The Magic of Christmas”

Christmas is a season of joy, love, and giving. The streets are lit with twinkling lights, and the air is filled with the sweet scent of pine and cinnamon. Families gather around the fireplace, sharing stories, laughter, and warm cups of cocoa. Children eagerly await the arrival of Santa Claus, their eyes sparkling with excitement.

But the true magic of Christmas lies in kindness. It’s in the smiles we share, the hands we hold, and the love we spread to those in need. Christmas reminds us that even the smallest acts of generosity can light up someone’s heart like a Christmas tree.

This year, let’s embrace the spirit of Christmas by spreading warmth and joy to everyone around us. After all, the best gifts are not wrapped in boxes but shared through love and compassion.

Սուրբ Ծննդյան Հրաշքը»

Սուրբ Ծնունդը ուրախության, սիրո և նվիրատվության շրջանն է։ Փողոցները զարդարված են փայլուն լույսերով, իսկ օդը լի է սոճու և դարչինի քաղցր բույրով։ Ընտանիքները հավաքվում են բուխարու շուրջ՝ կիսելով պատմություններ, ծիծաղ և տաք կակաոյի բաժակներ։ Երեխաները անհամբերությամբ սպասում են Սանտա Կլաուսի այցին՝ աչքերում փայլող ուրախությամբ։

Բայց Սուրբ Ծննդյան իսկական հրաշքը բարության մեջ է։ Այն մեր կիսած ժպիտների, բռնած ձեռքերի և կարիքի մեջ գտնվողներին փոխանցած սիրո մեջ է։ Սուրբ Ծնունդը հիշեցնում է մեզ, որ նույնիսկ ամենափոքր բարի գործը կարող է լուսավորել մեկի սիրտը, ինչպես Սուրբ Ծննդյան ծառի լույսերը։

Այս տարի ընդունենք Սուրբ Ծննդյան ոգին՝ տարածելով ջերմություն և ուրախություն մեր շուրջբոլորը։ Ի վերջո, լավագույն նվերները չեն փաթաթվում արկղերում, այլ փոխանցվում են սիրով և կարեկցանքով։

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

• Ստեղծագործական աշխատանքներ․ գրել շարադրություններ, պատմություններ տարբեր թեմաներով․ առաջարկվող վերնագրեր։ 
• Ընթերցանություն․ կարդալ նախընտրած ստեղծագործությունը, գրավոր վերլուծել բլոգում։ Ընթերցանության նյութեր
• Թարգմանություն․ սեփական հետաքրքրությունների շուրջ կարճ նյութերի թարգմանություն տիրապետած լեզվից։
• TV նախագծերի ստեղծում․ սցենարի մշակում, նկարահանում, մոնտաժ, հրապարակում,  
• Լեզվական առաջադրանքների, խնդիրների, գլուխկոտրուկների, խաչբառի կազմում, 
• Թատերական բեմադրություններ, թղթե թատրոն, տիկնիկային թատրոն, մեդիաթատրոն․․․․
• Ընթերցել ամսագրային նյութերը՝ 

Գրաշխարհ
Ես եմ
Պատուհան

Հասարակությունը և մարդը կապված են: Մարդը չի կարող զարգանալ առանց հասարակության, որտեղ ապրում է: Երբ մենք ծնվում ենք, մեր ընտանիքը, ընկերները և դպրոցը սկսում են ազդեցություն ունենալ մեզ վրա:

Երբ երեխա ենք, ընտանիքը մեզ սովորեցնում է, թե ինչպես պետք է վարվենք, խոսենք ու ընկերություն անենք: Դպրոցում մենք նոր գիտելիքներ ենք ձեռք բերում, բայց նաև սովորում ենք, թե ինչպես պետք է շփվել ու աշխատել մյուսների հետ: Այսպիսով, մեր ձևավորումն սկսվում է հենց հասարակությունից:

Մշակույթն էլ շատ կարևոր է: Այն ավանդույթներ և արժեքներ է փոխանցում, որոնք օգնում են մեզ հասկանալ, թե ինչն է ճիշտ և ինչն է սխալ: Եթե մենք ապրում ենք մի վայրում, որտեղ մարդիկ հարգում են միմյանց, մենք էլ այդպիսին կլինենք:

Տնտեսական պայմաններն էլ ազդում են մեր վրա: Օրինակ, եթե ընտանիքը կարողանում է ապահովել կրթություն, մենք կունենանք ավելի շատ հնարավորություններ ապագայում:

Վերջում, հասարակությունը մեզ է սովորեցնում, թե ինչպիսի մարդ լինել: Մենք ունենք մեր կարծիքները, բայց նրանք ձևավորվում են նաև սոցիալական միջավայրում: Այսպես, հասարակությունն իրականում մեզ կառուցում է:

Գրում է Ռաֆայել Գրիգորյանը

Ահա եւ մեկնաբանությունս ՝ 

Հեղինակի գրածը հստակ է և լավ կառուցված՝ ցույց տալով մարդու և հասարակության փոխկապակցվածությունը: Ընտանիքը, դպրոցը և մշակույթը ձևավորում են անհատի մտածելակերպն ու վարքագիծը, իսկ տնտեսական պայմանները նպաստում են հնարավորությունների ստեղծմանը: Հեղինակի եզրակացությունը, որ հասարակությունը կառուցում է մեզ, կարևոր և ճշգրիտ դիտարկում է: Սակայն ինձ համար տեքստը կարելի է լրացնել օրինակներով կամ հավելել, թե ինչպես անհատը կարող է նաև ազդեցություն ունենալ հասարակության վրա:

