիդ գ) երկաթի(II) օքսիդ զ) ֆոսֆորի(V) օքսիդ 

2.Տրված են հետևյալ սխեմաները՝ 

C- >CO2 ->H2CO3

S->SO2->SO3->H2SO4

Գրե՛ք իրագործվող ռեակցիաների հավա սարումները:

3.Ո՞ր շարքում   է  գրված  ֆոսֆոր, թթվածին, ածխածին, երկաթ և ազոտ   քիմիական        տարրերի նշանները: Նշիր դրանց Ar-ները
      1) F, C, P, Si, Na
     2)  O, C, Li, K, Ba
     3)  P, O, C, Fe, N
     4)  K, Na, P, Fe, C

Ֆոսֆորի, թթվածնի, ածխածնի, երկաթի և ազոտի քիմիական տարրերի նշանները գրված են 3-րդ շարքում՝ P, O, C, Fe, N:

Նրանց ատոմային զանգվածները (Ar)՝

• P (ֆոսֆոր): 31

• O (թթվածին): 16

• C (ածխածին): 12

• Fe (երկաթ): 56

• N (ազոտ): 14

Հարցեր

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  հիմքերը նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl, CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂ , K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄, MgO, NaOH, H₃PO₄, SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃

2. Հաշվի՛ր տրված նյութի մոլային զանգվածը

 Որոշե՛ք թթու առաջացնող տարրի օքսիդացման աստիճանը հետևյալ թթուներում. HNO2, H2SiO3, HNO3, HCIO4, H3PO4

. HNO₂: Նիտրոզ թթվի մեջ ազոտի օքսիդացման աստիճանը +3 է։

• H₂SiO₃: Սիլիցիումի օքսիդացման աստիճանը +4 է։

• HNO₃: Նիտրաթթվի մեջ ազոտի օքսիդացման աստիճանը +5 է։

• HClO₄: Քլորի օքսիդացման աստիճանը +7 է։

• H₃PO₄: Ֆոսֆորի օքսիդացման աստիճանը +5 է։

3. Հիմքեր կամ հիդրօքսիդներ —https://www.imdproc.am/p/qimia/8-dasaran/anorganakan-miacutyunneri-daseri-veraberyal-giteliqneri-amrapndum-13061/oqsidner-himqer-qimiakan-hatkutyunnery-13062/re-ef730692-177f-4e4b-b39b-8b004a58c677

Տնային

Սովորել

Նշվածներից առանձնացրու՛ հարցի ճիշտ պատասխանները: 

1.Թթուներ, որոնք հանդիպում են սննդամթերքում`

• ֆոսֆորական թթու
• քացախաթթու
• ծծմբական թթու
• կիտրոնաթթու

• Քացախաթթու (օգտագործվում է որպես սննդի համեմունք և կոնսերվանտ)

• Կիտրոնաթթու (օգտագործվում է որպես համեմունք և կոնսերվանտ)

Ֆոսֆորական թթու նույնպես կարող է որոշակիորեն կիրառվել սննդի մեջ, հիմնականում խմիչքներում։

Թթուների հետևյալ շարքից առանձնացրե՛ք միահիմն, երկհիմն և եռահիմն թթուները. HCIO2, H2SO3, HCIO3, H2CrO4, H3AsO4, HBr, H2S, H3PO4 

Միահիմն թթուներ՝

• HCIO₂

• HCIO₃

• HBr

• Երկհիմն թթուներ՝

• H₂SO₃

• H₂CrO₄

• H₂S

• Եռահիմն թթուներ՝

• H₃AsO₄

• H₃PO₄

Դասարանական

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  թթուները նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃ ( ազոտական թթու) ,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl ( աղաթթու),CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄ ( ծծմբաթթու), MgO, NaOH, H₃PO₄ ( Ֆոսֆորական թթու), SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃. 