Այլ, առաջարկեք․․․

Ի՞նչն է մարդուն ուժեղ դարձնում Մտավոր ուժ. Մարդու կարողությունը լուծել խնդիրներ, մտածել արագ և ճշգրիտ, նաև հարմարվել նոր պայմաններին: Այս ուժը կարող է զարգանալ փորձի, կրթության, ուտելիքի և հոգեկան բալանսի միջոցով:

Առաջադրանքներ․

1.Որքա՞ն է ներգծյալ անկյունը, որը հենված է 28° աստիճանային չափով աղեղի վրա:

Ներգծյալ անկյունը, որը հենված է աղեղի վրա, հավասար է այդ աղեղի կեսին:

Պատասխան: Ներգծյալ անկյունը կլինի 28° / 2 = 14°:

2.Դիցուք BAC անկյունը 35° է: Որքա՞ն է BnC աղեղի աստիճանային չափը։

Բացատրություն. Երբ BAC անկյունը տրվում է, ապա աղեղի չափը հաշվարկելու համար պետք է գիտակցել, որ Բաքու ամեն արշավելու դեպքում աղեղը կլինի երկակի անկյան չափը:

Պատասխան: Աղեղի աստիճանային չափը կլինի 35° × 2 = 70°:

3.Գտիր ASB անկյունը, եթե ASB աղեղի աստիճանային չափը 268° է:

Ներգծյալ անկյունը հավասար է աղեղի կեսին:

Պատասխան: ASB անկյունը կլինի 268° / 2 = 134°:

4.Գտիր BOC և BAC անկյունները, եթե ∪AB=130° ∪AC=150° ։

Այսպիսի հարցի լուծման համար անհրաժեշտ է օգտագործել հարաբերությունները, երբ երկու աղեղները միևնույն կենտրոնում է։

1. BOC անկյունը որոշելու համար՝ պետք է հաշվի առնել, որ կենտրոնային անկյունը հավասար է աղեղի չափին: Իսկ BAC անկյունը կլինի այդ աղեղի կեսը:

Պատասխան. BOC անկյունը կլինի 130°: BAC անկյունը՝ 130° / 2 = 65°:

5.Հաշվիր AOB եռանկյան անկյունները, եթե ∪AB=100°։

Եթե համարը տալիս է ամբողջական փոփոխություն միայն մեկ աստիճանում:

Պատասխան. AOB եռանկյակի երեք անկյունները գումարով պետք է հասնեն 180°: Եթե ∪AB = 100°, ապա մնացած երկու անկյունները կլինեն՝

AOB անկյունը=180°−100°=80°\text{AOB անկյունը} = 180° — 100° = 80°AOB անկյունը=180°−100°=80°

6. ACB աղեղի աստիճանային չափը 260° է: Գտիր AOB և ACB անկյունները:

Պատասխան. ACB աղեղի չափը 260° է:

• ACB անկյունը կլինի 260° / 2 = 130° (այս անկյունը կապվում է ուղիղ շրջադարձի միջոցով):
• AOB անկյունը կլինի մնացած մասը՝ 180° — 130° = 50°:

Բանավոր քննարկման համար 

1. Անօրգանական նյութերի դասաարգում:
2. Թթվածին: Ֆիզ-քիմ հատկութունները: Ստացում:
3. Ջրածին: Ֆիզ-քիմ հատկութունները: Ստացում:

   4. Ի՞նչ է օքսիդ: Բերել օրինակներ:

1. Ի՞նչ է հիմք: Բերել օրինակներ:
2. Ի՞նչ է աղ: Բերել օրինակներ:
3. Ի՞նչ է թթու: Բերել օրինակներ:

1. Անօրգանական նյութերը դասակարգվում են հետևյալ խմբերի՝ • Օքսիդներ • Թթուներ • Հիմքեր • Աղեր
2. Թթվածինը սովորական պայմաններում անգույն, անհոտ, անհամ գազ է, ջրում քիչ է լուծվում: Լաբորատորիայում հնարավոր է ստանալ թթվածին՝ այդ տարրը պարունակող բարդ նյութերը քայքայելով:
3. Ջրածինը անհոտ, անգույն, օդից  14,5 անգամ թեթև գազ է: Ջրում գործնականորեն չի լուծվում : Լաբորատոր պայմաններում ջրածին են ստանում որոշ մետաղների և թթուների (նպատակահարմար է՝ ցինկի ու աղաթթվի) փոխազդեցությունից:
4. Նրանք երկտարր միացություններ են, որոնք բաղկացած են որևէ տարրի (մետաղ ոչ մետաղ) և թթվածնի ատոմներից։ Օրինակ ՝ ածխաթթվական գազ, երկաթի օքսիդ:
5. Հիմքերը նյութեր են, որոնք կազմված են մետաղից և հիդրօքսո (OH⁻) խմբից։ Օրինակներ՝• NaOH  (նատրիումի հիդրօքսիդ) • Ca(OH)2  (կալցիումի հիդրօքսիդ)
6. Աղերը բարդ նյութեր են, որոնք կազմված են մետաղների ատոմներից և թթվային մնացորդներից։ Օրինակ ՝ խոհանոցային աղ, կալիումի նիտրատ:
7. Թթուները  բարդ նյութեր են, որոնց մոլեկուլները կազմված են մեկ կամ մի քանի ջրածնի ատոմներից և թթվային մնացորդից: Օրինակ ՝ աղաթթու կամ ծծմբաթթու : 

———————

Գրավոր աշխատանք:

Ar:

Mr:

Օքսիդացման աստիճան:

Տարրի իրական զանգված:

Քիմիական բանաձևի արտածում:

Տարրերի զանգվածային բաժինների հաշվարկ:

Անօրգանական նյութերի դասաարգում:

————————

Փորձեր

• Քարաղի մաքրում
• թթվածին
• ջրածին
• Թթուների ուտիչ  ազդեցություն
• Քիմիական փոխարկում:

Հայոց պատմության XV դարն ավարտվում է իսլամ դավանող նոր ուժերի ասպարեզ գալով՝ Օսմանյան կայսրության ու Սեֆյան Պարսկաստանի։ Հայաստանը պատերազմի դաշտ դարձավ այս երկու տերությունների միջև։ Նրանք պայքարում էին տարածաշրջանային գերակայության համար։ Հակամարտությունը շեշտված տնտեսական պատճառ ուներ. երկու կողմերն էլ ցանկանում էին իրենց ձեռքը գցել Հարավային և Արևելյան Ասիայից եկող ցամաքային առևտրական ճանապարհները, որոնք հսկայական եկամտի աղբյուր էին: Շահագործվում էին նաև կրոնական հակասությունները. պարսկական վերնախավը դավանում էր իսլամի շիա, իսկ օսմանյանը՝ սուննի:

Օսմանա-սեֆյան պատերազմներն ու Հայաստանը։ 1453 թ. նվաճելով Կոստանդնուպոլիսը և կործանելով Բյուզանդիան՝ օսմանցիներն իրենց հայացքն ուղղեցին դեպի արևելք։ Նպատակն էր գրավել Փոքր Ասիայի արևելյան հատվածը, Կիլիկիան, Հայաստանը, Սիրիան և Միջագետքը։ XVI դ. սկզբին օսմանցիները կործանեցին մամլուքների պետությունը։ Սակայն նրանց առաջխաղացումը հանդիպեց Սեֆյան պետության դիմադրությանը։ 1502 թ. Սեֆյանների առաջնորդ շահ Իսմայիլը կործանել էր ակ-կոյունլուներին և իր տիրապետությունը հաստատել Հարավային Կովկասի, Հայաստանի արևելյան հատվածի և Հյուսիսային Միջագետքի վրա: Օսմանյան սուլթան Սելիմ I Ահեղի և շահ Իսմայիլի զորքերի միջև վճռական ճակատամարտը տեղի ունեցավ 1514 թ. Չալդրանի մոտ, որտեղ Սեֆյանների առաջնորդ շահ Իսմայիլը պարտություն կրեց։ Այդուհետ պատերազմը շարունակվեց փոփոխակի հաջողություններվ և որոշ ընդհատումերով տևեց մեկ դարից ավելի: Ռազմական գործողությունների հիմական թատերաբեմերից էր Հայաստանը: Ավերվում էին քաղաքներն ու գյուղերը, կոտորվում էր ազգաբնակչությունը: Մեծ չափերի հասավ հայ ժողովրդի արտագաղթը դեպի Բալկաններ, Եվրոպա, Ղրիմ, Լեհաստան, Ռուսաստան: 

Ամասիայի հաշտությունից մինչև Զուհաբի հաշտության պայմանագիրը։
1555 թ. մայիսի 29-ին Ամասիայում օսմանցիներն ու սեֆյանները կնքեցին հաշտության պայմանագիր, որով որոշվում էր երկու պետությունների միջև նոր սահմանագիծը։ Հայաստանի արևմտյան հատվածն անցավ Օսմանյան պետությանը, իսկ արևելյանը՝ Սեֆյան Պարսկաստանին։ Այս ընթացքում օսմանցիները մեծ թվով քրդեր և թյուրքախոս ցեղեր վերաբնակեցրին Հայաստանի տարբեր շրջաններում՝ նրանց սուննի դավանանքն օգտագործելով շիա Սեֆյանների ծավալապաշտության դեմ։ Խաղաղությունը, սակայն, երկար չտևեց։ Օսմանյան կայսրությունը նոր պատերազմ սկսեց և գրավեց ամբողջ Հայաստանը, Հարավային Կովկասը և տիրացավ Թավրիզ քաղաքին։ 1590 թ. երիտասարդ Շահ Աբբաս I-ը (1587-1629) ստիպված էր զիջել այդ տարածքները։
Այդուհետ Շահ Աբբասն ինքը սկսեց պատերազմի պատրաստվել. անգլիացիների օգնությամբ
ստեղծեց հզոր հրետանի, վերակազմավորեց պարսկական բանակը: 1603 թ. հարձակվեց Օսմանյան կայսրության վրա, վերագրավեց Թավրիզը, այնուհետև Երևանը և հասավ ընդհուպ Կարին։ Սակայն օսմանյան բանակը 1604 թ. անցավ հակահարձակման։ Շահ Աբբասը որոշեց ճակատամարտ չտալ, և պարսկական բանակը նահանջեց՝ ավերելով ու ամայացնելով հանդիպող բնակավայրերը։ Այդպես օսմանյան բանակը զրկվելու էր պարենից ու օթևանից, և կասեցվելու էր նրա առաջխաղացումը։ Արևելյան Հայաստանից (նաև Արևմտյան Հայաստանի մի շարք երկրամասերից) Շահ Աբբասն ավելի քան 300 հազար հայերի բռնի տարագրեց Պարսկաստան:
Այս իրադարձությունը հայտնի է «մեծ սուրգուն» («մեծ գաղթ») անունով։ Պարսկաստանի մայրաքաղաք Սպահանի մոտ Շահ Աբբասի հրամանով և հոգածությամբ հիմնվեց հայկական առանձին բնակավայր՝ Նոր Ջուղան: Այստեղ հաստատվեց բռնագաղթվածների փոքր մասը։ Հետագայում Նոր Ջուղայի վաճառականները կարևոր դեր խաղացին միջազգային առևտրում։ Օսմանա-սեֆյան պատերազերը որոշ ընդհատումերով շարունակվեցին մինչև 1639 թ., երբ կնքվեց Զուհաբի (Քասր-ը Շիրինի) հաշտության պայմանագիրը։ Հայաստանը կրկին բաժանվեց երկու տերությունների միջև։ Սահմանագիծը հետագայում էական փոփոխություններ չկրեց և պահպանվեց մինչև XIX դ. սկիզբը։