2. Բերված շարքից՝ HNO3, NH3, NaCl, HCl, H2CO3, HBr, H2O ընտրի՛ր միահիմն թթվածնային թթվի բանաձևը:

Պատ. ՝ HNO₃

3.Որքա՞ն է թթվածնի զանգվածային բաժինը (%) ծծմբային թթվի մոլեկուլում:

Թթվածնի զանգվածային բաժինը ծծմբային թթվի մոլեկուլում մոտավորապես 65.31 % է:

Տնային 

1. Պատմի՛ր ջրածնի ստացման փորձի մասին:

Լաբորատոր պայմաններում ջրածին են ստանում որոշ մետաղների և թթուների (նպատակահարմար է՝ ցինկի ու աղաթթվի) փոխազդեցությունից:

Zn+2HCl=ZnCl2+H2

Գոյություն ունեն սարքեր, որոնց միջոցով ջրածին կարելի է ստանալ ընդհատումներով,այսինքն՝ ցանկացած պահի քիմիական ռեակցիան հնարավոր է դադարեցնել և ապա՝ կրկին վերսկսել:

Այդպիսի սարքերից են Կիպի ապարատը և ընդհատումներով ջրածին ստանալու փոքր սարքը:

2. Սովորի՛ր

3. Հարցեր.Կազմի՛ր այն ռեակցիաների հավասարումները, որոնցով կարելի է ստանալ հետևյալ օքսիդները. CO2, Al2O3, Li2O , CaO, MgO, CuO:

օրինակ՝ C+O2=CO2

4AI+3О2= 2Ai2O3

4LI + O2 = 2LI2O

CaO=Ca+O2

MgO=Mg+O2

CuO=Cu+O2

4.  Որքա՞ն   է   ոսկու   ձուլակտորի   զանգվածը,  որի   ծավալը   2 սմ3  է , իսկ  ոսկու խտությունը  19,3 գ/սմ3 է:

Ոսկու խտությունը՝ ρ=19.3գ/սմ³

ծավալը՝ v=2սմ³

իսկ զանգվածը հավասար է՝ m=ρv հետևաբար. m=19,3*2=38,6գրամ

Պատ.՝ Ոսկու ձուալկտորի զանգվածը՝ 38.6 գրամ է.

Դասարանական

1.Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  թթուները նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃ ( ազոտական թթու) ,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl ( աղաթթու),CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄ ( ծծմբաթթու), MgO, NaOH, H₃PO₄ ( Ֆոսֆորական թթու), SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃. 

2. Բերված շարքից՝ HNO3, NH3, NaCl, HCl, H2CO3, HBr, H2O ընտրի՛ր միահիմն թթվածնային թթվի բանաձևը:

NO₃^-1, Ce^-1, Be^-1.

3.Որքա՞ն է թթվածնի զանգվածային բաժինը (%) ծծմբային թթվի մոլեկուլում:

Թթվածնի զանգվածային բաժինը ծծմբային թթվի մոլեկուլում մոտավորապես 58.5% է։

Դասարանական

Նոր թեմա 

Հետևյալ  նյութերից   առանձնացրեք  օքսիդները, հիմքերը,նշեք  յուրաքանչյուրի   անվանումը.  HNO₃,  Na₂O,  Ca(OH)₂, AgNO₃,  BaO,  HCl, CO₂, Al₂O₃, NaHCO₃, Fe(OH)₂, K₂SiO_3, NaCl, H₂SO₄, MgO, NaOH, H₃PO₄, SO₃, CaCl₂, CuSO₄, Al(OH)₃. 

  BaO, CO₂, MgO, SO₃, Al₂O₃.

Հաշվի՛ր տարրերի ՕԱ և Mr-ները

Ահա աղյուսակը՝

1. Տրված նյութերի շարքից ընտրե՛ք հիմքերը և անվանե՛ք. NaOH, HCI, Fe (OH) 2 , H2SO4, Ba (OH) 2 , Na2CO3, H2SiO3, SO2 

. NaOH — Նատրիումի հիդրօքսիդ (կամ կաուստիկ սոդա)

• Fe(OH)₂ — Երկվալենտ երկաթի հիդրօքսիդ

• Ba(OH)₂ — Բարիումի հիդրօքսիդ

2.Անվանե՛ք այն հիմքերը, որոնք առօրյայից հայտնի են ձեզ:

Առօրյայում հաճախ օգտագործվող հիմքերն են՝

• NaOH (Նատրիումի հիդրօքսիդ): Օգտագործվում է օճառի, մաքրող միջոցների, թթուների չեզոքացման համար:

• Ba(OH)₂ (Բարիումի հիդրօքսիդ): Օգտագործվում է լաբորատոր փորձերի և որոշ արդյունաբերական գործընթացների ժամանակ:

3.Բնութագրե՛ք թթվածնի ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Կազմե՛ք համապատասխան քիմիական ռեակցիաների հավասարումները: Նյութերի բանաձևերի տակ գրե՛ք դրանց անունները, հաշվեք բարդ նյութերի հարաբերական մոլեկուլային զանգվածները(Mr), իսկ բանաձևերի վերևում դրե՛ք միացությունների մեջ տարրերի ցուցաբերած ՕԱ-ները:

օրինակ՝ C + O2 → CO2

ՕԱ

C-     0

O2 —   0

CO2 =  C+4 / O-2

Mr (CO2)= 12+16+16=44

Ֆիզիկական հատկությունները: Թթվածինը անգույն, անհամ և անհոտ գազ է, ջրում համեմատաբար քիչ է լուծվում (100 ծավալ ջրում 20°C ջերմաստիճանում լուծվում է 3,1 ծավալ թթվածին): Թթվածինը քիչ ծանր է օդից. 1 լ թթվածինը նորմալ պայմաններում կշռում է 1,43 գ, իսկ 1 լ օդը՝ 1,29 գ: (Նորմալ պայմաններ՝ կրճատ՝ ն. պ., համար- վում են 20°C ջերմաստիճանը և 760 մմ սնդ. սյուն. ճնշումը կամ 1 մթն. ≈ 0,1 ՄՊա): 760 մմ սնդ. սյուն. ճնշման դեպքում և -183°C ջերմաստիճանում թթվածինը հեղուկանում է, իսկ -218,8°C-ում՝ պնդանում:

Քիմիական հատկությունները: Տաքացնելիս թթվածինը բուռն կերպով փոխազդում է բազմաթիվ նյութերի հետ, ընդ որում՝ անջատվում է ջերմություն և լույս: Այդպիսի ռեակցիաները կոչվում են այրման ռեակցիաներ: (Այրման ռեակցիաներին դուք ծանոթ եք բնագիտության դասընթացից): Եթե թթվածնով՝ Օշ, անոթի մեջ իջեցնենք առկայծող ածուխ (նկ. 8), այն կշիկանա մինչև սպի- տակելը և կայրվի: Որոշելու համար, թե ինչ նյութ է առաջացել, անոթի մեջ ավելացնում են կրաջուր։ Վերջինս պղտորվում է, քանի որ ածխի այրման ժամանակ առաջանում է ածխածնի (IV) օքսիդ.

Ամենապարզ եղանակը դա, երբ փորձանոթի մեջ լցրեցինք մարգանցովկա, մետաղյա շտատիվի վրա ամրացրեցինք փորձանոթը հետո դրեցինք սպիրտանոթի վրա։ Փորձանոթի մեջ դրեցինք գազատար խողովակ և խողովակի վերջում սովորական անոթ։ Որպեսզի հասկանանք, որ թթվածինը առաջացած էլ է պետք է վերցնել սովորական փայտ, վառել այն, այրել և դնել սովորական անոթի մեջ։ Եթե այն բոցաայրվի ուրեմն առաջացել է թթվածին, եթե ոչ ուրեմն պետք է սպասել մինչև կստացվի։

Պատասխանի՛ր հարցերին
1.Գրե՛ք նյութերի քիմիական բանաձեւերը, եթե հայտնի է, որ դրանց բաղադրության մեջ առկա են.
ա) Նատրիումի երկու եւ ծծմբի մեկ ատոմ=Na2S
բ) ածխածնի ու թթվածնի մեկական ատոմ=CO

2.Ջրում եւ ջրածնի պերօքսիդում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը համապատասխանաբար հավասար է.
ա) -2 -2 բ) -2 +2 գ) -2 -1 դ) +2 0
3.

Քրոմի ու թթվածնի միացություններից մեկում քրոմը +3 օքսիդացման աստիճան է ցուցաբերում: Ո՞րն է այդ միացության քիմիական բանաձեւը.
1)CrO

2) Cr2O3

3) CrO2

4) CrO3