Միասնական պետության վերականգնմանն ուղղված առաջին ձեռնարկումները։ Օսմանա-սեֆյան պատերազմերի գործած ավերը սրեց հայերի ազատագրման և ազգային ինքնիշխանության վերականգնման ձգտումը։ XVI-XVII դդ. Հայոց եկեղեցին դարձավ ազատագրական շարժումերի հիմական նախաձեռնողը։ 1547 թ. Ստեփանոս Ե Սալմաստեցի կաթողիկոսն Էջմիածնում հրավիրում է գաղտնի ժողով։ Ժողովի որոշմամբ Կաթողիկոսի գլխավորությամբ պատվիրակություն է մեկնում Եվրոպա՝ հայությանը մահմեդականների տիրապետությունից ազատելու համար քաղաքական աջակցություն խնդրելու։ Այս առաքելությունն արդյունք չի տալիս։ Մեկ այլ պատվիրակություն Եվրոպա է մեկնում հաջորդ կաթողիկոսի՝ Միքայել Ա Սեբաստացու կողմից 1562 թ. Սեբաստիայում հրավիրած գաղտնի ժողովի որոշմամբ։ Այս անգամ ժողովի անունից հանդես էր գալու Աբգար դպիր Թոխաթեցին, որն իրեն համարում էր Արծրունյաց թագավորական տան շառավիղներից։ Նոր պատվիրակությունը լիազորված էր Հայոց կաթողիկոսի անունից հնազանդություն հայտնելու Հռոմի Պապին, եթե վերջինս հանձն առնի Հայաստանը ազատագրել մահմեդական լծից։ Այս բանագնացությունը ևս արդյունք չի տալիս։ Ապավինելով եվրոպական օգնությանը՝ հայկական կողմը դեռևս թերագնահատում էր Հայաստանի ազատագրման գործընթացում սեփական ուժերի նշանակությունը։

Առաջադրանքներ

>Սովորել դասը 

>Վերհիշի՛ր Մեծ Հայքի թագավորության բաժանումը Հռոմի և Պարսկաստանի միջև (1-ին բաժանում)։

>Վերհիշի՛ր Պարսկա-բյուզանդական քսանամյա պատերազմը և Հայաստանի 591թ. բաժանումը (2-րդ բաժանումը)

>Հայոց Պատմություն 8 էջ66 ՆԱՅԵԼՈՎ ՔԱՐՏԵԶԻՆ
Օսմանա-սեֆյան պատերազմներն ու Հայաստանի բաժանումը

1.Կիրառի՛ր աշխարհագրական հմտություններդ: Ինչպե՞ս կարող էր
օսմանա-սեֆյան պատերազմն ազդել տարածաշրջանի առևտրային
ուղիների և տնտեսական գործունեության վրա:

Օսմանա-սեֆյան պատերազմները խաթարեցին տարածաշրջանի առևտրային ուղիները և տնտեսական գործունեությունը: Հայաստանի տարածքը գտնվելով կարեւոր առևտրական ուղիների վրա (Ճետային ճանապարհ, Մետաքսի ճանապարհ), պատերազմի հետևանքով դարձել էր անհուսալի և վտանգավոր տարածք առևտրականների համար: Կրոնական հակասությունները, ավերածությունները և ժողովրդագրական փոփոխությունները (արտագաղթ և տեղահանում) խիստ սահմանափակեցին տնտեսության զարգացումը, հատկապես՝ առևտրի և արհեստագործության ոլորտներում:

2. Մեկնաբանի՛ր քարտեզը։ Ո՞ր տարածքներն էին վիճարկվում Օսմանյան
կայսրության և Սեֆյան կայսրության միջև։

Օսմանյան կայսրությունն ու Սեֆյան Պարսկաստանը վիճարկում էին հիմնականում հետևյալ տարածքները՝

• Հայաստանի արևելյան և արևմտյան հատվածները,

• Հարավային Կովկասը,

• Հյուսիսային Միջագետքը,

• Թավրիզի շրջանը:

Այս տարածքներն իրենց ռազմավարական դիրքի և տնտեսական կարևորության շնորհիվ դարձել էին առաջնային բախման կետեր:

>Ներկայացրո՛ւ։ Որո՞նք էին XV դ. Օսմանյան սուլթանության և Սեֆյան Պարսկաստանի միջև
բախման հիական պատճառները:

Տնտեսական. Հարավային և Արևելյան Ասիայի առևտրային ուղիների վերահսկողության ձգտումը:

• Ռազմավարական. Փոքր Ասիայի, Կովկասի և Միջագետքի նկատմամբ գերիշխանության ձգտումը:

• Կրոնական. Սուննի Օսմանյան կայսրությունն ու շիա Սեֆյան Պարսկաստանը օգտագործում էին կրոնական տարբերությունները՝ արդարացնելու իրենց պայքարը:

> Վերլուծի՛ր։ Ի՞նչ հետևանքներ ունեցավ օսմանցիների և սեֆյանների միջև
հակամարտությունը Հայաստանի մշակութային կյանքի և ժողովրդագրական պատկերի վրա:

Օսմանա-սեֆյան պատերազմներն ունեցան հետևյալ ազդեցությունները Հայաստանի վրա.

• Մշակութային կյանք. Ավերեցին բազմաթիվ մշակութային կենտրոններ, այդ թվում՝ եկեղեցիներ, վանքեր, դպրոցներ: Շահ Աբբասի կազմակերպած «մեծ սուրգունը» խաթարեց հայկական համայնքների ներքին կայունությունը:

• Ժողովրդագրական պատկեր. Ավերածությունները, կոտորածները և բռնագաղթը (մասնավորապես՝ ավելի քան 300,000 հայերի տարագրությունը դեպի Պարսկաստան) փոխեցին հայկական բնակչության կառուցվածքը:

> Գնահատի՛ր։ Ի՞նչ քայլեր ձեռնարկեցին XVI դ. հայազգի գործիչները Հայաստանի
ազատագրման ուղղությամբ։ Ինչո՞ւ դրանք հաջողության չհասան:

XVI դ. հայազգի գործիչները փորձեցին ապահովել Հայաստանի ազատագրումը՝

• 1547 թ. գաղտնի ժողով. Ստեփանոս Ե Սալմաստեցու նախաձեռնությամբ պատվիրակություն ուղարկվեց Եվրոպա:

• 1562 թ. ժողով. Միքայել Ա Սեբաստացու կողմից կազմակերպված՝ Եվրոպայի աջակցությունը հայցելու փորձեր:

• Անհաջողության պատճառներ.

• Եվրոպական պետությունները չունեին անմիջական շահ Հայաստանի ազատագրման գործում:

• Հայկական համայնքներն ինքնուրույն կազմակերպվելու և ուժեղ բանակ ստեղծելու հնարավորություններ չունեին:

• Տարածաշրջանը ռազմավարականորեն վերահսկվում էր Օսմանյան և Սեֆյան տերությունների կողմից:

Եզրակացություն

Օսմանա-սեֆյան պատերազմները Հայաստանի համար ունեցան կործանարար հետևանքներ, և ազատագրական շարժումները հիմնականում արդյունք չտվեցին՝ կապված արտաքին աջակցություն գտնելու անհաջող փորձերի և ներքին կազմակերպչական դժվարությունների հետ:

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Նախադասությունները դարձրո՛ւ ներգործական:

Սիրտը գերվեց աղջկա մի ժպիտից:
Այս ծառի տակ ինչ-որ մեկի կողմից գանձ է թաղվել:
Քարը մաշվել, հարթվել էր անձրևից ու քամուց:
Արտերը խանձվել էին բարկ արևից:
Քարտը լրացվում է միայն չափահաս քաղաքացիների կողմից: Նա ազատազրկման էդատապարտվել ու տուգանվել իտալական դատարանի կողմից:
Ութ տարի տղամարդ համարվեց ընկերների կողմից:
Դյութվել էր ալիքների ու քամու երգով:
Աղջիկը շրջապատված էր հետաքրքրասերների մեծ խմբով: 
Ընկերս համերգի է հրավիրված:

1. Աղջիկը գերեց սիրտը մի ժպիտով:

2. Ինչ-որ մեկը գանձ թաղեց այս ծառի տակ:

3. Անձրևն ու քամին մաշեցին ու հարթեցին քարը:

4. Բարկ արևը խանձել էր արտերը:

5. Միայն չափահաս քաղաքացիները լրացնում են քարտը:

6. Իտալական դատարանը դատապարտեց և տուգանեց նրան:

7. Ութ տարի ընկերները տղամարդ էին համարում նրան:

8. Ալիքների ու քամու երգը դյութել էր նրան:

9. Հետաքրքրասերների մեծ խումբը շրջապատել էր աղջկան:

10. Ընկերս հրավիրել է համերգի:

2. Դո՛ւրս գրիր այն բայերը, որոնք կարող են կրավորական դաոնալ, և դարձրո՛ւ:

Օրինակ`

փնտրել — փնտրվել:

Վազել, երգել, ցրել, կոտրել, դնել, թռչել, թրջել, գալ, գնալ, հեռանալ, հեռացնել, հնարել, ներել, լուսանալ, մթնել, մթնեցնել, բարձրանալ, թխել, մրմռալ, մաքրել, դողալ, վախենալ, սրբել, կարել, հավաքել, սարսռալ, հաչել, սիրել, մլավել, ծիծաղել, խոսել, հուզել, վիճել:

• Վազել → չի կարող կրավորական դառնալ

• Երգել → չի կարող կրավորական դառնալ

• Ցրել → ցրվել

• Կոտրել → կոտրվել

• Դնել → դրվել

• Թռչել → չի կարող կրավորական դառնալ

• Թրջել → թրջվել

• Գալ → չի կարող կրավորական դառնալ

• Գնալ → չի կարող կրավորական դառնալ

• Հեռանալ → չի կարող կրավորական դառնալ

• Հեռացնել → հեռացվել

• Հնարել → հնարվել

• Ներել → ներվել

• Լուսանալ → չի կարող կրավորական դառնալ

• Մթնել → չի կարող կրավորական դառնալ

• Մթնեցնել → մթնեցվել

• Բարձրանալ → չի կարող կրավորական դառնալ

• Թխել → թխվել

• Մրմռալ → չի կարող կրավորական դառնալ

• Մաքրել → մաքրվել

• Դողալ → չի կարող կրավորական դառնալ

• Վախենալ → չի կարող կրավորական դառնալ

• Սրբել → սրբվել

• Կարել → կարվել

• Հավաքել → հավաքվել

• Սարսռալ → չի կարող կրավորական դառնալ

• Հաչել → չի կարող կրավորական դառնալ

• Սիրել → սիրվել

• Մլավել → չի կարող կրավորական դառնալ

• Ծիծաղել → չի կարող կրավորական դառնալ

• Խոսել → չի կարող կրավորական դառնալ

• Հուզել → հուզվել

• Վիճել → չի կարող կրավորական դառնալ

3. Տրված նախադասությունները դարձրո՛ւ ներգործական և պատասխանի՛ր հարցերին:

Ձվի մեջ զարգացող կենդանի էակը բավական հուսալի զրահով է պաշտպանված:
Ձուն թխսի մարմնի ծանրությունից չի կոտրվում:
Ձվի կճեպը հեշտությամբ է կոտրվում ճուտիկի դեղին կտուցով: Գիտնականների կողմից փնտրվում են համարձակ գաղափարն
իրագործելու հնարները:
Մշակովի բույսերի սերմերը մոլախոտի սերմերից մաքրվում ենմագնիսով:
Ինչպե՞ս է փոխվում տրված նախադասության ենթական (ընդգծված է):
Տրված նախադասության ո՞ր անդամն է դառնում ներգործականնախադասության ենթակա:

1. Կրավորական նախադասություն.Ձվի մեջ զարգացող կենդանի էակը բավական հուսալի զրահով է պաշտպանված:

Ներգործական նախադասություն.Հուսալի զրահով պաշտպանել է ձվի մեջ զարգացող կենդանի էակը:

2. Կրավորական նախադասություն.Ձուն թխսի մարմնի ծանրությունից չի կոտրվում:

Ներգործական նախադասություն.Թխսի մարմնի ծանրությունը չի կոտրում ձուն:

3. Կրավորական նախադասություն.Ձվի կճեպը հեշտությամբ է կոտրվում ճուտիկի դեղին կտուցով:

Ներգործական նախադասություն.Ճուտիկի դեղին կտուցը հեշտությամբ կոտրում է ձվի կճեպը:

4. Կրավորական նախադասություն.Գիտնականների կողմից փնտրվում են համարձակ գաղափարը իրագործելու հնարները:

Ներգործական նախադասություն.Գիտնականները փնտրում են համարձակ գաղափարը իրագործելու հնարները:

5. Կրավորական նախադասություն.Մշակովի բույսերի սերմերը մոլախոտի սերմերից մաքրվում են մագնիսով:

Ներգործական նախադասություն.Մագնիսը մաքրում է մշակովի բույսերի սերմերը մոլախոտի սերմերից:

Հարցերի պատասխաններ.

1. Ինչպե՞ս է փոխվում ենթական.Կրավորական նախադասության ենթական դառնում է ներգործական նախադասության ուղիղ առարկա:

2. Ո՞ր անդամն է դառնում ենթակա.Ներգործական նախադասության մեջ ենթակա դառնում է կրավորական նախադասության գործառույթ իրականացնող անդամը:

Աշխատանք դասարանում

1. Ա և Բ նախադասությունների տարբերությունները գտի´ր: Մնացած նախադասություններն ինքդ փոխի՛ր (կրավորակա´ն դարձրու):

Ա. Ծուխը մրոտել էր առաստաղն ու պատերը:

Ներգործական 

Բ. Առաստաղն ու պատերը մրոտվել էին ծխից:

Կրավորական 

մրոտել — մրոտվել 

ծուխը — ծխից 

Ա. Պատահաբար այդ կողմերով անցնող մի գյուղացի փրկել էր նրան:

Ներգործական 

Բ. Նա փրկվել էր պատահաբար այդ կողմերով անցնող մի գյուղացու կողմից:

Կրավորական 

Ա. Սպիները ծածկել էին նրա ամբողջ մարմինը:

Ներգործական 

Բ. Նրա ամբողջ մարմինը սպիներով էր ծածկվել:

Կրավորական 

Անցած տարիները կնճռոտել էին կնոջ դեմքը:

Կնոջ դեմքը կնճռոտվել էր անցած տարիներից :

Դահլիճը լավ կահավորել էին:

Լավ կահավորվել էր դահլիճը: 

Մեր ժողովուրդը մշակութային շատ արժեքներ է ստեղծել:

Մշակութային շատ արժեքներ են ստեղծվել մեր ժողովրդի կողմից:

2. Տրված բայերը դարձրու կրավորական: Ինչի՞օգնությամբ դարձրիր:

Օրինակ`

գտնել — գտնվել, նետել — նետվել:

Գրել — գրվել

գրավել, 

ծեծել — ծեծվել

 թրջել — թրջվել

թխել — թխվել

տաշել — տաշվել

վրդովել, 

կապել — կապվել

սպանել — սպանվել

 նկարել — նկարվել

կեղտոտել — կեղտոտվել: 

3.Տրված նախադասությունները դարձրո՛ւ կրավորական:

Քամին երկնքով մեկ հալածում էր ամպերին: — 
Ամպերը երկնքով մեկ հալածվում էին քամուց:
Այս նկարը պատին պապս է ամրացրել:
Այս գիրքը նաև ընկերս է կարդացել:
Առավոտյան ցողը թրջել էր ոտքերը:
Տերը շանը կապել էր ծառից:
Տարբեր մարդիկ տարբեր ձեով էին պատմում առավոտվա դեպքը:
Սարքերը թեթև ցնցում գրանցեցին:
Ինստիտուտի աշխատակիցները մարդկանց զգուշացրին սպասվող փոթորկի մասին:
Անտառում այդ երեխային որսորդներն էին գտել:
Տղային միշտ նույն երազն էր կախարդում:
Վարպետի խնամքոտ ձեռքը տաշում ու իրար կողքի էր դնում քարերը:
Շինարարությունն ավարտին հասցրին:

1. Քամին երկնքով մեկ հալածում էր ամպերին:

Ամպերը երկնքով մեկ հալածվում էին քամուց:

2. Այս նկարը պատին պապս է ամրացրել:

Այս նկարը պատին ամրացվել է պապիս կողմից:

3. Այս գիրքը նաև ընկերս է կարդացել:

Այս գիրքը նաև կարդացվել է իմ ընկերոջ կողմից:

4. Առավոտյան ցողը թրջել էր ոտքերը:

Ոտքերը թրջվել էին առավոտյան ցողից:

5. Տերը շանը կապել էր ծառից:

Շունը կապվել էր ծառից տիրոջ կողմից:

6. Տարբեր մարդիկ տարբեր ձևով էին պատմում առավոտվա դեպքը:

Առավոտվա դեպքը տարբեր ձևով պատմվում էր տարբեր մարդկանց կողմից:

7. Սարքերը թեթև ցնցում գրանցեցին:

Թեթև ցնցումը գրանցվեց սարքերի կողմից:

8. Ինստիտուտի աշխատակիցները մարդկանց զգուշացրին սպասվող փոթորկի մասին:

Մարդիկ զգուշացվեցին ինստիտուտի աշխատակիցների կողմից սպասվող փոթորկի մասին:

9. Անտառում այդ երեխային որսորդներն էին գտել:

Այդ երեխան գտնվել էր անտառում որսորդների կողմից:

10. Տղային միշտ նույն երազն էր կախարդում:

Տղան միշտ կախարդվում էր նույն երազի կողմից:

11. Վարպետի խնամքոտ ձեռքը տաշում ու իրար կողքի էր դնում քարերը:

Քարերը տաշվում ու իրար կողքի դրվում էին վարպետի խնամքոտ ձեռքով:

12. Շինարարությունն ավարտին հասցրին:

Շինարարությունն ավարտին հասցվեց:

4. Տրված նախադասությունները դարձրո՛ւ կրավորական ևպատասխանի՛ր հարցերին:

Մի ձեռնարկատեր հասարակությանը զվարճացնելու համար կառուցելէր գնդաձև սենյակ հիշեցնող զվարճալի և ուսանելի կարուսել:

Ինչո՞ւ սովորական իրերի իրար ձգելը մենք չեն նկատում: 
Քամին սկզբում քշեց թեթև, թույլ ամրացրած տանիքները:
 Նուրբ շղարշը տաքացնում է դեմքը:
Մրջյունները ծածկել էին սեղանը:
Ձնհալի մի բաժակ մաքուր ու սառը ջուրը փրկեց հիվանդին: Ինչպե՞ս է փոխվում տրված նախադասության ենթական:
Տրված նախադասության ո՞ր անդամն է դառնում կրավորականնախադասության ենթակա:

1. Մի ձեռնարկատեր հասարակությանը զվարճացնելու համար կառուցել էր գնդաձև սենյակ հիշեցնող զվարճալի և ուսանելի կարուսել:

Զվարճալի և ուսանելի կարուսելն, որը հիշեցնում էր գնդաձև սենյակ, կառուցվել էր ձեռնարկատիրոջ կողմից՝ հասարակությանը զվարճացնելու համար:

2. Ինչո՞ւ սովորական իրերի իրար ձգելը մենք չենք նկատում:

Ինչո՞ւ սովորական իրերը իրար ձգվելիս չեն նկատվում մեր կողմից:

3. Քամին սկզբում քշեց թեթև, թույլ ամրացրած տանիքները:

Թեթև, թույլ ամրացրած տանիքները սկզբում քշվեցին քամու կողմից:

4. Նուրբ շղարշը տաքացնում է դեմքը:

Դեմքը տաքացվում է նուրբ շղարշով:

5. Մրջյունները ծածկել էին սեղանը:

Սեղանը ծածկվել էր մրջյունների կողմից:

6. Ձնհալի մի բաժակ մաքուր ու սառը ջուրը փրկեց հիվանդին:

Հիվանդը փրկվեց ձնհալի մի բաժակ մաքուր ու սառը ջրով:

Ինչպե՞ս է փոխվում տրված նախադասության ենթական:

Տրված նախադասության գործողության կրողը (հիվանդը) դառնում է կրավորականի ենթակա:

Տրված նախադասության ո՞ր անդամն է դառնում կրավորական նախադասության ենթակա:

Գործողության կրողը (հիվանդը) դառնում է կրավորական նախադասության ենթակա:

Պարզեցրեք ռացիոնալ արտահայտությունը․

ա, 1\a 

բ, 9 \ c + 3 

գ, a + 1 / a + 2 

դ, 

Լրացուցիչ աշխատանք ․

Լրացուցիչ աշխատանք (տանը)

1. Փակագծերում տրված բայերը գրի՛ր պահանջված ձևով:

 Պարզվում է, որ մարդու առողջական վիճակը նախ և առաջ (կախվել) է մարդկայինհարաբերություններից: Նախանձը, օրինակ, ոչ միայն որդի նման (կրծել) մարդու հոգինև (տակնուվրա անել) էությունը, այլև (առաջացնել) ստամոքսի խոց ու արյան ճնշմանհիվանդություններ: Ահա թե ինչու են ասում. «Եթե (չցանկանալ) տառապել, մի՛նախանձիր»: Զրպարտությունը, վիրավորանքը, շողոքորթությունը, անտաշվերաբերմունքն ու հայհոյանքը նիկոտինի ու ալկոհոլի նման (թունավորել) նաև մարդուօրգանիզմը:

Պարզվում է, որ մարդու առողջական վիճակը նախ և առաջ կախված է մարդկային հարաբերություններից: Նախանձը, օրինակ, ոչ միայն որդի նման կրծելու մարդու հոգին և տակնուվրա անելու էությունը, այլև առաջացնելու ստամոքսի խոց ու արյան ճնշման հիվանդություններ: Ահա թե ինչու են ասում. «Եթե չես ցանկանում տառապել, մի՛նախանձիր»: Զրպարտությունը, վիրավորանքը, շողոքորթությունը, անտաշվերաբերմունքն ու հայհոյանքը նիկոտինի ու ալկոհոլի նման (թունավորելու է նաև մարդու օրգանիզմը:

Երկրում առաջին ծխողներր եգիպտական փարավոններն (լինել): Մ.թ. ա. երկրորդհազարամյակին վերաբերող մի թանգարանում հնագետները ծխելու հարմարանքներ(գտնել): Սենյակները ներկելիս պատուհաններն ու դռները փակ պիտի լինեն, որովհետև միջանցիկ քամին ու խոնավ օդը չեն թողնում, որ ներկը հավասարապես(չորանալ):

Երկրում առաջին ծխողները եգիպտական փարավոններն էին: Մ.թ. ա. երկրորդ հազարամյակին վերաբերող մի թանգարանում հնագետները ծխելու հարմարանքներ են ցտել: Սենյակները ներկելիս պատուհաններն ու դռները փակ պիտի լինեն, որովհետև միջանցիկ քամին ու խոնավ օդը չեն թողնում, որ ներկը հավասարապես չորանար:

2.Սխալ գործածված ժամանակաձևերը գտի՛ր և ուղղի՛ր:

Դժվար է ասել, թև մեր ժամանակներում քանի՛ օր կպահանջվերաշխարհի բոլոր երկրներով անցնելու համար: Եթե ուղևորությունըկատարվի նավով ու գնացքով, մոտ երեսուն օր պետք կլիներ: 

Թերևս մի ուրիշ բան չկա, որ մարդկային կյանքի մեջ այնքան, շատփոփոխություն մտցներ, որքան տրանսպորտը: Ժյուլ Վեռնի «Ութսուն օրաշխարհի շուրջը» վեպի լույս տեսնելուց շատ չէր անցել, երբ ամերիկացիմի լրագրող որոշում է իրականացնել Ֆիլեաս Ֆոգի ֆանտաստիկմտահղացումը: Արդեն ստեղծել են տրանսպորտային թանկարժեք, բայցփոխարենը կատարյալ միջոցներ, որոնք ճանապարհների կարիք չենգգա:

Մի մարդ ընկերոջը մի սնդուկ արծաթ պահ տվեց ու գնացճամփորդության: Երբ վերադարձավ, գնաց, իր ապրանքը վերցրեց, տուն բերեց: Բացեց ու ի՜նչ տեսավ… Սնդուկի մեջ միայն երկաթիկտորտանք էր: Ի՞նչ անի, ինչպե՞ս  անի, որ իր փողերը ետ բերի: Մտածեց, մտածեց ու հնարը գտավ:
Երբ հերթական զոհերին են տանում հրեշի մոտ, նրանց միանում էթագավորի տղան, որ հաղթեր ջրի ճամփան փակողին ու մարդկանցազատեր ահավոր տառապանքներից:
Ի՞նչ կանես, եթե հայտնվեր ու ամեն ինչ բացատրեր:
Ի՞նչ կտաս, որ քեզ մի իսկական շուն նվիրեի:
Ինչե՜ր կանեի, թե նորից սկսելու հնարավորություն ունենամ: 
Ի՜նչ ասես չէի տա, որ ուզածիս հասնեմ:

Ուղղված տարբերակը.

Դժվար է ասել, թե մեր ժամանակներում քանի՛ օր կպահանջվի աշխարհի բոլոր երկրներով անցնելու համար: Եթե ուղևորությունը կատարվեր նավով ու գնացքով, մոտ երեսուն օր պետք կլիներ:

Թերևս մի ուրիշ բան չկա, որ մարդկային կյանքի մեջ այնքան շատ փոփոխություն մտցներ, որքան տրանսպորտը: Ժյուլ Վեռնի «Ութսուն օր աշխարհի շուրջը» վեպի լույս տեսնելուց շատ չէր անցել, երբ ամերիկացի մի լրագրող որոշում է իրականացնել Ֆիլեաս Ֆոգի ֆանտաստիկ մտահղացումը: Արդեն ստեղծվել են տրանսպորտային թանկարժեք, բայց փոխարենը կատարյալ միջոցներ, որոնք ճանապարհների կարիք չեն զգա:

Մի մարդ ընկերոջը մի սնդուկ արծաթ պահ տվեց ու գնաց ճամփորդության: Երբ վերադարձավ, գնաց, իր ապրանքը վերցրեց, տուն բերեց: Բացեց ու ի՜նչ տեսավ… Սնդուկի մեջ միայն երկաթի կտորտանք էր: Ի՞նչ անի, ինչպե՞ս անի, որ իր փողերը ետ բերի: Մտածեց, մտածեց ու հնարը գտավ:

Երբ հերթական զոհերին են տանում հրեշի մոտ, նրանց միանում է թագավորի տղան, որ հաղթի ջրի ճամփան փակողին ու մարդկանց ազատի ահավոր տառապանքներից:

Ի՞նչ կանես, եթե հայտնվեր ու ամեն ինչ բացատրեր:

Ի՞նչ կտաս, որ քեզ մի իսկական շուն նվիրեի:

Ինչե՜ր կանեի, թե նորից սկսելու հնարավորություն ունենայի:

Ի՜նչ ասես չէի տա, որ ուզածիս հասնեի: